دپوی خودروهای تولید ۹۷

در‌حالی‌که آمارهای جدید از تولید تقریباً ۲۰۰ هزار دستگاهی انواع خودرو در کشور در طول بهار سال‌جاری حکایت دارد، گفته می‌شود به همین میزان هم محصول ناقص و دارای کسری قطعه در پارکینگ خودروسازان خاک می‌خورد. آمارهای موردنظر این سؤال را پیش می‌آورد که حداکثر بازه زمانی که خودروها در پارکینگ قرار دارند چقدر است؟ به‌عبارت بهتر، محصولات ناقص از چه زمانی در پارکینگ خودروسازان دپو شده‌اند؟ و البته سؤال دیگر اینکه اولویت تکمیل خودروهای ناقص چیست؟

پیش از جواب به این سؤال‌ها، ابتدا نگاهی می‌اندازیم به اصل ماجرای خودروهای ناقص.

پس از آنکه ایالات‌ متحده آمریکا در اردیبهشت سال اخیر از برجام خارج و سه ماه بعد هم خودروسازی ایران تحریم شد، روند تأمین قطعات چه در داخل و چه از خارج به مشکل خورد و در نتیجه تیراژ روندی نزولی به خود گرفت. محدود شدن نقل و انتقال پول و همچنین قطع ارتباط شرکت‌های خارجی با ایرانی‌ها، کار تأمین قطعه از خارج را سخت کرد و از آن طرف مشکلات اقتصادی هم اجازه نداد قطعات داخلی به اندازه کافی تأمین شود.

آمارهای منتشر شده از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهند تولید خودرو در کشور در طول سال ۹۷ و در مقایسه با ۹۶، کاهشی ۴۰ درصدی را تجربه کرده است. هرچند خودروسازان پس از عبور از شوک اولیه تحریم توانستند به اصطلاح کمی خود را جمع و جور کرده و تیراژ را تا حدی بالا ببرند، با این حال این افزایش تولید با بروز دوباره پدیده خودروهای ناقص توام شد. این پدیده مختص خودروسازی ایران، در تحریم‌های سال‌های ۹۱ و ۹۲ بروز کرد و مشکلات زیادی را به‌وجود آورد و حالا هم مجدداً سر برآورده است. مساله اینجاست که خودروسازان به‌واسطه فشار از جانب نهادهای بالادستی به ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت ملزم به رشد شماری محصولات خود هستند ولو اگر به‌صورت ناقص باشد. طبق آخرین آمارها، چیزی نزدیک به ۲۰۰ هزار محصول ناقص در کف کارخانه خودروسازان وجود دارد که به خاطر نبود قطعات گوناگون (از آنتن گرفته تا ایربگ و کامپیوتر خودرو) دپو شده و امکان تجاری شدن ندارند. ظاهراً از هر دو محصول تولیدی خودروسازان، یکی تجاری و دیگری به خاطر کمبود قطعه دپو می‌شود؛ بنابراین اصل افزایش تیراژ خودروسازان به نوعی زیر سؤال رفته است.

اخیراً گروه خودروسازی سایپا اعلام کرده که در سه ماه ابتدایی سال‌جاری تیراژ خود را به ۱۰۰ هزار دستگاه رسانده و بنابراین به بزرگ‌ترین خودروساز کشور (در فصل بهار ۹۸) تبدیل شده است. با فرض اینکه ادعای سایپایی‌ها (اول شدن در تولید طی بهار امسال) درست باشد، پس ایران خودرویی‌ها کمتر از نارنجی‌های جاده مخصوص تولید  داشته‌اند. با این حساب، مجموع تولید دو خودروساز بزرگ کشور چیزی نزدیک به ۲۰۰ هزار دستگاه است. این عدد، برابری می‌کند با تعداد محصولات ناقصی که در پارکینگ خودروسازان دپو شده‌اند و این یعنی بخشی از خودروهای انبار شده متعلق به سال گذشته هستند. به هر حال ایران خودرو و سایپا در طول سه ماه نخست سال‌جاری چند هزار خودرو کامل تولید و روانه بازار کرده‌اند؛ پس وقتی کل تولید بهار آنها با محصولات دپویی برابری می‌کند، حتماً بخشی از آنها متعلق به سال ۹۷ هستند. در واقع در پارکینگ ایران خودرو و سایپا هم اکنون محصولات ناقصی هست که در سال اخیر تولید و هنوز راهی بازار نشده‌اند. به‌نظر می‌رسد خودروسازان اولویت تکمیل را نه زمان انتظار ناقصی‌ها بلکه تأمین قطعات قرار داده‌اند. به‌عبارت بهتر به نظر می‌سد ایران خودرو و سایپا تکمیل محصولاتی را که قطعات کسری آنها ساده‌تر و تامین‌شان راحت‌تر است در اولویت قرار داده‌اند، ولو اینکه این محصول اخیراً تولید شده باشد و محصولی دیگر از سال پیش در پارکینگ آنها خاک بخورد.

به عنوان مثال، تأمین قطعات وارداتی به‌خصوص الکترونیکی‌ها در دوران تحریم بسیار سخت شده، اما قطعات داخلی راحت‌تر تأمین می‌شوند، بنابراین احتمالاً اولویت خودروسازان تکمیل محصولاتی است که تأمین قطعات کسری آنها راحت‌تر است. ۲۰۰ هزار خودرویی که هم‌اکنون دپو شده، همگی معطل قطعات سخت و پیچیده نبوده و بخشی از آنها با تأمین قطعاتی ساده قابل‌تجاری شدن و عرضه به بازار هستند.

دنیای اقتصاد