دو خودروساز داخلی و پیش‌نیازهای خصوص شدن

میلاد بیگی درباره چگونگی خصوصی‌سازی در صنعت خودرو اظهار داشت: صنعت خودرو برای رسیدن به رونق و پیشرفت‌های مورد انتظار باید به بخش خصوصی دارای اهلیت واگذار شود، اما قبل از آغاز این فرآیند، برقراری الزامات و اصلاح ساختار شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا ضروری است در غیر این صورت خصوصی‌سازی یا با شکست مواجه خواهد شد یا به درستی انجام نمی‌شود.

وی توضیح داد: صنعت خودرو بعد از ملی شدن صنایع پس از انقلاب، به دلیل اثرگذاری بر زندگی مردم و سرمایه در گردش بسیار بالا، ممزوج در فضای سیاسی شد؛ در هر دوره گروه‌های مختلف سیاسی نقش‌آفرینی بسیار پررنگی در به‌کارگیری نیرو‌های خود برای مدیریت‌ شرکت‌های خودرو‌سازی داشته‌اند، با گذشت زمان علاوه بر مسائل سیاسی، مسائل امنیتی نیز حاکم بر فضای صنعت خودرو شده است و بنابراین صنعت خودرو اثرپذیری بسیار بالایی از بحران‌های سیاسی و امنیتی پیدا کرده است.

فرآیند خصوصی‌سازی ایران‌خودرو و سایپا چگونه منحرف شد؟

مدیر گروه صنعت اندیشکده سیاست‌گذاری امیرکبیر با تشریح روش واگذاری سهام دولت در شرکت‌های خودروسازی طی سال‌های گذشته گفت: در اواخر دهه ۸۰ و به موجب قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، دولت مکلف شد سهام خود در شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا را به زیر ۲۰ درصد برساند، اما دولت‌ها با گره‌زدن این موضوع به مسائل سیاسی و امنیتی، طرحی را اجرا کردند که سهام شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا توسط شرکت‌های زیرمجموعه آنها خریداری شود تا مدیریت، دولتی باقی‌ بماند.

بیگی ادامه داد: در ظاهر شرکت‌های خصوصی سهام خودروسازان را خریداری کرده‌اند، اما با اجرای این طراحی فرآیند خصوصی‌سازی دچار انحراف شد؛ سهام‌داری تو در تو شکل گرفت و مدیریت شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا دولتی باقی ‌ماند. تا زمانی که صنعت خودرو به مسائل سیاسی و امنیتی گره خورده باشد، دولت خصوصی‌سازی شرکت‌های خودروسازی را نخواهد پذیرفت.

قطعه‌سازان سهام‌دار، عامل انحصار در صنعت خودرو

وی با انتقاد از فضای انحصاری صنعت خودرو بیان کرد: با توجه به محدودیت روابط خارجی، قطعه‌سازان ما نمی‌توانند در زنجیره تأمین شرکت‌های خودروسازی جهان حضور داشته باشند و مجبور به همکاری با خودروسازان داخلی هستند، این امر موجب شکل‌گیری فضایی انحصاری در صنعت خودرو شده است.

این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: در واگذاری‌های سهام دولت طی سال‌های گذشته، اغلب این قطعه‌سازان بودند که سهام شرکت‌های خودروسازی را خریداری کرده‌اند، در اختیار داشتن شبکه تأمین، توزیع قطعات و سهام شرکت‌های خودروسازی توسط قطعه‌سازان در جهت تکمیل انحصار در صنعت خودرو تفسیر می‌شود‌ بنابراین ضروری است، قبل از فرآیند خصوصی‌سازی وضعیت انحصاری صنعت خودرو سامان‌دهی شود.

بیگی با اشاره به لزوم شفاف‌سازی و تعیین تکلیف شرکت‌های زیر مجموعه ایران‌خودرو و سایپا قبل از آغاز فرآیند خصوصی‌سازی، بیان کرد: تا زمانی که شرکت‌های خودروسازی به بازدهی نرسیده باشند و وضعیت شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان شامل شرکت‌هایی که سهام شرکت اصلی را خریداری کرده، شرکت‌های نامولدی که زیان‌ده هستند و همچنین اموال مازادی که دارند، تعیین و تکلیف نشده باشد، امکان خصوصی‌سازی وجود نخواهد داشت.

* ضرورت حسابرسی دقیق  و ارزش‌گذاری حقیقی ایران‌خودرو و سایپا قبل از خصوصی‌سازی

وی ادامه داد: قبل از آغاز فرآیند خصوصی‌سازی، حسابرسی دقیق شرکت‌های خودروسازی و ارزش‌گذاری حقیقی ایران‌خودرو و سایپا برای مشخص شدن میزان دقیق زیان انباشته این دو شرکت ضروری است، با این اقدام امکان واگذاری مدیریت و باقی‌مانده سهام دولت به بخش خصوصی در یک شرایط منطقی و شفاف فراهم می‌شود.

مدیر گروه صنعت اندیشکده سیاست‌گذاری امیرکبیر با اشاره به موانع حضور بخش خصوصی در صنعت خودرو، گفت: خریداران ایران‌خودرو و سایپا باید توانمند و دارای اهلیت باشد، بخش خصوصی قدرتمند در این حوزه اگر به جریان سیاسی خاصی وابسته نباشد، با سنگ‌اندازی‌ها و مانع تراشی‌های گروه‌های سیاسی مواجه خواهند شد و واگذاری شرکت‌های خودروسازی را عملاً مختل می‌کنند‌ زیرا این شرکت‌ها به دلیل اثر‌گذاری شدید بر شرایط اجتماعی‌، سیاسی و اقتصادی کشور، هدف و طعمه گروه‌های سیاسی خواهند بود.

خصوصی‌سازی ظاهری‌ وضعیت صنعت خودرو را آشفته‌تر می‌کند

بیگی اظهار کرد: با این شرایط اگر فشار بر دولت جهت واگذاری سهام و مدیریت خود در شرکت‌های خودروسازی زیاد شود، خصوصی‌سازی مانند سنوات قبل به شکل نادرست اتفاق خواهد افتاد و نه تنها اوضاع صنعت خودرو بهتر نمی‌شود، بلکه شرایط پیچیده‌تر و خراب‌تر خواهد شد.

این کارشناس حوزه خودرو گفت: اگر مشکلات مذکور برطرف و رویه‌ها اصلاح شود‌ و در کنار آن کشور ثبات سیاسی، امنیتی و اقتصادی لازم را داشته باشد، می‌توان فرآیند خصوصی‌سازی را آغاز کرد؛ با توجه به اهمیت این صنعت و شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه برای جلوگیری از انحراف خصوصی‌سازی، این فرآیند باید طی یک برنامه مدت‌دار و گام به گام انجام پذیرد.

* شفاف‌سازی سهام ایران‌خودرو و سایپا در اختیار شرکت‌های زیر مجموعه اولین گام خصوصی‌سازی

وی در بخش دیگری از اظهاراتش اولین گام فرآیند خصوصی‌سازی را شفاف‌سازی سهام ایران‌خودرو و سایپا که در اختیار شرکت‌های زیر مجموعه آن‌هاست، دانست و افزود: این سهام باید مشخص و طی یک برنامه‌ریزی دقیق به بخش خصوصی واگذار شود.

بیگی ادامه داد: گام بعدی کوچک‌‌کردن شرکت‌های خودروسازی است، شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌خودرو و سایپا، به ویژه شرکت‌های قطعه‌سازی ‌آن‌ها باید از این دو بنگاه بزرگ جدا شوند، تا فقط عملیات تولید خودرو در این شرکت‌ها انجام شود؛ وقتی حوزه‌های مختلف در یک بنگاه تجمیع شده و اموال و زمین‌های وسیع و ارزشمندی در اختیار داشته باشد، در فرآیند‌ خصوصی‌سازی زمینه برای ورود افراد سودجو جهت دست‌یابی به این ثروت‌ها مهیا است.

مدیر گروه صنعت اندیشکده سیاست‌گذاری امیرکبیر در پایان تأکید کرد: دولت در صنعت خودرو صرفاً باید سیاست‌گذاری کند و از بنگاه‌داری و نقش آفرینی در عملیات تولید خودداری کند.

فارس