احتمال توقف عرضه خودرو در بورس کالا توسط سازمان بازرسی

بحث بر سر عرضه خودرو در بورس، با ورود سازمان بازرسی به این قضیه، وارد مرحله جدیدی شده است. دیروز یک مقام این سازمان، عرضه کنونی خودرو در بورس را خلاف قانون و منافع مصرف کننده دانست. این در حالی است که دولتی ها حداقل در کوتاه مدت از این روش دفاع می کنند، اما مجلس به رغم تاکید بر عرضه بورسی خودرو، بر تغییر مقصد رانت حاصل از مابه التفاوت قیمت کارخانه و بورس تاکید دارد.

دناپلاس سرانجام در بورس عرضه شد

عرضه دنا پلاس در بورس کالا که پیشتر جنجالی و یک مرحله نیز لغو شده بود، سرانجام صورت گرفت. هفته قبل نامه مدیرعامل ایران خودرو به بورس کالا مبنی بر لغو عرضه ۵ هزار دستگاه دنا پلاس، تعجب کارشناسان را برانگیخت. در آن نامه، ملاحظات ناشی از ورود سازمان بازرسی به موضوع، دلیل این مسئله اعلام شده بود. در ابتدا سازمان بورس این مسئله را با استناد به اختیارات قانونی خود نپذیرفت، وزیر اقتصاد بر عرضه خودرو در بورس کالا با استناد به مصوبات شورای عالی بورس تاکید کرد و همچنین سخنگوی صمت نظر مشابه این وزارتخانه برای عرضه بورسی خودرو را اعلام کرد. با این حال، بورس برای رفع کامل ابهامات، دستور تعلیق نماد خودروسازی ها را داد. در نهایت دیروز این عرضه در مقیاس ۱۰ برابر یعنی دو برابر اطلاعیه قبل، انجام شد.  طبق گزارش بورس کالا، این خودرو  پس از دریافت حدود ۱۷ هزار سفارش خرید، با قیمت میانگین ۳۸۰ میلیون و ۸۰۹ هزار تومان کشف قیمت شد. رقمی که با احتساب هزینه های جانبی به حدود ۴۳۴ میلیون تومان می رسد. به این ترتیب قیمت تعادلی این خودرو در بورس کالا، در شرایطی که نرخ اعلام شده آن در فضای مجازی، حدود ۶۲۰ میلیون تومان و قیمت کارخانه آن حدود ۲۳۰ میلیون تومان است، برای خریداران حدود ۱۸۵ میلیون تومان ارزان تر آب خورد.

جزئیات ورود سازمان بازرسی به ماجرا

اما به نظر می رسد عرضه دناپلاس به معنی اتمام حرف و حدیث هایی نیست که به لغو مرحله قبل عرضه خودرو در بورس کالا منجر شد. دیروز معاون نظارت و بازرسی سازمان بازرسی دلایل ورود به این مسئله را تشریح کرد و به صراحت گفت که شیوه فعلی عرضه خودرو در بورس، خلاف قانون و خلاف منافع مصرف کننده است.

احمد اسدیان دلیل ورود سازمان بازرسی به موضوع عرضه خودرو در بورس را اجرای صحیح قانون، پیشگیری از نقض آن و حمایت از مصرف کننده اعلام و اظهار کرد: اگر کالایی به‌میزان نیاز جامعه وجود داشته باشد و انحصاری نباشد تا تولیدکننده با قیمت‌ها بازی کند و به‌عنوان مثال هر زمان خواست قیمت را افزایش و  عرضه را کاهش دهد تا مشتری ناچار به خرید آن با قیمت بیشتری شود و از طرفی تولیدکننده دارای رقبایی در عرضه آن کالا یا مشابه آن باشد، طبیعتاً عرضه کالا در بورس هم به‌نفع مصرف‌کننده است و هم شفافیت ایجاد می‌کند، اما زمانی که کالایی به‌میزان نیاز مردم تولید نمی‌شود و از طرفی تولید‌کننده منحصر‌به‌فرد باشد و رقبایی در عرضه کالا نداشته باشد، عرضه این کالا در بورس به‌نفع تولید‌کننده است. در این شرایط، در واقع مشتری تعیین کننده قیمت نیست بلکه تولید‌کننده قیمت را مدیریت می‌کند، زیرا با کاهش عرضه به‌راحتی می‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد و درباره خودرو چنین وضعیتی وجود دارد.

مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی منقضی شده است

معاون بازرسی سازمان بازرسی در واکنش به مصوبه قبلی شورای عالی هماهنگی اقتصادی درباره انتقال نقش تنظیم بازار خودرو به وزارت صمت گفت: در سال گذشته شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با هدف کاهش قیمت‌ها به‌مدت یک سال، تنظیم بازار خودرو را به وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار محول کرد و ریاست محترم جمهور هم طی دستورالعمل ۸ ماده‌ای که صادر کرد، مقرر کرد که اولاً تولید خودرو ۵۰ درصد افزایش یابد و ثانیاً قیمت‌ها ۱۵ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش پیدا کند. مدت یک سال مذکور گذشت اما نه تولید خودرو ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد و نه قیمت خودرو کاهش یافت! طبیعتاً بعد از اتمام مهلت تعیین‌شده باید شورای رقابت به ایفای نقش می‌پرداخت.

تاکید وزیر اقتصاد بر موقت بودن عرضه خودرو در بورس

اگر چه برخی کارشناسان و به خصوص فعالان بازار سرمایه با توجه به رونق بخشی خودرو به بورس، تماماً از عرضه بورسی خودرو دفاع می کنند، با این حال، اظهارات مسئولان دولتی نشان می دهد که راهکار فروش بورسی خودرو، دایمی نخواهد بود، هرچند هم اکنون قابل دفاع است. به گزارش فارس،  احسان خاندوزی وزیر اقتصاد در نشست اقتصادی تبیین مزایای عرضه خودرو در بورس کالا گفت: ممکن است نقدهایی به صنعت خودرو باشد، اما برای سیاست‌گذار، مهم آن است که با توجه به نگاه و منفعت ملی انتخاب درستی داشته باشد.

وزیر امور اقتصادی و دارایی بیان کرد: باید برنامه مدون داشت تا سیاست‌گذاری‌های صنعت خودرو طی ۵ تا ۱۰ سال آینده به صورتی باشد که همزمان با واگذاری‌ها، این صنعت به سرنوشت دیگر خصوصی‌ها دچار نشود. وی با بیان این که نمی‌توان به طور دایم از شیوه عرضه خودرو در بورس کالا استفاده کرد، افزود: باید برای این سند بلند مدت یک دوره مشخص وجود داشته باشد و به طور رسمی تعهد روشن دولت برای چند سال آینده مشخص شود تا به آسانی قابل تغییر نباشد. گفتنی است، پیشتر نیز سخنگوی وزارت صمت از موقتی بودن راهکار عرضه خودرو در بورس سخن گفته بود. 

عشقی، رئیس سازمان بورس نیز در این مراسم با اشاره به فرایند قرعه‌کشی خودرو گفت: بر اساس آخرین آمار ثبت نامی، حدود ۱۰ میلیون نفر برای ۲۰ هزار خودرو ثبت نام کردند. طبق محاسبات، از ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور ۷۳ میلیون نفر به دلایل مختلف از جمله این که صاحب خودرو یا زیر ۱۸ سال هستند، نمی‌توانستند شرکت کنند. از ۱۲ میلیون نفر باقی مانده ۱۰ میلیون نفر شرکت کردند. این یک لاتاری ملی به تمام معناست. در یک بخت آزمایی می‌خواهیم خودرو بفروشیم؛ یک توزیع رانت بی هدف. این فرایند غیر از تبعات اقتصادی باید از نظر علمی بررسی شود که چه تبعات اجتماعی دارد؛ این که ۱۰ میلیون نفر را درگیر لاتاری می کنیم و کلا ۲۰ هزار خودرو دست مردم می دهیم. رئیس سازمان بورس با اشاره به قیمت گذاری دستوری خودرو گفت: این روند زیان‌دهی باعث شده است که هیچ کدام از اصلاحاتی که لازم است، به نتیجه نرسد. در یک سال گذشته بحث‌های زیادی درباره واگذاری این خودروسازها مطرح شده است. قیمت‌گذاری باعث شده است زیان انباشته این شرکت‌ها عدد عجیبی شود. انگار می‌خواهیم بگوییم آقای سرمایه گذار اگر جرئت داری این شرکت را بخر! درحالی که شرکت را آتش زده‌ایم، می‌گوییم بخر.

راهکار متفاوت مجلس

موضع گیری های یادشده در شرایطی است که برخی نمایندگان مجلس بر عرضه خودرو در بورس کالا ملاحظات قابل تاملی را مطرح می کنند. ایزدخواه عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس اظهار کرد: عرضه خودرو در بورس کالا پیشنهاد مجلس بود، از این رو با اصل و کلّیت عرضه خودرو در بورس کالا مخالفتی نداریم، اما موضوع مورد توجه، اضافه‌درآمد عرضه خودرو در بورس کالاست که به‌اعتقاد ما کل این سود نباید به خودروسازان برسد. وی افزود: به‌دلیل شرایط انحصاری صنعت خودرو، اضافه‌درآمد خودروسازان که بر اثر رقابت در فروش خودرو به‌دست می‌آید، باید به خزانه واریز و صرف توسعه حمل‌ونقل عمومی و توسعه زیرساخت تولید شود. وی اظهار کرد: طبق طرح مجلس، تولیدکننده ملزم است دایم عرضه خودرو در بورس کالا را افزایش دهد و کل تولید را در بورس عرضه کند تا از ایجاد هر نوع رانتی در بازار خودرو جلوگیری شود.

رضایت خودروسازان از عرضه در بورس

در این حال، خودروسازان از عرضه خودرو در بورس کالا رضایت دارند.

دیروز مدیرعامل ایران خودرو اظهارات قابل تاملی را مطرح کرد. خطیبی با بیان این که با عرضه محصولات این شرکت در بورس کالا ۲۸۰۰ میلیارد تومان از زیان انباشته این شرکت کاسته شد، به تاثیر مثبت این موضوع بر تولید اشاره کرد و گفت: ایران خودرو از ابتدای امسال تاکنون ۷۲ درصد از هدف تیراژ ۷۵۰ هزار دستگاهی خود را پوشش داده و تولید آن ۴۶ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر بوده است.

ایرنا