همکاری کرونا و آلودگی هوا در پایتخت

هوای کلان‌شهرها در پی هجوم شهروندان به استفاده از خودروی شخصی به‌رغم افزایش نسبی دما «ناسالم» شد.

«کرونا» و نحوه مهار آن دغدغه اصلی کشور شده است؛ اما از جمعه گذشته «دستیار» این ویروس جدید مرگبار هم در آسمان تهران و شماری از کلان‌شهرهای کشور ظاهر شد‌.هوای پایتخت مجدداً با افزایش قابل توجه غلظت ذرات سمی و آلاینده رو به رو شده است و در وضعیتی که جمعه گذشته، فعالیت‌ها در شهر تعطیل بود، ولی شاخص کیفیت هوا در وضعیت «زرد» ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت.

 دیروز روند انباشت آلودگی تشدید شد و شاخص در ساعات ابتدایی شب وارد وضعیت «قرمز» ناسالم برای همه شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد تغییر سبک سفرهای درون‌شهری تحت تأثیر «ترس از ابتلا به کرونا در فضاهای عمومی و پر رفت‌وآمد» موجب افزایش حجم استفاده از خودروی شخصی شده و این، بر بازگشت مجدد آلودگی‌ آن هم در ماه معمولاً کم‌آلوده اثر گذاشته است.

اگرچه هنوز پرونده «متهمان آلودگی کم‌سابقه پاییز و ابتدای زمستان» بسته نشده است، اما در شرایط فعلی، «آلودگی هوا» رابطه مستقیم با «تشدید روند ابتلا به ویروس کرونا» دارد و افزایش آلودگی در هفته جاری که مقطع پیک شیوع این ویروس اعلام شده، می‌تواند آسیب‌پذیری دستگاه تنفسی شهروندان در برابر کرونا را تصاعدی افزایش دهد. کاهش آلودگی، راهکار دارد که نباید مجدداً از آن غفلت شود. دیروز آمار کشوری ابتلا به «کرونا» به روز شد.

به‌رغم افزایش نسبی هر چند خفیف دما در پایتخت و شماری از کلان‌شهرها طی یک هفته اخیر، آلودگی هوا بار دیگر میهمان معلق این شهرهای پرجمعیت شد.

پس از سپری شدن دوره اوج آلوگی هوا که امسال قدری زودتر از معمول و از آبان آغاز شد و تا دی ماه هم ادامه پیدا کرد، در ایام بهمن ماه کیفیت هوای پایتخت به‌طور نسبی بهبود پیدا کرد، طوری که در این ماه تنها ۹ روز هوا برای گروه‌های حساس ناسالم و وضعیت «نارنجی» شد. این در حالی است که دقیقاً از ابتدای اسفند ماه همزمان با اعلام شیوع کرونا در کشور روند افزایش غلظت آلاینده‌های معلق در هوای تهران آغاز شد و به‌تدریج آلودگی تشدید شد.

جنس آلودگی روزهای گذشته با آنچه در سه ماه آبان تا دی تجربه شد، قدری متفاوت است. منشأ آلودگی اواخر پاییز و اوایل زمستان، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و حبس آلاینده‌ها در لایه‌های پایینی جو به خاطر وارونگی هوا تحت تأثیر کاهش قابل توجه دما بود.

در عین حال کارشناسان بخشی از این آلودگی را به تبعات حذف طرح زوج و فرد که به شکل افزایش نسبی استفاده از خودروی شخصی در حلقه دوم مرکز شهر نمایان شد، نسبت دادند. اما اکنون به یک دلیل در حالی که هر سال طی اسفند ماه غلظت آلاینده‌ها به شکل نسبی کاهش می‌یابد، با افزایش آلودگی در روزهای گذشته مواجه بوده‌ایم. شاخص کیفیت هوای شهر تهران روز جمعه ۱۲۱ بود و این میزان در ظهر روز پیش (شنبه) به ۱۴۱ واحد افزایش یافت؛ به این ترتیب هوای پایتخت هم اکنون برای گروه‌های حساس جامعه ناسالم شده است.

منشأ دوره اخیر آلودگی هوا، فرار شهروندان از حمل‌ونقل عمومی و هجوم به سمت استفاده از خودروی شخصی ناشی از شیوع ویروس کرونا در شهر است. در اخبار رسمی و موثق چه در سطح داخلی و چه در سطح بین‌المللی که در روزهای گذشته در خصوص کرونا منتشر شده، یک راه احتمالی ابتلا به کرونا حضور در فضای عمومی، مشاعات شهر و به ویژه فضاهای داخل ایستگاه‌ها و ناوگان حمل‌ونقل عمومی است؛ چون که این فضاها می‌تواند به ویروس کرونا آلوده باشد.

جهت این اخبار و هشدارها به سمت و سویی بوده که از رغبت شهروندان به حضور در فضاهای عمومی شهر به شدت کاسته و این موضوع باعث شده یک گروه از شهروندان که پیش‌تر با استفاده از وسایل نقلیه عمومی مسیر بین محل کار و منزل خود را طی می‌کردند، به استفاده از خودروی شخصی روی بیاورند.

آن‌ها حتی امکان استفاده از تاکسی‌های اینترنتی را مثل گذشته ندارند، چون که خیلی از رانندگان تاکسی‌های اینترنتی هم در این ایام موقتاً کار خود را تعطیل کرده‌اند تا از مجاورت با بیماران یا ناقلان احتمالی ویروس کرونا در امان بمانند.

در کنار این افراد، گروهی از شهروندان هم که امکان دورکاری داشته‌اند، اکنون دورکار شده‌اند و عمده زمان خود را در خانه می‌گذرانند. به نظر می‌رسد این وضعیت تا مدت نامعلومی در کلان‌شهرها ادامه خواهد داشت و حتی ممکن است در روزهای آتی بر تعداد کسانی که برای جا‌به‌جایی از مترو، اتوبوس و تاکسی به خودروی شخصی شیفت می‌کنند، افزوده شود.

هم اکنون بیش از ۲۰ استان در کشور درگیر ویروس کرونا شده‌اند و در این بین تهران در زمره استان‌هایی است که در وضعیت «نارنجی» قرار دارد؛ به این معنا که تعداد مبتلایان در این استان نسبت به دیگر استان‌ها زیاد است و در وضعیت «پیش از قرمز» قرار دارد.

در پی این رخداد مدیریت شهری در هفته پیش اعلام کرد میزان استفاده از حمل‌ونقل عمومی ۳۰ درصد کاهش یافته است و این موضوع خود نشانه‌ای است که شیفت کردن به خودروی شخصی با هدف «قرنطینه ارادی» را تأیید می‌کند. انصراف ۳۰ درصد از مسافران شبکه حمل‌ونقل عمومی از سفر با این ناوگان به شکل افزایش محسوس ترافیک صبحگاهی و عصرگاهی هم آشکار شده است.

در عین حال اتفاق دیگری که بر میزان ترافیک روزهای گذشته افزوده، تغییر ساعت اجرای طرح ترافیک به شکلی که شهروندان بیشتری امکان رفت و آمد رایگان در محدوده مرکزی شهر را داشته باشند، بوده است.

از هفته پیش ساعت شروع طرح ترافیک از ۶: ۳۰ به ۸ صبح و ساعت پایان آن از ۱۸ به ۱۷ تغییر کرد تا به این ترتیب امکان استفاده رایگان از خودروی شخصی در مرکز شهر برای انصراف‌دهندگان از سفر با ناوگان حمل‌ونقل عمومی فراهم شود.

شواهد نشان می‌دهد مدیریت شهری تهران به‌عنوان یکی از نهادهای مسوول در قبال محیط‌زیست شهر از ماجرای تشدید آلودگی هوا به دنبال شیوع ویروس کرونا به کلی غافل است. دلیل این غفلت می‌تواند تمرکز بر مهار کرونا و اقدامات پیشگیرانه از شیوع این ویروس در سطح شهر باشد. این غفلت می‌تواند آسیب‌پذیری شهر و شهروندان را در برابر کرونا دوچندان کند.هم اکنون هوای آلوده به ذرات و گازهای آلاینده کمک دست ویروس کرونا شده است.

ویروس کرونا دستگاه تنفسی و ریه را درگیر می‌کند و علائمی مثل تب، مشکلات تنفسی، احساس درد و گرفتگی در قفسه سینه و نیز گلودرد دارد. در عین حال آلودگی هوای تهران هم که منشأ اصلی آن انتشار ذرات معلق آلاینده در هواست، به دستگاه تنفسی آسیب جدی وارد می‌کند و علاوه بر نفوذ به ریه، حتی به بافت‌های خونی هم وارد می‌شود.

بنابراین تنفس هوای آلوده می‌تواند به واسطه تضعیف ریه، انسان را مستعد ابتلا به عارضه کرونا کند. به بیان روشن‌تر، تنفس در هوای آلوده، احتمال ضعف بدن در برابر ویروس کرونا را افزایش می‌دهد، چون که از مقاومت دستگاه تنفسی شهروندان نسبت به تهدیدکنندگان سلامت این ارگان بدن می‌کاهد.

تهرانی‌ها از ابتدای امسال تاکنون تنها ۲۸ روز هوای پاک تنفس کرده‌اند و البته ۲۳۵ روز هم هوای سالم در شهر جریان داشته است. تعداد روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس، امسال با افزایش قابل توجه نسبت به سال اخیر به ۷۷ روز رسید و پنج روز هم هوا برای همه مردم ناسالم و شرایط «قرمز» شد.

در کنار آلودگی هوای تهران که در روزهای اخیر تشدید شده، دیروز شاخص کیفیت هوا در مشهد ۱۱۱، در اصفهان ۱۱۸ و در کرج ۱۴۱ واحد بوده است که این موضوع نشان می‌دهد تشدید آلودگی ناشی از ترافیک در تمام شهرهای درگیر با کرونا رخ داده است.

از آنجا که پیش‌بینی شده شیوع کرونا در کشور در هفته جاری به اوج برسد، راهکار پیشنهادی کارشناسان برای مهار این ویروس، تعطیلی شهر یا دست کم تعطیلی بعضی از فعالیت‌ها به طور موقت است تا از تردد شهروندان در شهر کاسته شود و ضمن کاهش آلودگی هوا، از قرارگیری آنها در معرض کرونا در محیط شهری هم کاسته شود.

دنیای اقتصاد