ابهام توقف تولید خودروهای مونتاژی

محصولاتی که پیش از این به ‌طور رسمی اعلام شده بود به خاطر اعمال تحریم‌ها امکان ادامه تولید ندارند، بار دیگر بر خطوط تولیدی خودروسازان قرار گرفته‌اند. از سال پیش همزمان با تحریم صنعت خودروی کشور، تولید خیلی از محصولات مونتاژی خودروسازان که وابستگی زیادی به قطعات وارداتی داشتند، متوقف ماند. از جمله خودروهای فرانسوی و چینی که بخش زیادی از خطوط تولیدی خودروسازان را به خود اختصاص داده بودند. هر چند همزمان با لغو برجام، توسط رئیس ‌جمهور ایالات متحده آمریکا و پیش از اعمال رسمی تحریم‌های صنعت خودرو، تولید‌کنندگان کشور نسبت به واردات خیلی از قطعات خودروهای مونتاژی اقدام کردند ولی با اتمام قطعات مزبور تولید با مشکلاتی رو به رو شد. آنچه معلوم است در خصوص محصولات چینی عدم همکاری بانک کونلون و همچنین واهمه تولید‌کنندگان این کشور از تهدیدهای دونالد ترامپ رئیس ‌جمهور ایالات متحده آمریکا مانع از تداوم واردات قطعه از این کشور شد.

به این ترتیب خط تولید محصولات چینی مانند برلیانس و آریو در گروه خودروساز متوقف ماند. از طرف دیگر خودروهای فرانسوی هم با چنین سرنوشتی مواجه شدند. با خروج پژو سیتروئن از ایران به واسطه اعمال تحریم‌ها هرچند تولید بعضی از محصولاتی که از داخلی‌سازی بیشتری برخوردار بودند تداوم یافت، ولی خودروهای پسابرجامی این خودروساز با اتمام قطعات وارداتی ذخیره شده به سرعت با توقف خط تولید مواجه شد. آنچه معلوم است خودروسازان پیش از اعمال تحریم‌های صنعت خودرو برای اتمام تعهدات محصولات پسابرجامی اقدام به واردات پک‌های قطعاتی کردند و به همان میزانی که تعهد داشتند، قطعات وارداتی ذخیره شد. در این بین ولی محصولات مربوط به رنو شرایط متفاوتی داشت چون که تأمین قطعات خودروهای متعلق به رنو با نظارت مستقیم شرکت مادر انجام می‌گرفت به همین خاطر امکان تأمین قطعات این خودروها به سادگی شرکت پژو نبود. هم اکنون تولید محصولات پژو در ایران همچنان ادامه دارد و حتی ایران‌ خودرو اعلام کرده که با داخلی‌سازی دو خودرو ۲۰۰۸ و ۳۰۱ به تولید محصولات پسابرجامی هم ادامه می‌دهد. با این حال اما تولید محصولات رنو در دو گروه ایران‌ خودرو و سایپا یا متوقف مانده یا با حداقل تعداد خودرو همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند. به این ترتیب با توقف خط تولید هر خودرویی به خاطر عدم تأمین قطعات وارداتی، خودروسازان بلافاصله با اطلاعیه‌ای اولاً بر توقف خط تولید آن محصول تاکید و پس از آن محصولات جایگزین را به مشتریان معرفی می‌کردند. اگرچه متقاضیان چندان از این رویه خشنود به نظر نمی‌رسیدند ولی ظاهراً چاره‌ای هم جز پذیرش خودروی جایگزین نمی‌دیدند. در این بین اما خودروسازان با سه طرح پیشنهادی سعی در راضی کردن مشتریان خود داشتند.

در روش اول مشتریان در صورت تمایل می‌توانستند وجه ثبت نامی خود را با سود انصراف از زمان ثبت نام اولیه خودرو دریافت و پس از انصراف کامل از ثبت ‌نام فروش فوری یک دستگاه خودرو از محصولات قابل عرضه را با قیمت قبل  دریافت کنند.در روش دوم مشتریان به تحویل خودروی جایگزین تشویق شدند حال آنکه در روش سوم مشتریان در صورت تمایل می‌توانستند تا آغاز مجدد تولید از سود مشارکت و جریمه تأخیر برخوردار شوند. بند سوم طرح‌های پیشنهادی بسیار جالب توجه بود چون که خودروسازان به مشتریان وعده دادند که ممکن است خط تولید خودروی مورد‌نظر آنها بازهم شروع به‌کار کند. با این حال طبق بعضی اخبار غیررسمی ظاهراً مشتریان با ناامیدی از تداوم تولید، بیشتر پذیرای بندهای یک و دو پیشنهادی خودروسازان بودند. با این وضعیت در آمار تولید خودروسازان، بعضی خودروهای از تولید مانده، مجدداً آغاز به کار کردند محصولاتی مانند برلیانس، آریو و حتی سراتویی که خودروساز مربوطه طبق اطلاعیه‌ای پایان تولید آن را رسماً اعلام کرد. اگرچه میزان تولید این خودروها خیلی چشمگیر نیست ولی این سؤال مطرح است که تأمین قطعات این خودروها چگونه انجام گرفته است؟ قطعاتی که تولید‌کنندگان ادعا می‌کردند تا رفع تحریم‌ها امکان تأمین نخواهند داشت. در این بین بعضی کارشناسان با نگاه خوش‌ بینانه تاکید دارند که خودروسازان با دور زدن تحریم‌ها در وضعیت کنونی توانسته‌اند بار دیگر به تأمین قطعه بپردازند، این در وضعیتی است که بعضی دیگر از کارشناسان با نگاه بدبینانه عنوان می‌کنند که عرضه این خودروها با قیمت‌های قبلی برای خودروسازان تماماً ضرر بوده به همین خاطر خودخواسته عرضه آنها را متوقف کردند. در همین راستا یک منبع آگاه سال اخیر گفته بود که خودروسازان چندان تمایلی به ترخیص قطعات وارداتی خود ندارند و در حال حاضر خیلی از انبارها در گمرکات کشور مملو از قطعات متعلق به گروه‌های خودروساز است. وی همچنین تاکید کرده بود که خودروسازان در صورت ترخیص این قطعات مجبورند که خودروهای مونتاژی را با قیمت‌های قدیم عرضه کنند که این موضوع چندان خوشایند آنها نیست. در همین حین ولی بعضی از منابع آگاه در باب اینکه چطور محصولات متوقف مانده از تولید به خط بازگشتند عنوان می‌کنند که با تحویل خودروهای معوق و جایگزین اکنون خودروسازان می‌توانند محصولات مزبور را با آسودگی و قیمت‌های دلخواه به فروش برسانند.

بازگشت پر ابهام

نگاهی به آمار تولید خودروسازان در سایت کدال که توسط سازمان بورس منتشر می‌شود، گویای این است که بعضی محصولات خودروسازان از جمله برلیانس و آریو که پیش‌تر توسط گروه سایپا توقف تولیدشان اعلام شده بود بار دیگر به‌طور محدود به خطوط تولید این شرکت بازگشته است. آمارها می‌گویند شرکت سایپا در مهرماه سال جاری ۱۵۴ دستگاه خودروی آریو را در خطوط تولید خود تکمیل کرده است. گروه پارس خودرو زیر مجموعه خودروسازی سایپا هم در بازه زمانی یاد شده ۱۰۹ دستگاه خودروی برلیانس را تولید کرد. نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که خودروسازی سایپا در مهرماه امسال برای هر دو خودرو یاد شده فراخوان‌های جداگانه‌ای به منظور تعیین تکلیف آنها از طرف پیش فروش ‌کنندگان منتشر کرده بود. نارنجی پوشان جاده مخصوص سومین فراخوان در ارتباط با برلیانس را در ماه اخیر منتشر کردند. فراخوان منتشر شده برای آریو هم سومین فراخوان به منظور تعیین تکلیف از طرف مشتریان در خصوص نحوه تبدیل این خودرو بود. در این فراخوان‌ها (چه برای برلیانس و چه برای آریو) سه طرح پیشنهاد شده است. پیشنهاد اول، تبدیل خودرو است. در این پیشنهاد سبدی از محصولات پرفروش سایپا به پیش فروش‌کنندگان پیشنهاد شده است. آن‌ها می‌توانند به جای خودروی برلیانس یا آریوی که به خاطر وضعیت تحریمی امکان تولیدش وجود ندارد، از سبد محصولات جایگزین، دست به انتخاب بزنند. پیشنهاد دیگر انصراف و دریافت اصل و سود مبلغی است که به‌عنوان پیش پرداخت، به حساب شرکت واریز کرده‌اند. راهکار پایانی هم که در این فراخوان‌ها از طرف گروه خودروساز به مشتریان پیشنهاد شده است، امضای الحاقیه است که طی آن پیش‌ فروش ‌کننده به خودروساز اعلام می‌کند تا زمان مهیا شدن امکان دوباره تولید خودروهای پیش فروش شده، منتظر می‌ماند. فارغ از فراخوان گروه سایپا به نظر می‌رسد این فراخوان‌ها با توجه به آمار تولید خودروسازان به نوعی مشتریان را سر یک دو راهی قرار می‌دهد و آنها را مردد می‌کند که به آمار تولید و بازگشت خودروهای توقف تولید شده به خطوط تولید توجه کنند یا اینکه به طرح‌های جایگزینی که در فراخوان‌های خودروسازان پیشنهاد شده، رضایت دهند.همچنین در یکی از طرح‌های پیشنهادی برای مشتریان ساندرو اتوماتیک، سایپا، خودروی سراتو را به‌عنوان جایگزین معرفی کرده است. این در حالی است که بر اساس اخبار منتشر شده توسط این خودروساز تولید سراتو در اوایل مرداد ماه به خاطر همراهی کمپانی کیا با تحریم‌ها متوقف و قرار بوده تا خط تولید آن درهمان مردادماه جمع‌آوری شود. پس معلوم نیست چگونه محصولی که توقف تولیدش پیش‌تر اعلام شده، خود به‌عنوان محصولی جایگزین معرفی می‌شود.

نفع خودروسازان

تردید مشتریان در برنامه‌ریزی خودروسازان موضوعی است که باید از طرف مسوولان صنعتی و همچنین تولید‌کنندگان به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.  بعضی از خریداران محصولات جا مانده از تولید در تماس این‌طور تحلیل می‌کنند که گروه‌های خودروساز توان تولید محصولاتی که اعلام شده امکان تولیدشان در وضعیت تحریمی فراهم نیست را دارند. به نظر آنها، با توجه به فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار و از آنجا که سیاست گذار کلان خودرو اجازه فروش خودرو در حاشیه بازار را به خودروسازان نمی‌دهد، گروه‌های خودروساز به دنبال این هستند که به نوعی به مصالحه با مشتریان برسند. آن‌ها ادامه می‌دهند پس از اینکه پیشنهادهای خودروسازان از طرف مشتریان پذیرفته می‌شود، گروه خودروساز این امکان را می‌یابد خودرویی که پیش‌تر توقف تولیدش را اعلام کرده بود را تولید و از طریق نمایندگی‌های فروش به قیمت حاشیه بازار عرضه کند.  موافقان این سخنان ادامه می‌دهند در واقع خودروساز دو هدف را در طرح‌های جایگزین دنبال می‌کنند. هدف اول، تعیین تکلیف خودروهای معوقی است که به خاطر تحریم‌ها امکان تولیدشان وجود ندارد. اما خودروسازان طبق مفاد قید شده در قراردادهای پیش فروش با مشتریان ملزم هستند که علاوه بر پرداخت سود مشارکت، نسبت به پرداخت جریمه دیرکرد هم اقدام کنند. بنابراین گروه‌های خودروساز به دنبال این هستند که با تعیین تکلیف این قراردادها به نوعی جلوی پرداخت سود مشارکت و جریمه دیرکرد را سد کنند. هدف دیگر خودروسازان این است که با فروش این خودروها در حاشیه بازار سود مناسبی را نصیب خود کنند.  البته سعید مدنی از مدیران عامل پیشین گروه خودروسازی سایپا با این تحلیل ارائه شده از طرف بعضی از پیش خریداران این خودروها مخالف است.  مدنی می‌گوید بازگشت بعضی از خودروها که پیش‌تر توقف تولیدشان از طرف گروه‌های خودروساز اعلام شده است به خطوط تولید با تیراژ محدود اتفاقی قابل پیش بینی بود.  این مدیر پیشین خودروساز ادامه می‌دهد از زمانی که گروه خودروساز توقف تولید یکی از محصولاتش را اعلام می‌کند، به این معنا نیست که دیگر امکان تولید حتی یک دستگاه از آن خودرو وجود ندارد.  این کارشناس خودرو در تشریح سخنان خود می‌گوید زمانی که شرکت مادر به خودروساز داخلی اعلام می‌کند که دیگر به همکاری خود ادامه نمی‌دهد، در اصل بعضی از قطعات و پک‌ها در گمرک وجود دارند. همچنین بعضی از این پک‌ها در حال حمل به سوی کشور مقصد هستند. از سوی دیگر بعضی از پک‌های خودروهای مونتاژی که پیش‌تر فرآیند خریدشان تکمیل شده اما هنوز بارگیری نشده‌اند، به تدریج و در ماه‌های بعدی وارد انبار خودروسازان می‌شوند.  مدنی این نظر را که خودروسازان به دنبال این هستند که از شرایط به وجود آمده به نفع خود بهره‌برداری کنند را رد می‌کند. این مدیر‌عامل پیشین سایپا می‌گوید در این نکته شکی نیست که خودروسازان به دنبال این هستند که تکلیف تعهدات معوق خود را در ارتباط با خودروهای توقف تولید شده هر چه سریع‌تر مشخص کنند. ولی به این معنا نیست که خودروسازان به دنبال کسب درآمد از این ناحیه هستند. این کارشناس خودرو تاکید می‌کند در واقع گروه خودروساز می‌خواهند ذیل تعیین تکلیف این خودروها، رضایت حداکثری مشتریان خود را هم جلب کنند. مدنی برای توجیه حرف‌های خود از طرح‌های پیشنهادی خودروسازان مثال می‌آورد و می‌گوید خودروسازان تلاش کرده‌اند در این طرح‌های پیشنهادی به نوعی سود مشتریان خود را تأمین کنند.  البته مدنی از زاویه دیگری به خودروسازان انتقاد وارد می‌کند. این مدیر پیشین خودروساز می‌گوید خودروسازان می‌توانند با اطلاع ‌رسانی صحیح در ارتباط با شرایط تولید خودروهای توقف تولید شده و اعلام تیراژی که امکان تولیدش برای خودروساز مقدور است، نسبت به روشن شدن افکار عمومی اقدام کند. این کارشناس خودرو تاکید می‌کند قطعاً اطلاع ‌رسانی صحیح می‌تواند مشتریان را در انتخاب بهترین مسیر برای جایگزینی خودروی پیش خرید شده که تولیدش تدوام ندارد، فراهم کند.  

دنیای اقتصاد