سریع‌ترین جابه‌جایی مدیریتی در صنعت خودرو رقم خورد

رکورد زمانی جابه‌جایی مدیریتی در خودروسازی ایران که تا ظهر دیروز در دست محسن قاسم جهرودی (مدیرعامل پیشین سایپا) بود، توسط محمدرضا سروش شکسته شد تا وی کمتر از سه ماه، از مدیرعاملی سایپا کنار گذاشته شود. اگرچه شنیده می‌شد قرار است در مجمع پیش روی سایپا که دهم بهمن ماه برگزار خواهد شد، حکم تغییر مدیرعامل امضا شود، با این حال هیات مدیره این گروه بخوانید وزارت صنعت، معدن و تجارت نتوانست تا آن زمان صبر کند و با کنار گذاشتن سروش، سید جواد سلیمانی را جایگزین وی کرد. حوالی ظهر دیروز بود که سایت وزارت صنعت، معدن و تجارت خبر تغییر مدیرعامل سایپا را روی خروجی خود قرار داد و اعلام کرد: «با تصمیم اعضای هیات مدیره شرکت خودروسازی سایپا، سید جواد سلیمانی مدیرعامل این گروه و جانشین محمدرضا سروش شده است.» رفتن سروش و آمدن سلیمانی در عرض سه ماه، سریع‌ترین تعویض مدیریتی در خودروسازی ایران محسوب می‌شود و به تبع آن، کمترین عمر مدیرعاملی در تاریخ صنعت خودروی کشور هم به نام سروش ثبت شد و شاید بتوان نام سایپا را از این منظر در کتاب رکوردهای گینس ثبت کرد. پیش‌تر محسن قاسم جهرودی با نزدیک به ۱۱ ماه حضور در رأس هرم مدیریتی سایپا، رکورد کمترین دوران مدیرعاملی را در اختیار داشت و تعویض وی با سروش، سریع‌ترین جابه‌جایی مدیریتی به شمار می‌رفت.

عمر مدیران خودروسازی در ایران و جهان

هرچند بازه زمانی مدیریت در خودروسازی ایران همواره نسبت به متوسط و استاندارد جهانی کمتر بوده است، ولی تا پیش از ماجرای جهرودی سروش، هیچ وقت اتفاق نیفتاده بود که عمر مدیرعاملی در صنعت خودرو به یک سال هم نکشد. این بدعت را محمد شریعتمداری وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت بنا نهاد، آنجا که در واپسین روزهای حضور خود در این وزارتخانه، مدیرعامل سایپا را تغییر داد. در واقع این شریعتمداری بود که عمر مدیریتی در صنعت خودرو را از چند سال به چند ماه تقلیل داد و به نوعی راه را برای تغییرات سریع بعدی باز کرد.

وی با اینکه می‌دانست مدت زیادی میهمان وزارت صنعت نیست، مدیرعامل سایپا را فقط پس از ۱۱ ماه فعالیت در این گروه، کنار گذاشت تا وزیر پس از خود را در عمل انجام شده قرار دهد. از همان روزهای ابتدایی حضور سروش در سایپا، زمزمه‌هایی مبنی بر نارضایتی رضا رحمانی وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت از این انتصاب به گوش می‌رسید و حتی خود سایپایی‌ها و شاید شخص سروش هم به تدریج مطمئن شدند که تغییر دیگری در راه است. این بلاتکلیفی موجب شد سروش به اصطلاح خیلی دست و دلش به کار نرود و به تبع آن، کار خاصی در سایپا در طول سه ماه مدیریت وی انجام نشود. البته افزایش قیمت خودرو در دوران مدیریتی سروش رخ داد که آن هم حکمی از بالا بود و وی نقشی در کم و کیف آن نداشت. در نهایت هم پیش بینی‌ها درست از آب درآمد و سروش رفت و سلیمانی به عنوان گزینه‌ای که مدت‌ها نام وی برای نشستن روی صندلی مدیرعاملی یکی از دو خودروساز بزرگ کشور مطرح بود، جایش را گرفت. با بدعتی که شریعتمداری بنا نهاد و رحمانی ادامه داد، گویا سلیمانی هم نباید چندان به ماندن در سایپا امیدوار باشد، چون با رویه‌ای که وزارت صنعت در پیش گرفته، شاید او هم کمتر از آنچه فکرش را می‌کند، میهمان نارنجی‌های جاده مخصوص باشد.

تعویض مدیرعامل سایپا ولی در وضعیتی است که در خودروسازی جهان چنین جابه‌جایی‌های سریعی رخ نمی‌دهد و مدیران عامل گروه‌های خودروساز سال‌ها می‌مانند و به‌واسطه ماندگاری‌شان، سیاست‌ها و برنامه‌های خود را پیاده می‌کنند. به عنوان مثال، کارلوس گوسن چیزی نزدیک به ۱۸ سال است که مدیرعاملی نیسان را بر عهده دارد، اگرچه البته در طول یکی، دو ماه اخیر درگیر رسوایی مالی شده و ممکن است برکنار شود. مورد دیگر، سرجیو مارچیونه مدیرعامل فقید فیات کرایسلر است که بیش از یک دهه سکان هدایت این کمپانی را بر عهده داشت و دست آخر هم به خاطر بیماری از سمت خود کنار گذاشته شد. وی فقط چند روز پس از کنار گذاشته شدن از مدیرعاملی فیات کرایسلر و به خاطر شدت گرفتن بیماری، درگذشت. همچنین مارتین وینترکورن هم که هشت سال مدیرعاملی فولکس واگن را در اختیار داشت، در نهایت به خاطر پرونده رسوایی دیزل گیت (پرونده‌ای که در آن فولکس به خاطر تقلب در اعلام میزان آلایندگی محصولات دیزلی خود محکوم شد)، صندلی مدیریتی‌اش را از دست داد. در نهایت، آکیو تویودا مدیرعامل تویوتا هم که دومین خودروساز بزرگ جهان به شمار می‌رود، از سال ۲۰۰۹ تا به امروز مدیرعامل این کمپانی است و نگران برکناری‌اش هم نیست. بدون تردید اصلی‌ترین علت ثبات مدیریتی در خودروسازی جهان، خصوصی بودن آنها است و این موضوع موجب می‌شود انتخاب‌هایی غیر سیاسی و اغلب هوشمندانه و درست انجام گیرد. در کشور ما ولی این دولت و دولتی‌ها هستند که به میل و سلیقه خود و با چاشنی سیاسی بازی، مدیران صنعت خودرو را تغییر می‌دهند و نتیجه این رفتار، ناکام ماندن برنامه ریزی‌ها و به محاق رفتن پروژه‌ها و حیف و میل شدن پول در خودروسازی بوده است.

شکی وجود ندارد که هر مدیری در خودروسازی برای تحقق برنامه‌های خود به زمان نیاز دارد و اگر فرصت کافی در اختیار وی قرار نگیرد و خارج از مسائل فنی و اقتصادی کنار گذاشته شود، ضرر و زیان این ماجرا به صنعت خودرو وارد خواهد شد. ثبات مدیریتی می‌تواند فکرها و ایده‌ها را به مرحله اجرا برساند و اجازه ندهد منابع مالی به خاطر تغییر سیاست‌ها (از ناحیه جابه‌جایی مدیریتی) هدر بروند. این اصل مهم، در خودروسازی جهان جا افتاده و نتیجه‌اش توسعه و پیشرفتی است که حاصل شده، حال آنکه در خودروسازی ایران، تغییرات پرشمار مدیران که غالب آنها ریشه‌های سیاسی دارد، فکرها و ایده‌ها و برنامه ریزی‌ها را ابتر می‌کند. در واقع هر مدیری که سکان خودروسازی کشور را به دست می‌گیرد، روش و سیاست خاص خود را به کار می‌برد و اغلب نفر بعد وقعی به قبلی نمی‌گذارد و مسیری دیگر را پیش می‌گیرد. پس قطعاً تا زمانی که دولت پایش را از خودروسازی بیرون نکشد، تغییر و تحولات مدیریتی با ریشه سیاسی هم کماکان ادامه خواهد داشت و انتظار نمی‌رود عمر مدیریتی در این صنعت نهایتاً از مرز یک دهه عبور کند. شاید اگر روزی برسد که خودروسازی ایران تمام و کمال خصوصی شود و سیاسی بازی‌ها در آن رنگ ببازند، عمر مدیریتی هم به استاندارد جهانی نزدیک و دیگر خبری از تغییرات برق‌آسا نخواهد بود.

وزارت صنعت در پوست هیات‌ مدیره

با وجود آنکه همواره در جابه‌جایی‌های مدیریتی صنعت خودرو ایران، دولت نقش خود را انکار و هیات مدیره‌ها را در این ماجرا تصمیم گیرنده می‌داند، افکار عمومی نهایتاً متوجه نقش دولتی‌ها در عزل و نصب‌های مدیریتی خودروسازی می‌شود. در داستان تعویض زودهنگام مدیرعامل سایپا هم وزیر صنعت، معدن و تجارت خود را مبرا دانسته و تغییر رخ داده را به هیات مدیره نسبت داده است، با این حال قابل قبول نیست که اعضای هیات مدیره به میل و سلیقه خود مدیرعامل منتخب خود را فقط پس از سه ماه فعالیت، برکنار کنند. چطور ممکن است هیات مدیره‌ای که سه ماه پیش و با کلی حاشیه، سروش را جایگزین جهرودی کرد، ناگهان تصمیم خود را تغییر داده و سلیمانی را جایگزین سروش کند؟ آیا واقعاً می‌توان پذیرفت وزارت صنعت، معدن و تجارت و شخص وزیر نقشی در کنار گذاشتن مدیرعامل سایپا به‌عنوان کسی که در دوران وزیر قبلی انتخاب شده، نداشته‌اند؟

مدیرعامل جدید سایپا کیست؟

ولی مدیرعامل جدید سایپا جزو مدیران با سابقه خودروسازی به شمار می‌رود که سابقه قائم مقامی ایران خودرو، ریاست هیات مدیره تعاونی اعتبار کارکنان شرکت صنعتی ایران خودرو و همچنین عضو غیرموظف هیات مدیره در شرکت صنعتی نیرو محرکه را در کارنامه خود دارد. از دیگر مسوولیت‌های سلیمانی می‌توان به ریاست هیات مدیره گروه ایران خودرو در بلاروس و سنگال، قائم مقام مدیرعامل شرکت مگاموتور و همچنین ریاست هیات مدیره سایپا یدک هم اشاره کرد. او دانش آموخته مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی شریف در مقطع کارشناسی و مدیریت اجرایی از سازمان مدیریت صنعتی در مقطع کارشناسی ارشد است.

دنیای اقتصاد