خیابان هوشمند چیست؟

چندی پیش معاون حمل‌ونقل ترافیک تهران از ایجاد خیابان‌های کامل در تهران خبر داده بود. خیابانی که قرار است با نگاه عادلانه به مدهای حمل و نقل، سهم برابری را برای پیاده‌ها، خودروها، دوچرخه سوارها و حمل‌ونقل عمومی قائل شود.

خیابان کامل هرچند این روزها به‌عنوان یک واژه نو در ادبیات شهری تهران مطرح می‌شود، ولی سابقه ۲۷-۲۶ ساله‌ای در جهان دارد و از سال ۱۹۹۳ به یک واژه عمومی تبدیل شده است. در بعضی شهرهای بزرگ مانند لندن البته این خیابان‌ها را «سالم» هم می‌نامند. خیابان کامل تنها به رفت و آمدها توجه نمی‌کند، ایست در فضای شلوغ شهری و لذت بردن از پیرایه‌ها و ارائه‌های شهر شاید مهم‌ترین نگاه انسانی خیابان کامل به شهر باشد. خیابانی که می‌خواهد به عابران، فرصت قدم زدن در پیاده‌روهای وسیع را بدهد و مانند گذشته ازغلبه آهن بر شهر کم کند. افشین خضرلو اقدم، دبیر کمیته پیگیری و پیاده‌ سازی tod (توسعه بر مبنای حمل‌ونقل انبوه‌بر) از ویژگی‌های خیابان کامل می‌گوید.

*خیابان کامل برای استفاده از هر ۴ مد حمل و نقل یعنی پیاده، دوچرخه، سواره و عمومی طراحی شده است. هم اکنون بیشتر خیابان‌های تهران درقلمرو سواره‌هاست.

*عرض پیاده‌ رو در خیابان کامل ۴ متر است، درحالی که در حال حاضر عرض پیاده روهای تهران در معابر شریانی و مهمی مانند خیابان مطهری یک و نیم متر است.

*در خیابان کامل، خیابان‌ها به‌عنوان مهم‌ترین فضای عمومی شهر در نظر گرفته می‌شود و هر آنچه فضای عمومی بخواهد، مثل نشستن، ملاقات، گپ زدن، استراحت و روزنامه خواندن، عرضه می‌کند.

*در تهران ۲۰۰ تا ۲۳۰ معبر قابلیت تبدیل شدن به خیابان کامل را دارند، ولی در برنامه توسعه ۱۱۰ خیابان از جمله مطهری و ولیعصر پیش‌بینی شده است.

*براساس برنامه سوم توسعه شهرداری تهران که به تصویب شورای شهر رسیده است، هر سال در ۲۲ منطقه تهران یک معبر که ویژگی‌های لازم را دارد، کامل می‌شود و در سال دوم یک خیابان به دو خیابان افزایش می‌یابد.

*خیابان کامل را نه مهندسین ترافیک که معماران منظر طراحی می‌کنند. هر خیابان مثل پارک باید حتماً سند منظر داشته باشد.

*در خیابان کامل «سایه» نقش حیاتی دارد. هر خیابان دارای نقشه‌های ۵ ساله سایه است، براین اساس درخت نقش حیاتی دارد.

*مبلمان در خیابان کامل هر ۲۵ متر جانمایی شده است. صندلی‌ها در فواصل مشخص به گونه‌ای طراحی شده تا دسترسی پیاده‌ها به آنها راحت باشد.

*در هر ۲۵ متر یک سطل زباله و نه مخزن زباله قرار می‌گیرد.

*با حذف جوی‌ها و حفر چاه‌های جذبی در زیر خیابان کامل، روان‌آب‌ها به جای هدر رفت و حمل زباله و ایجاد بوی بد به سفره‌های آب زیر زمینی هدایت می‌شوند و از این طریق سفره‌های آب زیرزمینی هم سیراب می‌شود.

*در خیابان کامل جای ویژه‌ای برای پارک خودروها پیش‌بینی شده تا چشم‌انداز بصری خط آهن خودروها حذف شود و خیابان، پیاده پسندتر شود.

*فضاهای خالی بیش از ۳۰ متر در خیابان کامل در هر نقطه تبدیل به پلازای کوچک خیابانی می‌شود. پلازاها می‌توانند محلی برای قرارهای ملاقات و استراحت عابران با منظره‌های زیبای خود باشند.

*امروز روشنایی معابر به سمت خیابان‌ها طراحی شده، به‌همین خاطر عابران پیاده به خصوص در نیمه‌های شب، نمی‌توانند با خیال آسوده در پیاده‌روها قدم بزنند، در خیابان کامل برای امنیت و فعال بودن بیشترپیاده‌روها، روشنایی جداگانه‌ای برای آنها طراحی خواهد شد.

*خیابان کامل با داشتن فضای سبز، المان‌های آب ‌نما و زیبایی‌های بصری، قلمرو پیاده را به یک فضای دوست داشتنی تبدیل می‌کند. درسند معماری منظر خیابان المان‌های خاصی برای خیابان در نظر گرفته شده تا عابران مکث کنند، کتاب بخوانند، عکاسی کنند و لذت ببرند.

*خیابان کامل از سرعت زندگی می‌کاهد و به‌دنبال ایجاد یک زندگی انسانی در شهر است.

*خیابان کامل میل به بسته شدن دارد، هر چیزی را که تولید می‌کند به مصرف می‌رساند. براین اساس از انرژی خورشید برای روشنایی خود استفاده می‌کند.

*در خیابان کامل پمپ الکتریک مثل پمپ بنزین برای شارژ موتور یا خودرو نصب خواهد شد.

*در تهران خیابان جدید ساخته نمی‌شود. خیابان‌های کنونی و قدیمی که قابلیت دارند، می‌توانند به خیابان کامل تبدیل شوند، درست مثل شهرهای قدیمی دنیا که ۵۰۰ تا ۷۰۰ ساله‌اند و خیابان‌هایشان را «کامل» کرده‌اند.

* همه پل‌های عابر پیاده در خیابان کامل حذف می‌شود. اجرای روگذر و زیرگذر هم ممنوع است، به جای آن هر ۱۵۰ متر یک سامانه عبور عرضی روی زمین ایجاد می‌شود تا همانطور که ایمنی عابران در طول پیاده ‌روها حفظ می‌شود در عرض معبر هم امن باشد.

* در خیابان کامل رفت و آمد خودروها محدود نمی‌شود، ولی قطعاً از لاین خیابان برای سواره‌ها کم خواهد شد و سرعت کاهش می‌یابد.

* هر خیابانی نمی‌تواند کامل شود و همه خیابان‌های کامل در تهران یکدست نخواهد بود. ولی خیابان‌های پهن با بیش از ۲۵ متر عرض بهترین گزینه برای کامل شدن هستند، اگرچه خیابان‌های با عرض کمتر هم می‌توانند به این طرح بپیوندند.

* هنوز خیابان‌های کامل در تهران شناسایی نشده‌اند. به محض ابلاغ دستورالعمل، خیابان‌هایی که این ویژگی‌ها را دارند، پیشنهاد می‌شوند.

* با توجه به شرایط هر خیابان، هزینه و زمان اجرای طرح متفاوت خواهد بود. برای اجرای طرح به آسفالت خیابان‌ها دست زده نمی‌شود. ولی کار زمان بر خواهد بود.

* سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بهترین گزینه برای تأمین منابع مالی اجرای طرح هستند. آن‌ها می‌توانند رونق اقتصادی خیابان را برگردانند.

* خیابان کامل خیابان هوشمند خواهد بود و با شهروندان حرف می‌زند. بنابراین علاوه بر اینکه آمار دقیقی از رفت و آمد ها و فعالیت‌های هر چهار مد دارد، در پدافند غیرعامل و ارائه خدمات هم پیشتاز خواهد بود. هر زمان خطری مثل زلزله و سیل شهروندان را تهدید کند، خیابان به آنها اطلاع می‌دهد و اگر شهروندی نیاز به اطلاعات داشته باشد، مثلاً نزدیکترین خیاطی یا آرایشگاه را به آنها معرفی می‌کند.

* پیاده ‌روهای خیابان کامل در هر ۵۰۰ متر به یک سرویس بهداشتی سیار مجهز می‌شود.

روزنامه ایران