تنها ماندن کودکان در خودرو چه خطراتی دارد؟

گرما و نفسی که به شماره افتاده، در خودرویی که باز نمی‌شود، کودکی که احتمالا ترسیده و گریه می‌کند اما کسی صدایش را نمی‌شنود و در نهایت بی حال و بی‌جان روی صندلی ماشین رها می‌شود، گاهی والدین با تصور اینکه فقط چند ثانیه کودکشان را در خودرو تنها می گذارند، زندگیشان زیر و رو می شود و داغ فرزند می‌بینند.

چنین مرگ‌های دردناکی نه تنها داغ سنگینی برای والدین است که جامعه را هم ملتهب می‌کند. تصور جان دادن یک کودک خردسال در گرمای خودرو اتفاقی است که دل هر کسی را به درد می آورد و از تلخی این حادثه هر چه که بگوییم کم است.

داغ آب و داغ خاک و داغ فرزند
در  روزهای گذشته، خبر مرگ دو کودک نیک‌شهری در خودروی پدر یکی از این کودکان، خبرساز شد و البته بار دیگر ضرورت توجه به ایمنی کودکان در خودرو را یادآور کرد. کودکان سه و چهار ساله بلوچ برای بازی به داخل ماشین رفته بودند که با قفل شدن در خودرو محبوس شده و جانشان را از دست دادند. اما این تمام ماجرا نبود، خانواده کمی پس از اینکه متوجه عدم حضور فرزندانشان شدند، تمام خانه های اطراف را زیر پا گذاشته و گشتند.

آنها کودکانشان را صدا می زدند غافل از اینکه جسم بی جان «همت» و آرمیتا» داخل خودروی شیشه دودی پدر افتاده و دور از چشم والدین و اقوام در گرمای بالای ۴۰ درجه آفتاب، که حالا حتما داخل خودرو گرم‌تر هم شده جان می‌دهند. حادثه تلخ است. دو هم‌بازی که احتمالا دست هم دیگر را گرفتند و با مرگ بازی می کنند. غافل از اینکه مرگ بازی کودکانه ای نیست، اما بی رحمانه جان کودکان را هم  می‌گیرد.

نهایتا خانواده پس از چند ساعت، زمانی که دیگر به این خیال می‌افتند که با خودرو به جست و جوی فرزندانشان بروند، با پیکر بی‌جان «همت» و «آرمیتا» مواجه می شوند و آنطور که پدر همت می گوید: «تن‌شان داغ بود، لب‌هایشان خشک شده بود.». دیگر کار از کار گذشته و آفتاب داغ رمضان روستای "کلک"، داغ دیگری روی دست اهالی روستا گذاشته است. روز بعد، پیکر دو کودک روستای رمضان "کلک"، یکی از روستاهای محروم بخش مرکزی نیک‌شهر که در نزدیکی شهر نیک‌شهر واقع شده و از آب‌شرب و سالم لوله‌کشی برخوردار نیست در زمین داغ روستا آرام می‌گیرد.

بنیتا و چند ثانیه‌ای که یک زندگی را زیر و رو کرد
حوالی آخر تیر ماه سال ۹۶ بود که با انتشار ویدیویی از مادر و پدر یک کودک هشت ماهه در فضای مجازی، دیگر کسی نبود که نام «بنیتا» را نشنیده باشد و نداند که چند روز عجیب چگونه زندگی او و خانواده اش به شکل دردناکی زیر و رو شده است. بنیتا دختر کوچک هشت ماهه ای بود که روز ۲۹ تیرماه سال ۹۶ در حالی که درون خودروی پدرش بود، به همراه خودرو ربوده شد؛ البته گفته می شود که انگیزه اولیه مجرمان سرقت خودرو بود اما با وجود اینکه پدر بنیتا که فقط چند ثانیه برای بستن در پارکینگ از خودرو فاصله گرفته بود، نام دختر کوچکش را فریاد می زند و به سارقان می گوید که دخترش در ماشین است سارقان خودرو را سرقت و بعدا در گوشه ای رها می کنند. متاسفانه در این حادثه دلخراش هم حدود شش روز بعد مشخص شد که کودک در همان خودرو، در گرمای تابستان از گرسنگی و تشنگی جان خود را از دست داده است.

«دلنیا» و «حسین» دو قربانی دیگر بازی مرگبار کودکانه
اما بار دیگر در روزهای پایانی خرداد سال ۹۹، معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی استان کرمانشاه نیز از جان باختن دو کودک سه و چهار ساله هرسینی به دلیل محبوس شدن داخل خودرو و خفگی بر اثر گرما خبر داده بود. در این حادثه که در یکی از روستاهای شهرستان "هرسین" اتفاق افتاد، دو کودک سه و چهار ساله به نام های «دلنیا» و «حسین» که دختر خاله و پسر خاله بودند، سوار خودروی سمند یکی از والدین می شوند.

آن ها دقایقی را بازی می کنند اما پس از آن دیگر نمی توانند از خودرو خارج شوند. پلیس اعلام کرده که تلاش و تقلای بی حاصل دختر و پسر خردسال و خستگی آن‌ها از یک سو و گرمای آفتاب هم از سوی دیگر باعث از حال رفتن آن ها در داخل خودرو و نهایتا مرگ آن‌ها می‌شود. متاسفانه با گذشت حدود دو ساعت، والدین متوجه می شوند که مدتی است «دلنیا» و «حسین» را ندیدند غافل از اینکه چند ثانیه بعد، آخرین دیدارشان با پیکر بی جان فرزندانشان خواهد بود.

محمدرضا مرشد دوست- کارشناس ایمنی و مدیرعامل انجمن کودک ایمن ناجی فردا- در گفت و گو درباه خطرات تنها گذاشتن کودکان در خودرو و قرار دادن سوییچ خودرو در دسترس کودکان اظهار می‌کند: حادثه هایی از این دست، که کودکان داخل خودرو گرفتار می شوند و به دلیل گرمای هوا جان خود را از دست می دهند تقریبا به دفعات اتفاق نمی افتد و شاید چند دفعه شاهد آن بودیم؛ اما اهمیت این حادثه از نظری شکل می گیرد که بسیار دردناک و دلخراش است. محبوس شدن و مرگ یک کودک داخل خودرویی که دمای هوای آن به شدت افزایش پیدا کرده و دچار خفگی شده بسیار غم انگیز است.

تهدید جان، روح و ایمنی کودک در صورت تنها ماندن در خودرو
وی با بیان اینکه احتمال وقوع این حادثه در دنیا بسیار کم است، می‌گوید: اما در صورتی که اتفاق بیفند عواقب بسیار دردناکی را در پی دارد. این حادثه اگر خسارت جانی هم نداشته باشد و موجب مرگ کودک نشود، خسارت روحی و روانی بسیار شدیدی را به او تحمیل می کند. شاید کودکی داخل خودرو گرفتار و فقط دچار گرمازدگی شود؛ اما اگر تنها ماندنش در خودرو باعث تهدید سلامت و ایمنی او شود می تواند تاثیر شدیدی را بر ذهن و روح کودک و حتی خانواده او داشته باشد.

به گفته این کارشناس ایمنی، در این نوع حادثه با سه نوع تهدید ایمنی، روحی و روانی و جانی کودک روبه‌رو هستیم.

گرمای هوای خودروی ساکن دو برابر حالت عادی است
وی با اشاره به تهدید جانی کودک تنها مانده در خودرو، می‌افزاید: گرمازدگی و کمبود اکسیژن از مواردی هستند که سلامت کودک را در مواردی که در خودرو تنها بمانند؛ تهدید می‌کند. البته کمبود اکسیژن به ندرت اتفاق می‌افتد و بیشتر خطر گرمازدگی کودکان وجود دارد. اگر شیشه های یک خودرو بالا باشد و به عنوان مثال دمای هوا ۲۰ درجه باشد، طی همان ۲۰ دقیقه اولیه دمای هوا می‌تواند به حدود دو برابر هم افزایش پیدا کند. این به شدت می‌تواند کودک را دچار گرمازدگی کند و ریتم تنفسی و قلبی او را دچار مشکل کند.

مرشد دوست ادامه می‌دهد: بعضی از خانواده‌ها تصور می‌کنند اگر کمی شیشه خودرو را پایین بیاورند هوا به گردش در می‌آید و دیگر خطر گرمازدگی کودکشان را تهدید نمی‌کند، اما این تصور غلطی است چرا که فقط حدود پنج درجه با شرایط بالا بودن شیشه خودرو تفاوت دارد و کمک چندانی نمی‌کند.

در این شرایط نیز احتمال گرمازدگی کودک وجود دارد. زمانی که ماشین ساکن است و در حال حرکت نیست، حتی اگر شیشه خودرو کمی پایین باشد، به سرعت دمای خودرو به خصوص در فصل تابستان و به خصوص زیر آفتاب افزایش پیدا می‌کند. این گرمازدگی طی زمان ممکن است منجر به تلف شدن کودک شود. پس حتی اگر کودک داخل خودرو خوابیده است هم نباید او را تنها گذاشت و برای چند دقیقه هم از خودرو خارج شد.

مدیرعامل انجمن کودک ایمن ناجی فردا می‌گوید: گرما زده شدن کودک احتمالا تصادفات بعدی را هم افزایش می‌دهد. تصور کنید یکی از والدین به همراه کودک داخل خودرو هستند و کودک به دلیل تنها ماندن در خودرو دچار گرمازدگی شده است. حالا باید این فرد مسیری را رانندگی کند تا کودک را به یکی از مراکز درمانی یا خانه برساند. در این شرایط قطعا کودک بی قراری می کند و همین فاکتور ثانویه ریسک وقوع حادثه تصادف را افزایش می‌دهد.

کنجکاوی کودکان و نوجوانان درباره ترمز دستی و ریموت حادثه می سازد
مرشد دوست با اشاره به خطرات دیگری که ممکن است تنها گذاشتن کودک در خودرو ایجاد کند، تأکید می‌کند: تنها گذاشتن کودکان و حتی نوجوانانی که رانندگی بلد نیستند نیز خطرآفرین است. یکی از نکاتی که همیشه بر آن تاکید می شود این است که نباید محیطی را برای کودکان فراهم کنیم که دست به انجام اقدامات نا ایمن بزنند. یکی از این مسائل این است که کودک را به هیچ عنوان نباید در خودرو تنها بگذاریم.

مثلا بارها اتفاق افتاده یکی از والدین قصد خرید داشته، از خودرو پیاده شده و درب ماشین را با ریموت قفل کرده است؛ پس از انجام خرید که شاید حتی دقایق کوتاهی هم طول کشیده متوجه می شود که ریموت دیگر کار نمی کند و کودک داخل ماشین گرفتار شده است، یا مثلا مواردی بوده ک ریموت داخل جوی آب افتاده و کودک درون خودرو گرفتار مانده و بلد هم نیست درب خودرو را باز کند. در این موارد البته باید حتما قبل از اینکه از افراد محلی مثل کلید ساز و.. کمک گرفته شود باید نیروهای امدادی در جریان قرار گیرند. آتش نشانی‌ها برای این موارد آمادگی دارند و اقدامات لازم را انجام می دهند، اما پیشگیری مقدم بر درمان است.

به گفته وی، بعضی از کودکان به ریموت خودرو علاقه دارند که بیشتر در سن‌های سه سال و بالاتر دیده می شود. این خطرناک است و ریموت نباید در دسترس کودک قرار گیرد،‌ ممکن است شما برای چند ثانیه کودک را به همراه ریموت تنها بگذارید و بعد متوجه شوید که در خودرو قفل شده و کودک داخل خودرو گرفتار شده است.

این کارشناس ایمنی با اشاره به خطر استفاده کودکان از ترمز دستی نیز می‌گوید: دیده شده که کودکان و نوجوانان حین غیاب والدینشان در خودرو از روی کنجکاوی به ترمز دستی خودرو دست زدند و از آن جایی که دیگر نمی توانستند خودرو را کنترل کنند حادثه جبران ناپذیری رخ داده که موجب وقوع خسارت های جانی و مالی شده است. توجه داشته باشید که کودکان بسیاری از رفتارهای والدین خود مانند رانندگی را تقلید می‌کنند و ممکن است به دلیل همین تقلید نیز در زمان نبود والدین دچار حادثه شوند.

عواقب ثانیه‌های مرگبار تنها گذاشتن کودکان در خودرو
وی با بیان اینکه بخشی از تنها گذاشتن کودکان از ناآگاهی است، ادامه می‌دهد:‌ والدین اصلا تصور نمی کنند که ممکن است چند ثانیه به خرید بروند، بازگردند و پس از آن دیگر ریموت خودروشان کار نکند. چند سال گذشته حادثه ای تلخ رخ داد که یکی از والدین برای بستن در پارکینگ از خودرو خارج شده بود اما طی همان چند ثانیه سارقی خودروای که کودک داخل آن بود را دزدیده بود. متاسفانه این اتفاق تلخ در نهایت منجر به جانباختن کودک شده بود.

این کارشناس ایمنی می‌گوید: حتی در بعضی موارد دیده می شود که والدین برای خرید به مراکز خرید مراجعه می کنند و کودکشان را که در خودرو خواب است به مسئول پارکینگ می سپارند تا اگر متوجه بیدار شدن کودک شد با آن ها تماس بگیرد. این هم اقدام بسیار خطرناکی است که خطرات خاص خود را در پی دارد.

احساس عدم امنیت مهم‌ترین تاثیر تنها ماندن کودکان در خودرو
همچنین دکتر علیرضا شریفی یزدی-روانشناس، درباه آثار روحی روانی تنها رها کردن کودکان در خودرو اظهار می‌کند:‌ مهم‌ترین تاثیری که تنها ماندن کودکان در خودرو ایجاد می‌کند ایجاد احساس عدم امنیت در کودکان است که به شکل های مختلفی خود را نشان خواهد داد.

وی می‌گوید:‌ این تاثیری که در کودک مشاهده می‌شود احساس عدم امنیت و متعاقب آن اضطراب است و اضطراب خود را در دو جهت نشان می دهد. از یک سو اضطراب اتفاقی که برای کودک رخ می دهد که کلافگی و... است و از سوی دیگر ایجاد اضطراب جدایی است.

به گفته این روانشناس، تا یک سالگی، یک روز برای کودکان معادل ۱۰ روز و یک ساعت برای آن ها معادل ۱۰ ساعت است. همچنین برای کودکان سه، چهار و پنج ساله هم تا سنین نوجوانی یک روز معادل سه روز خواهد گذشت که این موجب می شود گذر زمان در سنین پایین دیرتر رخ دهد و در نتیجه آن آثار اتفاقات برای آن‌ها عمیق تر و اثر منفی آن سه برابر افراد بزرگسال خواهد بود.

مرحله‌هایی که کودکان پس از تنهایی تجربه می‌کنند
این روانشناس اظهار می‌کند: مرحله اولی که کودکان پس از تنهایی تجربه می کنند مرحله اعتراض است که با گریه، فریاد، ناله، جیغ زدن، پرتاب وسایل و حتی با کتک کاری آن را ابراز می کنند. مرحله دوم که کودکان پس از به نتیجه نرسیدن از طریق اعتراض تجربه می کنند درون ریزی است و در مرحله سوم دچار افسردگی یا درماندگی آموخته شده می شوند که این تنها یکی از اثرات مهمی است که بر کودکان به جا گذاشته می شود.

شریفی یزدی می گوید: آثار حس عدم امنیت تا سال‌ها می تواند همراه کودک بماند. اساسا شدت تاثیرات روحی و روانی اتفاقات به این مسئله باز می گردد که فرد در چه سنی دچار آن شده است. بین سنین ۱۴ تا ۲۸ ماهگی، اگر کودکان اضطراب جدایی را تجربه کنند یقینا در دوره بزرگسالی آثار عمیق تری را تجربه خواهند کرد؛ اما در همه سنین، مثلا در سه سالگی به نحوی و از سه تا پنج سالگی به نحوی دیگر و نهایتا تا هشت سال هر اتفاقی که برای فرد رخ دهد یقینا آثارش تا پایان عمر باقی خواهد ماند. البته اگر افراد به فکر درمان بیفتند می توانند آثار مخرب اتفاقات را برطرف کنند و اینگونه نیست که هیچ راهکاری وجود نداشته باشد.

به هیچ وجه حتی در صورت خواب بودن کودک او را در خودرو تنها نگذارید
وی با بیان اینکه در این شرایط کودکان دچار استرس پس از سانحه نیز می شوند، ادامه می‌دهد: استرس پس از سانحه این است که بعد از یک اتفاق فرد از قرار گرفتن در شرایط مشابه یا تصور قرار گرفتن در شرایط مشابه دچار اضطراب خواهد شد.

این روانشناس با اشاره به تنها رها کردن کودکانی که در خودرو خوابیده‌اند، می‌گوید: به یقین هرگز نباید کودکانی که به تشخیص و آگاهی نرسیدند را نه در بیدار و نه در خواب تنها بگذاریم. علاوه بر خطراتی که کودکان را از نظر ایمنی و امنیت تهدید می کند از نظر روانی هم این عمل موجب مسائل و مشکلات خاص می شود. در نتیجه توصیه می‌کنیم که به هیچ وجه حتی در صورت خواب بودن کودک او را در خودرو تنها نگذارید.

پیش‌تر کمپین‌هایی‌ برای هشدار درباره خطرات تنها رها کردن کودکان در خودرو، در سراسر جهان به راه افتاده بود و کارشناسان در این باره هشدار داده بودند. در راستای اطلاع رسانی به والدین در این باره تابلو و بنرهایی طراحی شده که در خصوص افزایش دمای داخل خودرو و سایر خطراتی که کودکان تنها مانده در خودرو را تهدید می کند، هشدار می دهد.

حالا با توجه به لزوم آگاه‌سازی والدین از مخاطره تنها رها کردن کودکان در خودرو، انتظار می رود که اقدامات سلبی و ایجابی نیز در این باره همچون در نظر گرفتن جریمه‌ رانندگی از سوی دستگاه‌های مجری و قانونگذار اتخاذ شود.