چالش تبدیل بنزین سوزها به دوگانه سوز
دولت در وضعیتی سیاست دوگانه سوز‌کردن خودروها را در راستای کاهش مصرف بنزین در دستور کار قرار داده که به نظر می‌رسد این طرح فراتر از واقعیات موجود اقتصادی و شتابزده اتخاذ شده است.
آنچه معلوم است دولت بیش از آنکه خودروسازان را وارد گود گازسوز کردن خودروها کند، بر کارگاه‌هایی تکیه کرده که قرار است اهداف کیفی و کمی این طرح را محقق کنند.اگرچه کارگاه‌های تبدیلی پس از حذف بخشی از یارانه بنزین در دولت نهم حضور گسترده‌ای در گازسوز کردن خودروها داشتند ولی با تغییر الگوی مصرف پس از مدت کمی از افزایش قیمت بنزین، تقاضا در این زمینه به شدت افت کرد. به این ترتیب با کاهش تقاضا از یک طرف کارگاه‌های تبدیلی تغییر کاربری دادند و از طرف دیگر خودروسازان هم که محصولات پایه گاز سوزعرضه می‌کردند، با کاهش تولید همراه شدند.اکنون اما با اصلاح قیمت بنزین و حذف بخشی از یارانه این فرآورده نفتی بار دیگر دولت با تشویق مالکان خودرو به گاز سوز کردن خودروها، در تلاش است که کارگاه‌های تبدیلی را فعال کند تا از این رهگذر صرفه جویی قابل‌توجهی در میزان مصرف بنزین ایجاد کند. به این ترتیب باید پرسید که آیا دولت به همان میزان که اهداف کمی را مد نظر دارد اهداف کیفی این سیاست را هم سنجیده است؟ آیا واقعیات اقتصادی و مهندسی کشور هم در تبدیل کارگاهی خودروها مورد توجه قرار گرفته است؟ آنچه معلوم است در دولت نهم هدف‌گذاری سنگینی برای گازسوز کردن خودروها مدنظر قرار گرفت تا جایی که حتی وزیر وقت صنعت و معدن به خودروسازان امر کرده بود که کم کم تولید محصولات را به سمت خودروهای گازسوز سوق دهند.در این بین حتی تولید یک میلیون و ۸۰۰ هزار خودروی گازسوز ظرف سه سال باقیمانده از برنامه چهارم پیش بینی شده بود.در این بین اما خودروسازان با مشکلات عدیده‌ای رو به رو بودند که مهم‌ترین آن عدم تأمین کیت و کپسول در این شرکت‌ها بود. در هر صورت این چالش هم با واردات قطعات مزبور تا اندازه‌ای مرتفع شد. از طرف دیگر بنا بر تقاضای بالای دوگانه‌سوزها، به موازات گاز سوز کردن خودروها توسط خودروسازان، کارگاه‌هایی هم در همین راستا شکل گرفتند که بیشتر به طور زیرزمینی فعالیت داشتند. گسترش این کارگاه‌ها که بدون نظارت محصولات بنزین سوز را تبدیل به گازسوز می‌کردند فاجعه انفجار این خودروها را به بارآورد. ولی با تولید محصولات پایه گازسوز به نوعی کارگاه‌های تبدیل خودروها برچیده شد و به موازات آن کارگاه‌های غیرمجاز هم با کاهش تقاضا یکی پس از دیگری از ادامه فعالیت بازماندند. حالا اما در غیاب خودروسازان و تشویق دولت به گازسوز کردن خودروها با هدف صرفه جویی در بنزین باز هم کارگاه‌های تبدیلی (نه به‌طور زیرزمینی) فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.در این زمینه اتحادیه‌ای که البته از طرف اتاق اصناف (زیرمجموعه وزارت صنعت،معدن و تجارت) مجوز اخذ کرده و مورد تأیید وزارت نفت هم هست، اخیراً فراخوانی را بابت دوگانهسوز کردن خودروها اعلام کرده است. این اتحادیه با نام اتحادیه «سوخت‌های جایگزین» از شهروندان خواسته برای قرار گرفتن در نوبت دوگانهسوز کردن خودروهایشان، در سایتی که این اتحادیه معرفی کرده ثبت نام کنند. بنا بر گفته رئیس اتحادیه سوخت‌های جایگزین، حجم تقاضا برای گازسوز کردن خودروها همزمان با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین افزایش یافته و تا مرز دریافت روزانه ۳۰ هزار تقاضا در سامانه ثبت‌نام بالا رفته است. وی این را هم گفته که قطعات و تجهیزات موردنیاز برای دوگانهسوز کردن خودروها، کاملاً بومی‌سازی شده و با توجه به افزایش تقاضا، در حال حاضر کارخانه‌های مربوطه تولید خود را بالا برده و شبانه‌روزی و دو شیفته کار می‌کنند.اظهارات رئیس این اتحادیه در وضعیتی است که به گفته یک منبع آگاه در سازمان ملی استاندارد، هنوز استاندارد خودروهای تبدیلی در کارگاه‌ها تدوین نشده است. بنابراین معلوم نیست که این خودروها با چه استانداردی قرار است گازسوز شوند. از طرف دیگر با توجه به تحریم‌ها تجهیزات و ملزومات این کارگاه‌ها چگونه قرار است تأمین شود ؟ اگرچه رئیس اتحادیه یاد شده عنوان کرده که تجهیزات مورد نظر بومی‌سازی شده‌اند اما این سؤال بازهم مطرح می‌شود که طی این چند سال که تقاضای چندانی برای گازسوز کردن خودروها وجود نداشته و خیلی از کارگاه‌ها هم غیرفعال شدند چگونه فرصت بومی شدن این تجهیزات و لوازم ایجاد شده است؟
تجربه جهانی
هرچند طی سال‌های گذشته، بیشتر خودروسازان جهانی در پاسخ به نیاز مردم برای خریداری یک خودروی ایمن و پاک، راهکار طراحی و توسعه خودروهای برقی و هیبریدی را تعریف کرده‌اند، ولی استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان سوختی با آلایندگی کمتر نسبت به سوخت‌های رایج فسیلی، همچنان برای بعضی از کشورهای آسیایی،اروپایی، آمریکای لاتین و حتی ایالات متحده آمریکا جذاب است و مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال نصب محفظه‌های سی‌ان‌جی در خودروها به خاطر طبیعی بودن این گاز و قابلیت اشتعال‌پذیری بسیار بالا، می‌تواند ریسک‌های جدی درپی داشته باشد و از این‌رو در بسیاری از کشورها تاسیساتی که این محفظه‌ها را نصب می‌کنند باید از مراجع نظارتی استانداردهای لازم را دریافت کرده باشند. برای نمونه در آمریکا، تاسیسات یاد شده باید به تفاوت‌های گاز مایع و گاز طبیعی آشنا باشند و در عین حال یک سطح از ایمنی را در نصب محفظه هر دو نوع گاز رعایت کنند. در ایالات‌متحده آمریکا، تاسیسات نصب محفظه خودروهای گازسوز، توسط سازمان ملی مقابله با حریق مورد نظارت قرار دارند. براساس مقررات این سازمان، تاسیسات نصب محفظه‌های گاز سیان جی باید از استفاده از هرگونه وسایل گرمایشی یا ابزارهایی که شعله آتش ایجاد می‌کنند خودداری کنند، چون که گاز طبیعی بسیار سبک‌تر از دیگر سوخت‌های مورد استفاده در خودرو مثل بنزین و گازوئیل است. در این خودروها باید نوع و کیفیت تجهیزات برقی که ممکن است در صورت خرابی باعث جرقه شوند مورد نظارت مستمر قرار داشته باشند. ولی وظیفه نظارت و بررسی خود محفظه را پس از نصب سازمان دیگری درآمریکا عهده‌دار است که سازمان امنیت ترافیک بزرگراه‌ها نام دارد و هر ۱۲ ماه یک‌بار باید این محفظه‌ها را در مکان‌های اعلام‌شده کنترل و بررسی کند تا به تمدید مجوز رفت و آمد آن خودرو اقدام کند. این بررسی‌ها از آن جهت حائز اهمیت است که این محفظه‌ها ممکن است در طول زمان و ناهمواری جاده‌ها ضربه ببینند و باعث نشت گاز شوند. به‌علاوه سلامت و ایمنی این محفظه‌ها باید پس از هرگونه تصادف خودروی یاد شده بار دیگر مورد بازبینی این سازمان قرار بگیرد. پس از انجام بازرسی‌های لازم، روی محفظه گاز برچسبی نصب می‌شود تا مشخص شود که ایمنی آنها کنترل شده است. در وضعیتی که دو سازمان مستقل در ایالات متحده آمریکا روی بحث دوگانهسوز کردن خودرو نظارت دارند، شاهد هستیم که در ایران تاکنون متولی بخش بازرسی ادواری خودروهای گازسوز چند بار تغییر کرده است. زمانی وزارت نفت و در مقطعی هم وزارت کشور این وظیفه را به عهده دارد. به این ترتیب در وضعیتی محصولات گازسوز نسبت به بنزین‌سوزها در معرض خطرات بیشتری قرار دارد که خیلی از کشورها از جمله آمریکا استانداردهای سفت و سختی برای آن وضع کرده‌اند، این در وضعیتی است که در ایران پیش از تدوین استاندارد تبدیل کارگاهی، مالکان خودرو تشویق به گازسوز کردن خودروهایشان می‌شوند.
تعارض‌ها در فرآیند دوگانه‌سوزها
همواره پس از افزایش قیمت سوخت و سهمیه بندی بنزین موج تقاضا برای گاز سوز کردن خودروهای بنزین سوز به راه می‌افتد. در دور جدید افزایش قیمت بنزین هم شاهد این مساله هستیم. آن طور که رئیس اتحادیه سوخت‌های جایگزین می‌گوید روزانه ۳۰ هزار تقاضا در سامانه این اتحادیه برای گازسوز کردن محصولات بنزین سوز ثبت می‌شود، ولی با ثبت این میزان تقاضا باید به چالش‌های گازسوز کردن کارگاهی خودروها هم توجه داشت که یکی از آنها تأمین تجهیزات و قطعات مورد نیاز در این زمینه است. البته مسوولان وزارت نفت عقیده دارند در دوره‌ای که این وزارتخانه مسوولیت دوگانه سوز کردن خودروها را بر عهده داشته است، توانسته با ایجاد ساز‌و‌کارهایی زیر‌ساخت‌های مورد نیاز این بخش را اعم از تولید کیت‌ها و همچنین تولید مخازن مهیا کند. بنابراین در دوره فعلی به‌رغم تحریم‌هایی که صنعت خودرو را درگیر کرده است، این قابلیت در داخل وجود دارد که بتوانیم قطعات مورد نیاز را تأمین کنیم. در وضعیتی مسوولان وزارت نفت روی داخلی‌سازی قطعات مورد استفاده در روند گاز سوز کردن خودروها تاکید می‌کنند که مدیران خودروساز نظر دیگری دارند. یکی از مدیران گروه‌های خودروساز در این زمینه عنوان می‌کند که ابتدا باید میان قطعات مورد استفاده در این فرآیند تفکیک انجام بگیرد. وی می‌گوید در بخش تأمین کپسول‌های گاز مشکلی وجود ندارد. چون در وضعیتی که تولید کپسول‌ها به روش بدون درز نیازمند واردات است، می‌توانیم با افزایش ظرفیت تولید به روش ورق‌های فولادی، کمبودهای این بخش ناشی از عدم واردات را جبران کنیم.وی ادامه می‌دهد که در بخش تولید کیت با کمبود بعضی از قطعات رو به رو هستیم. او می‌گوید: علت این مساله را باید در اقتصادی نبودن تولید این قطعات در داخل جست‌و‌جو کرد.چالش بعدی در گاز سوز کردن خودروها، مباحث مرتبط با استاندارد است. در حالی‌که مسوولان امر تاکید می‌کنند که کارشناسان استاندارد در کارگاه‌های مشمول این طرح حضور دارند و بر فرآیندها نظارت می‌کنند، پیگیری‌ها از سازمان ملی استاندارد گویای این است که نظرات کارشناسان این سازمان شامل خودروهای گاز‌سوزی می‌شود که پیش‌تر دوگانهسوز شده‌اند و کارشناسان نظارتی روی فرآیند گاز سوز کردن خودروهای متقاضیان جدید ندارند. از نکات قابل تاملی که مسوولان سازمان ملی استاندارد در ارتباط با تبدیل خودروهای تک‌سوز به دوگانهسوز بیان می‌کنند این است که هنوز استانداردی برای تبدیل محصولات بنزین سوز به گازسوز تدوین نشده است. آنها می‌گویند در مقاطعی تلاش‌هایی برای تدوین استاندارد برای این بخش انجام گرفت؛ اما همچنان شاهد هستیم که تبدیل خودروهای تک سوز به دوگانهسوز که در کارگاه‌های مشمول این طرح انجام می‌گیرد، فاقد استاندارد است.
دنیای اقتصاد
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد