فرمول همیشگی خودروسازان افت تولید و افزایش قیمت

وقتی که صحبت از نابسامانی‌های اقتصادی ایران در سال ۹۷ به میان می‌آید، نمی‌توان از اتفاقات عجیب و غریب بازار خودرو و رشد بی‌سابقه قیمت‌ها در این بازار چشم پوشی کرد.

در گزیده‌ای از این گزارش آمده است: صنعت خودروسازی ایران هرچند به گفته متولیان آن، سال سختی را پشت سر گذاشت و به دلایل گوناگونی ازجمله نوسانات نرخ ارز و اعمال تحریم‌ها با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کرد، ولی بدیهی است که سوءمدیریت، عدم نظارت و انحصارطلبی در صنعت خودروسازی ایران، عمده‌ترین دلایل بروز نابسامانی در بازار خودرو بوده است. به‌عبارت دیگر، باید گفت تاوان اشتباهات مدیران صنعت خودروسازی ایران را بیش از همه اقشار مختلف جامعه و متقاضیان خرید خودرو در سال ۹۷ دادند.

مروری بر آمار و شرایط صنعت خودروسازی کشور در سال ۹۷ نشان می‌دهد دو خودروساز مطرح کشور یعنی سایپا و ایران خودرو، از ابتدای سال ۹۷ تا پایان بهمن ماه، علاوه‌بر کاهش میزان تولیدات خود، هرازچندگاهی و به بهانه‌های گوناگون سعی در افزایش قیمت تولیدات خود داشتند. براساس آمار موجود که از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت مطابق با آخرین آمار تولید خودرو در کشور ارائه شده است، در بهمن ماه سال ۹۷ درمجموع ۲۷ هزار و ۵۴۳ دستگاه انواع خودرو اعم از سواری، ون، مینی بوس، میدل بأس، اتوبوس، کامیونت، کامیون و کشنده در گروه خودروسازی ایران خودرو و ۲۸ هزار و ۲۴۵ دستگاه انواع خودرو در گروه خودروسازی سایپا تولید شده است که از این شمار ۲۶ هزار و ۹۵۱ دستگاه خودروی سواری در گروه ایران خودرو و ۲۵ هزار و ۳۷۴ دستگاه خودروی سواری در گروه سایپا تولید شده است.

مقایسه آمار تولید انواع خودرو در این دو گروه خودروسازی با آمار تولید خودرو در سال ماقبل آن گویای این نکته است که هر دو گروه سایپا و ایران خودرو تولیدات خود را بیش از ۵۵ درصد کاهش داده‌اند.

قیمت‌گذاری‌های سودجویانه

از زمان شکل‌گرفتن شورای رقابت، قیمت خودروهای داخلی براساس سازوکاری مشخص در این شورا تعیین و به میزان مشخصی افزایش پیدا می‌کرد؛ به این ترتیب که شورای رقابت تنها موظف به قیمت‌گذاری خودروهای زیر ۴۵ میلیون تومان بود و در قیمت‌گذاری خودروهای بالای ۴۵ میلیون تومان هیچ دخالتی نداشت، در نتیجه خودروسازان با توجه به وضعیت بازار قیمت خودروهای بالای ۴۵ میلیون تومان را تعیین می‌کردند.

بدیهی است که با توجه به سهم ۸۵ درصدی خودروهای داخلی در بازار کشور، میزان تقاضای موجود در کشور برای خودروهای داخلی و قدرت خرید اقشار متوسط جامعه به خرید خودروهای زیر ۴۵ میلیون تومان، خودروسازان ایران همواره با تصمیمات شورای رقابت در قیمت‌گذاری خودرو مخالف و عقیده داشتند میزان افزایش قیمت خودرو با توجه به هزینه‌های تولید آن، کم است. این در حالی است که به گفته متولیان این دو خودروسازی مطرح کشور بیش از ۹۰ درصد قطعات مورد نیاز خودروهای تولید داخل، در کشور تولید می‌شود و نیازی به واردات قطعات نیست.

بهانه‌های واهی

بعد از آنکه آمریکا دور دوم تحریم‌های خود علیه ایران را در مردادماه سال ۹۷ اعمال کرد، بازار خودروی کشور به ناگهان با شوک‌های سنگینی رو به رو شد. افزایش قیمت خودرو، عدم عرضه یا تحویل خودروهای پیش ثبت نام شده از طرف گروه‌های خودروسازی و تفاوت قیمت خودرو در بازار با در کارخانه، باعث اعتراض و ایجاد التهاب در بازار خودرو شد. در این بین دو گروه خودروسازی ایران به ناگهان فروش محصولات خود را متوقف و اعلام کردند خط تولید بعضی از خودروهای سواری به خاطر اعمال تحریم‌ها و عدم واردات قطعات به کشور متوقف شده است. دو خودروساز مطرح کشور در این میان بدون توجه به وضعیت اقتصادی حاکم بر جامعه، ترفندهایی ازجمله اجرای چند طرح پیش‌فروش خودرو، تولیدات خود را با قیمت بیشتری ارائه کردند. همچنین تحویل خودرو به کسانی را که پیش از اعمال تحریم‌ها اقدام به پیش‌خرید خودرو کرده بودند، مشروط به پرداخت مابه‌التفاوت قیمت خودرو با در نظر گرفتن نرخ ارز کردند. این اقدام خودروسازان مصداق بارزی از اعمال فشار برای به کرسی نشاندن حرف‌شان یعنی افزایش قیمت خودرو بود.

تحریم؛ یک توجیه تکراری

پیش‌بینی در خصوص خروج ترامپ از برجام از آخرین ماه‌های سال ۹۶ قوت بیشتری به خود گرفت و این عمل برای دولت و تیم اقتصادی آن محرز بود که درصورت خروج ترامپ از برجام، ایران بار دیگر با تحریم‌های اقتصادی رو به رو خواهد شد. بدیهی است که صنعت خودروسازی به‌عنوان یکی از صنایع بزرگ کشور هم از تبعات اقتصادی آمریکا بی‌نصیب نخواهد ماند، ولی نگاهی به روند تولید خودرو در کشور در سال‌های ۹۱ و ۹۲ که گفته می‌شود شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران اعمال شد، نشان می‌دهد به‌رغم کاهش واردات ملزومات صنعت خودروسازی، تولید خودروی سواری در این سال‌ها کاهش چندانی نداشته است. براساس آمار ارائه‌شده از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت، در سال ۹۱، ۳۷۲ هزار و ۵۰۹ دستگاه خودروی سواری در گروه خودروسازی ایران خودرو و ۳۶۱ هزار و ۴۴۹ دستگاه خودروی سواری در شرکت صنعتی سایپا تولید شده است.

در سال ۹۲ و در اوج تحریم‌های آمریکا، این دو خودروساز مطرح به ترتیب ۳۰۸ هزار و ۸۲ و ۲۷۵ هزار و ۶۷۲ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌اند. به‌عبارت دیگر، گروه خودروسازی ایران خودرو با کاهش تولید نزدیک به ۶۴ هزار خودرو و سایپا با کاهش تولید ۸۵ هزار خودرو در بازه زمانی یک ساله، تأثیر چندانی از تحریم‌های اقتصادی نپذیرفتند.

مضاف بر این، خودروسازان کشور بدون شک به‌عنوان سردمداران این صنعت بزرگ در کشور، از وضعیت پس از تحریم و امکان عدم واردات قطعات به‌خوبی آگاهی داشته‌اند؛ در چنین وضعیتی عقل سلیم حکم می‌کند سیاستگذاران و تصمیم‌گیران این حوزه، با افزایش میزان واردات قطعات و مواد اولیه مورد نیاز صنعت خودروسازی، از کمبود مواد و قطعات که باعث بروز نقصان در تولیدات این صنعت می‌شود، پیشگیری کنند.

پس افزایش قیمت خودرو و کاهش تولید و عرضه خودرو که زمینه بروز التهاب در این بازار را فراهم می‌کند به بهانه تحریم‌ها، توجیه درستی بر عملکرد دو خودروساز بزرگ کشور نیست. صاحب‌نظران و فعالان صنعت خودروسازی بر این باورند که خودروسازان بزرگ داخلی علاقه فراوانی به گران‌فروشی با هدف کسب سود بیشتر دارند. در این میان انحصاری‌بودن این صنعت باعث شده زمینه رشد و ورود رقبا به صنعت خودروسازی کشور فراهم نشود. از سوطرفی دیگر به‌نظر می‌رسد خودروسازان داخلی در نزد بخش قابل‌توجهی از اذهان و افکارعمومی جامعه محبوب نیستند و این ذهنیت خود معلول عوامل و دلایل گوناگونی است که انباشت آن طی سالیان اخیر به شکل‌گیری تصور و ذهنیتی نه‌چندان مثبت نزد افکارعمومی، منجر شده است.

روزنامه فرهیختگان