افزایش تلفات ناشی از حوادث رانندگی در ایران

اگر سئوال شود چه تعداد تلفات ناشی از حوادث رانندگی در یک بازه زمانی می‌تواند قابل قبول باشد، اعداد و ارقام گوناگونی اعلام می‌شود. ولی اگر همین سئوال به مرگ چه تعداد از اعضای خانواده شما در حوادث رانندگی تغییر یابد، پاسخ چه خواهد بود؟

تلفات و جراحت‌های ناشی از حوادث رانندگی همواره در طول ۶۰ سال اخیر در تمامی کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه یافته مورد توجه جدی قرار داشته است و بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) همه ساله بیش از یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر در سوانح رانندگی کشته و بیش از ۵۰ میلیون نفر مصدوم می‌شوند. مطالعات این سازمان نشان می‌دهد تا سال ۲۰۲۰ تصادفات جاده‌ای به سومین علل مرگ و میر و معلولیت در جامعه بشری تبدیل می‌گردد. به همین دلیل از دیرباز کشورهای توسعه یافته با توجه نقش مستقیم هزینه‌های ناشی از تلفات رانندگی بر تولید ناخالص ملی و هزینه‌های مربوطه به بیمه و بهداشت و درمان در صدد کاهش تلفات و مصدومیت‌های ناشی از حوادث رانندگی برآمدند.

به طور مثال تلفات رانندگی کشور آلمان در اواسط دهه ۵۰ نزدیک به ۱۴ هزار نفر بود که در سال ۱۹۷۰ به ۲۱ هزار نفر افزایش یافت. از همان زمان به بعد با تصویب قوانین گوناگون از جمله اجباری شدن بستن کمربند و کلاه ایمنی تلفات رانندگی روند کاهشی را به خود دید. بر اساس گزارش مرکز آمار فدرال آلمان، سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۳۲۱۴ نفر جان خود را در حوادث رانندگی از دست دادند. ولی چگونه این سیر نزولی تلفات رقم خورد و عوامل شتاب دهنده آن چه بود؟

در سال ۱۹۹۷ واژه zero vision (چشم انداز صفر) برای نخستین بار در سوئد مطرح و چارچوب‌های ‌آن با هدف کاهش تلفات ناشی از حوادث رانندگی ارائه شد. سپس به دلیل نتایج خوبی که در کاهش بر جای گذاشت از طرف کشورهای هلند، امریکا و در ادامه از طرف دیگر کشورهای توسعه یافته هم در همان سال‌ها مورد استقبال قرار گرفت.

اما نکته قابل توجه شعار اصلیzero vision  بود؛ انسان‌ها می‌توانند اشتباهات را مرتکب شوند، ولی این سیستم است که نباید شکست بخورد. منظور این است که سیستم حمل‌و‌نقل ما باید برای سرعت بخشیدن به زندگی و سلامت انسان‌ها طراحی شود که عموماً مبنی بر توسعه راهسازی در کشور نیست.

آموزش و فرهنگسازی در این میان یکی از ابزارهای مهم تحقق zero vision محسوب می‌شود چون می‌تواند به طور سیستماتیک بر رفتار فرد تاثیرگذار باشد. ولی کل کار نیست، مهم‌تر از آن پشتیبانی و رهبری واحد در ایمنی حمل‌ونقل و اولی بر ایمنی در تمامی شقوق حمل‌ونقل است. در واقع «چشم انداز صفر» زمانی محقق می‌شود که نهادهایی مانند دستگاه‌های دولتی، شهرداری و شورهای شهر تحت امر یکید واحد مورد حمایت قرار گیرند، برنامه‌ها را انجام دهند و در روش کار پیمانکاران هم تأثیر گذار باشند.

ایمنی حمل‌ونقل جاده‌ای که در خیلی از کشورهای جهان در اولیت برنامه‌های دولت‌ها قرار دارد و در لایه‌های میانی زندگی روزمره شهروندان در جریان است یک معنی دارد؛ تلفات ناشی از حوادث رانندگی تنها در صورتی قابل قبول قبول خواهد بود که صفر باشد.

اگر از شهروندان سئوال شود که « چه تعداد تلفات ناشی از حوادث رانندگی در طول مدت یک بازه زمانی می‌تواند قابل قبول باشد؟» ممکن است اعداد و ارقام گوناگونی از طرف آن‌ها اعلام شود و حس خاصی به سؤال نداشته باشند. اکنون سئوال را به شکل دیگری مطرح کنیم؛ «مرگ چه تعداد از اعضای خانواده شما در حوادث رانندگی قابل قبول است؟» به طور حتم با صدایی رسا و محکم گار پرخاش‌گری  و ناسزا نگویند، پاسخی جز «صفر» نخواهد بود.

طبق آمار رسمی سازمان پزشکی قانونی سال پیش (۱۳۹۷) ۱۷ هزار و ۱۸۳ نفر در حوادث رانندگی (جاده‌ای، شهری، روستایی و ...) جان خود را از دست داده‌اند. متاسفانه به نظر می‌رسد این تراژدی حاصل پذیرش و ساده انگاری نسبت به مرگ هموطنان در سوانح رانندگی است.

کمی درنگ کنیم، اگر  ۱۷ هزار نفر از هموطنان شامل همسر، فرزندان و خویشاوندان بر اثر سانحه هوایی جان خود را ازدست می‌دادند، این حوادث با حدود ۱۳۶ هواپیما با ظرفیت متوسط ۱۲۵مسافر (طبق آمار شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران) در هر هواپیما در سال رخ می‌داد. با بروز چنین اتفاقی بی شک شاهد پوشش لحظه به لحظه رسانه‌ها اعم از خبرگزاری‌ها، سایت‌ها خبری، شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های ملی و محلی بودیم، اما چطور می‌شود که به راحتی از کنار این حجم از تلفات ناشی از حوادث رانندگی در جاده‌ها و شهرها می‌توانیم بگذریم.

در کشورهای توسعه یافته افزایش کنترل‌ها از طریق توسعه سیستم هوشمند حمل‌ونقل جاده‌ای همراه با فرهنگسازی و از طرفی وضع قوانین محکم و تغییر رویکرد مهندسی راهسازی، تحت برنامه zero vision یا همان «چشم انداز صفر» برای کاهش تلفات رانندگی و به صفر رساندن آن ترغیب می‌شد. ولی این پایان کار نبود، به طوریکه در صنعت خودروسازی هم با بهره‌گیری از فناوری و به کار بردن آن در تجهیزانی مانند، کمربند ایمنی، کسیه هوا، ترمزهای ضد قفل، هشدارهای خطوط، کروز کنترل‌ها و در پایان طراحی و تولید خودروهای خودران سعی کردند جان سرنشینان را تا حد ممکن حفظ کنند.

بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی و پلیس راهنمایی و رانندگی طی دو ماهه اول امسال ۲۵۸۴ نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده‌اند و از متوسط تلفات روزانه ۲۵ تا ۴۱ نفر ۸ تا ۹ نفر از آنها کودک هستند. با این تفاسیر مرگ چه تعداد از هموطنان و خانواده‌هایمان در تصادفات رانندگی قابل قبول است؟

تسنیم