تنها راه رقابتی ‌کردن صنعت خودرو ایران

در شرایط ممنوعیت واردات خودرو در قالب محصول نهایی، ورود خودرو به طور قطعات منفصله باید با تیراژی رقابت ‌زا انجام شود

پیش ‌فروش‌های گوناگون خودروسازان امسال هم نتوانست مشکلات پرشمار بازار خودرو را حل‌کند و هنوز هم ‌دولت‌ ناراضی ‌است، هم مردم و هم‌ خودروسازان. طی‌ سال ‌جاری خودروسازان ۹ مرحله قرعه ‌کشی برای پیش ‌فروش خودروهای خود انجام دادند، اما منحنی قیمت خودرو همچنان صعودی است. نکته دیگر این‌که این افزایش قیمت با رکود در بازار همراه است و در هفته‌های گذشته هم مانند بسیاری دیگر از ایام امسال خرید و فروشی انجام نمی‌شود. پیش‌فروش خودرو نه‌تنها قیمت را برای مصرف‌کننده پایین نیاورده، بلکه گره‌ای از مشکل تامین مالی خودروسازان هم باز نکرده است.

عباس آرگون، نایب ‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: «اگر قیمت ثابت نگه داشته شود، اما مواد اولیه و هزینه تولید و نیروی کار افزایش پیدا کند، هرچقدر هم برای خودروسازان تامین مالی انجام شود و تولید افزایش یابد، به‌جای این‌که خودروسازان سود کنند، زیانشان بیشتر می‌شود.»

با وجود پیش‌فروش‌های گوناگون خودرو در سال جاری توسط خودروسازان، همچنان قیمت خودرو رو به رشد است و درعین‌حال خودروسازان با مشکل تامین مالی و کمبود سرمایه در گردش رو به رو هستند. چرا سیاست پیش‌ فروش خودرو موفق نبوده است؟

برای بررسی عدم‌تامین مالی و مشکلات خودروسازان نباید تنها بحث خودروسازی را در سال‌جاری معیار قرار داد. این مساله فرایندی است که طی چند سال خودروسازان با آن مواجه بوده و هستند.

خودروسازان در تمام این سال‌ها هزینه‌های بالایی داشتند که از عهده تامین آن بر نمی‌آمدند، تا جایی که چند سال پیش به خاطر عدم توانایی فروش خودروسازان، وام‌هایی به مردم داده شد تا بتوانند خودرو بخرند.

مشکلات خودروسازان بیشتر به ساختار مالی، قیمت‌گذاری و موضوعات متعدد دیگری برمی‌گردد که به صرف تامین مالی خلاصه نمی‌شود. بر این اساس، مشکلات تامین مالی خودروسازان را باید از زوایای گوناگون بررسی کرد. بحث عدم‌ورود خودرو خارجی و همچنین تقاضای سنگینی که امسال برای خرید خودرو وجود داشت، ازجمله این مشکلات است که منحصر به امسال هم نیست.

اگر بحث تامین مالی در بازه بلندمدت بررسی نشود، علت‌های اساسی مشکلات آن‌ها بازگو نخواهد شد. در یک بازه زمانی که قیمت نهایی محصولات خودروسازان به خاطر قیمت‌گذاری دستوری بالاتر از نرخ فروششان بود، نتوانستند به طور مناسب محصولات خود را بفروشند. این مساله باعث شد زیان‌هایی ببینند که ساختار مالی شرکت‌ها را بر هم زد.

چگونه می‌توان در جهت حل مشکلاتی که اشاره کردید حرکت کرد و راه بهتری از پیش‌فروش خودرو برای تامین مالی در پیش گرفت؟

بهترین حالت این است که در صنعت خودرو به سمت آزادسازی قیمت حرکت کنیم و از طرف دیگر به رقابت میان خودروسازان مجال دهیم. باید درهای بازار را به روی خودروهای خارجی هم باز کرد و حتی اگر امکان آزادسازی واردات خودرو به طور CBU وجود ندارد، دستکم باید سهم واردات به طور CKD توسط خودروسازان بخش خصوصی را افزایش داد تا فضا رقابتی شود.

در بستر چنین رقابتی است که خودروسازان داخلی هم می‌توانند رشد کنند و به جایگاه واقعی خود برسند و قیمت‌گذاری نیز بهتر انجام خواهد شد. قیمت‌گذاری دستوری در هیچ زمینه‌ای جواب نمی‌دهد، چه برای تثبیت قیمت، چه کاهش و چه افزایش آن. چون که اگر بتوانیم قیمت فرآورده‌ها را هم تثبیت کنیم، همچنان هزینه‌ها را نمی‌توان تثبیت کرد. زیرا هزینه مواد اولیه، دستمزد و.. همواره رو به افزایش است. اما دولت سعی دارد قیمت را تثبیت کند. طبیعتا خودروساز با این شرایط راه به جایی نمی‌برد.

از طرف دیگر، باید کیفیت را هم در نظر گرفت و کالایی که خودروساز تولید می‌کند با نیازهای روز همخوانی داشته باشد و ذائقه مشتری برای تولید آن در گرفته شود تا نیازهای او را تامین کند و قیمت و کیفیت هم بتواند رقابتی باشد.

نتیجه همه این‌ها رشد صنعت خودرو و حل اصولی مشکل تامین مالی است. استنباط من این است که مهم‌ترین بحث؛ حرکت خودرو ساز به سمت افزایش کیفیت است تا بتواند رقابت کند. مقایسه خودروسازی ایران با کشورهای پیشرفته نشانگر این الزامات است.

در چند ماه گذشته سهم گروه های خودروسازی در بازار سهام رشد بسیار بالایی داشته است. خودروسازان چگونه می‌توانند از طریق بورس تامین مالی کنند؟

از بازار سرمایه هم می‌توان با روش‌هایی تامین مالی کرد، به شرط آن‌که فرآیندهایی که پیش‌نیاز آن است رعایت شود. این روش تامین مالی در کنار دیگر فرآیندهای مرتبط به طور یک زنجیره کامل هستند که باید همخوانی داشته باشند. اگر خودروساز از طریق بازار سرمایه تامین مالی کند، اما ناچار باشد با قیمت‌گذرای دستوری، فرآورده خود را زیر قیمت پایان‌یافته بفروشد، این نوع تامین مالی هم پاسخگوی نیازها و هزینه‌های خودروساز نیست.

در اقتصاد باید بازار به‌نوعی باشد که مکانیزم داد و خواست یا همان عرضه و تقاضا قیمت را تامین کند. از طرف دیگر انحصار در بازار هم باید بشکند؛ هم خودرو داخلی توسط کارخانه‌های گوناگون تولید شود و هم خودرو خارجی به طور قطعات منفصله یا نیمه‌منفصله با تیراژ قابل توجهی وارد کشور شود. در چنین بازاری است که خودساز می‌تواند خود را نشان دهد.

اگر انحصار دست خودروساز داخلی باشد و مشتری حق انتخاب نداشته باشد، به نظر من خودروساز هم رشد نمی‌کند. چون که خودروساز بازار همیشگی را دارد و انگیزه رشد او کم خواهد بود. همان‌طور که می‌بینید در هر دوره پیش‌فروش، شمار اندکی خودرو عرضه می‌شود، اما تقاضای خریداران چند برابر عرضه است. یک بخشی از استقبال همیشگی خریداران به خاطر این است که ارزش پول خود را حفظ کنند. چون قیمت، پایین است. پس وقتی بحث تامین مالی خودروسازان مطرح است، حتی عواملی چون بحث ارزش پول را هم باید لحاظ کرد. هم این موارد پارامترهای متعددی است که مفصل باید به آن پرداخت.

 آیا در وضعیت فعلی تزریق پول توسط دولت یا فروش اموال خودروسازان می‌تواند به تامین مالی آن ها کمک کند؟

مهم ترین بحث این است که بنگاه باید سود عملیاتی دهد. آیا خودروسازان هم اکنون سود عملیاتی دارند؟ ابتدا باید این مساله حل شود، سپس به بحث تامین مالی رسیدگی شود. مشخص است که تولید باید سود بدهد و سود عملیاتی بنگاه پذیرفتنی باشد.

اگر قیمت ثابت نگه داشته شود و به هیچ وجه اجازه افزایش ندهیم اما مواد اولیه و هزینه تولید و نیروی کار افزایش پیدا کند، هر چقدر هم بیشتر برای خودروسازان تامین مالی انجام شود و تولید افزایش یابد، به‌جای این‌که سود کنند، زیانشان بیشتر می‌شود. پس ابتدا باید بحث سود عملیاتی و قیمت‌گذاری اعمال شود. آن هم در فرایندی که هم خودرو خارجی اجازه ورود داشته باشد، هم محصولات داخلی متنوع باشند، وگرنه در شرایط دستوری همه این‌ها بی‌معنی است.

شما به مشکلات خودروسازان اشاره کردید. اما همچنان با وجود قیمت‌گذاری دستوری و چند مرحله پیش‌فروش، قیمت خودرو برای خریدار هم راضی کننده نیست. دلیل این مساله چیست؟

توجه داشته باشید در همین شرایط قیمتی هم خودروساز سود نمی‌کند. با همین قیمت که مصرف‌کننده هم ناراضی است، خودروسازان در حال زیان‌دادن هستند. نکته دیگر این است که عمده نارضایتی به قیمت بر نمی‌گردد.

بسیاری از افراد خودروهای خارجی را بالاتر از قیمت‌های متعارف می‌خرند، ولی راضی هستند. چون که کیفیت خودرو رضایتشان را جلب می‌کند. برای جلب رضایت مشتری خودروساز باید کیفیت را افزایش دهد و نیاز مشتری را تامین کند و بتواند آپشن جدید اضافه کند. در این شرایط علاوه بر رضایت مصرف‌کننده داخلی حتی صادرات هم امکان‌پذیر می‌شود. البته بحث تحریم هم در افت کیفیت خودروسازی و عدم صادرات موثر بوده است.

دنیای خودرو