میزان رشد سالانه و ماهانه خودروسازی خصوصی

بر این اساس خصوصی‌ها باید به‌طور ماهانه نسبت به تولید ۱۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو اقدام می‌کردند این در شرایطی است که طبق آمارهای ارائه شده از سوی وزارت صمت این بخش به جای تولید حدود ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در ۸ ماه‌ گذشته، تنها ۳۳ هزار دستگاه تولید کرده است. با این حال اما این شرکت‌ها ۱۹ درصد رشد سالانه و ۸۴ درصد رشد ماهانه در آبان ماه را تجربه کردند.

افت‌و‌خیز تولید در شرکت‌های خصوصی خودرو بیشتر مربوط به اعمال تحریم‌ها بین‌المللی است. این بخش از خودروسازی کشور وابستگی زیادی به قطعات خارجی دارد حال آنکه با فراگیری تحریم‌ها و لغو مشارکت‌ها و قرارداد‌های خارجی، خودروسازی خصوصی برای تولید به زحمت افتاده است. طبق آمارهای وزارت صمت از ۱۵ خودروساز خصوصی تنها ۸ شرکت فعال هستند و بقیه تولید خودرو را متوقف کرده‌اند. واضح است که شرکت‌های یاد شده قادر به تامین بخشی از نیاز بازار خودرو هستند، حال آنکه دولت با بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری خصوصی‌ها در بخش خودرو و نقشی که قبل از تحریم در بازار ایفا می‌کردند، تنها تمرکز خود را بر رشد تیراژ و عرضه دو شرکت بزرگ خودروساز‌(ایران‌خودرو و سایپا) قرار داده است. پیش از اعمال تحریم‌ها، بازار خودرو از سه مسیر ورودی پاسخگوی نیاز متقاضیان خودرو بود.

شرکت‌های نیمه دولتی (ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو)، واردات خودرو و همچنین تولید توسط شرکت‌های خصوصی خودرو به عنوان سه منبع ورودی خودرو به بازار بودند. این در شرایطی است که با توقف واردات و همچنین کاهش چشمگیر تولید در شرکت‌های خودروساز خصوصی، تنها منبع ورودی خودرو بعد از تشدید تحریم‌ها، سه شرکت بزرگ خودروساز کشور است. هر چند مجلس تلاش فراوانی می‌کند که مسیر واردات خودرو به کشور را هموار کند با این حال به نظر می‌رسد دولت و مجلس، خودروسازان بخش خصوصی را به حال خود رها کرده‌اند. همان‌طور که عنوان شد دولت می‌توانست این بخش از خودروسازی کشور را در شرایط تحریم فعال نگه دارد تا محرکی برای بازار و همچنین پاسخگوی نیاز متقاضیان خودرو باشد.

بر این اساس اگر چه در شرایط کنونی وزیر صمت وعده رشد تولید خودرو به خصوص در سال آینده و سال ۱۴۰۴ را داده، اما تاکنون اظهارنظری از فاطمی‌امین در مورد بخش خصوصی خودروسازی کشور و آینده سهامداری این بخش در بازار خودرو شنیده یا دیده نشده است. با این حال چندی پیش مدیر‌کل صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت عنوان کرده بود که وزیر صمت در ارائه چشم‌انداز تولید خودرو در دو سال آینده، حساب ویژه‌ای روی بخش خصوصی باز کرده است. از سوی دیگر محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز بر افزایش تولید ۲۰۰ هزار دستگاهی خصوصی‌ها در سال آینده تاکید داشته است. به این‌ترتیب به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی تولید خودرو در دولت سیزدهم، برای بخش خصوصی همچون بخش دولتی چندان با واقعیات این شرکت‌ها همخوانی ندارد. تا به امروز آنچه بخش عرضه و تقاضا از سیاستگذار خودرو در دولت سیزدهم دیده، تنها وعده و وعید رشد تولید(در بخش خصوصی و دولتی) بوده این در حالی است که شرایط کنونی خودروسازان با آمال و آرزوها فاصله زیادی دارد. اما انتشار آمار هشت ماهه تولید در بخش خصوصی اگر چه از رشد ۱۹ درصدی خودرو نسبت به مدت مشابه سال گذشته حکایت دارد با این حال رشد تولید تنها متعلق به دو شرکت خودروساز است و این آمار نمی‌تواند تصویر روشنی از آینده این بخش ارائه دهد.

آنچه مشخص است اگر حذف قیمت‌گذاری دستوری بتواند اوضاع دو خودروساز بزرگ کشور را تا حدودی بهبود ببخشد، اما بخش خصوصی تنها با لغو تحریم‌ها و بازگشت شرکای خارجی می‌تواند بار دیگر عرض اندام کند. واضح است که دولتمردان بارها تکرار کردند اقتصاد کشور را به برجام گره نمی‌زنند این در شرایطی است که بخش‌هایی از صنعت و تولید کشور همچون خودروسازی خصوصی بدون لغو تحریم‌ها و بازگشت شرکای خارجی امکان تنفس نخواهند داشت. همان‌طور که عنوان شد تعداد شرکت‌های فعال بخش خصوصی از حدود سه سال گذشته همزمان با لغو برجام و بازگشت تحریم‌ها، روند نزولی داشته و بسیاری از شرکت‌ها فعالیت خود را به واسطه خروج شرکای خارجی متوقف کرده‌اند. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که سیاستگذار خودرو با آگاهی از اینکه حیات ‌بخش خصوصی خودروسازی کشور به حضور شرکای خارجی وابسته است، چگونه رشد ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار دستگاهی خودرو را به این بخش تکلیف کرده است‌؟

  افت‌و‌خیز تولید خصوصی‌ها
بررسی آمار تولید شرکت‌های خودروساز خصوصی نشان می‌دهد از جمع ۱۵ شرکت خودروساز خصوصی در آبان ماه تنها هشت شرکت فعال بودند. به عبارت دیگر نزدیک به ۵۳ درصد خطوط تولید خودروسازان خصوصی فعال است. اما این تعداد خودروساز خصوصی فعال در مجموع تا پایان آبان ماه توانسته‌اند تولید چند دستگاه خودرو را به سرانجام برسانند؟ بررسی آمارهای وزارت صمت نشان می‌دهد تا پایان آبان ماه ۱۴۰۰ در مجموع تولید نزدیک به ۳۳ هزار و ۴۰۰ دستگاه خودرو توسط این شرکت‌ها نهایی شده است. این میزان تولید در مقایسه با آمار تولید این شرکت‌ها در همین بازه زمانی در سال گذشته از رشد حول و حوش ۱۹ درصد حکایت دارد. با اینکه خصوصی‌ها در دومین ماه از فصل پاییز توانستند رشد تولید ۱۹ درصدی را در کارنامه خود ثبت کنند، اما همچنان از برنامه تکلیفی وزارت صمت برای سال جاری عقب هستند. ابتدای امسال سیاستگذار خودرویی به خودروسازان خصوصی تکلیف کرده بود تا پایان سال جاری تولید ۱۵۰ هزار دستگاه را در کارنامه خود ثبت کنند. چنانچه مدیران خودروساز بخش خصوصی می‌خواستند به این تکلیف عمل کنند باید به‌طور میانگین ماهانه ۱۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه از انواع محصولات خود را در خطوط تولید نهایی می‌کردند. بنابراین تحقق این تعداد خودرو به صورت ماهانه سبب می‌شود خودروسازان خصوصی تا پایان هشتمین ماه از سال جاری تیراژ تولیدی حدود ۱۰۰ هزار دستگاه را در کارنامه خود درج کنند. اما همان‌طور که ذکر شد آنها تنها حدود ۳۳ هزار و ۴۰۰ دستگاه خودرو تولید کردند تا همچنان از برنامه‌ای که وزارت صمت به آنها محول کرده، حدود ۶۷ درصد عقب باشند. با توجه به مدت باقی مانده از سال جاری‌ بعید به نظر می‌رسد بخش خصوصی بتواند به تکلیف خود به صورت کامل عمل کند. در بهترین حالت به احتمال زیاد خودروسازان خصوصی بتوانند فاصله خود را با برنامه تکلیفی کم کنند.

اما هر یک از خودروسازان خصوصی تا پایان آبان ماه ۱۴۰۰ چه روندی را به لحاظ تیراژ طی کردند؟ در میان خودروسازان بخش خصوصی مدیران‌خودرویی‌ها در صدر لیست تیراژ تولید قرار دارند. این خودروساز در پایان هشتمین ماه از سال جاری در مجموع تولید حدود ۱۷ هزار و ۸۰۰ دستگاه از محصولات حاضر در سبد محصولاتی خود را نهایی کرد. مقایسه این میزان تولید با تولید آنها در همین بازه زمانی در سال گذشته از افت تولید بیش از ۱۲ درصدی این خودروساز حکایت می‌کند. مدیران خودرویی‌ها سال گذشته در همین بازه زمانی بیش از ۲۰ هزار و ۳۰۰ دستگاه تولید داشته‌اند. بعد از مدیران‌خودرو، دیگر خودروساز یعنی کرمان‌خودرو جایگاه دوم را در جدول تیراژ تولید به خود اختصاص داده است. کرمان‌خودرویی‌ها طی هشت ماهی که از سال جاری گذشته نزدیک به ۱۰ هزار و ۶۰۰ دستگاه خودرو را در خطوط تولید خود تکمیل کردند. این خودروساز بر خلاف رقیب خود رشد تولید بیش از ۹۲ درصدی را به نسبت سال گذشته در کارنامه ثبت کرد. آمارها نشان می‌دهد این خودروساز تا پایان آبان ماه سال گذشته تولید حدود پنج هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو را عملیاتی کرده بود. از کرمان به تهران می‌آییم تا وضعیت تولیدی سومین خودروساز خصوصی به لحاظ تیراژ را بررسی کنیم. بهمن موتور بعد از کرمان‌خودرو جایگاه سوم را در جدول یاد شده به خود اختصاص داده است. بهمن‌موتوری‌ها توانسته‌اند نزدیک به سه هزار و ۶۰۰ دستگاه خودرو تولید کنند. تولید این تعداد خودرو در بازه زمانی ذکر شده در سال جاری در قیاس با تولید این خودروساز خصوصی در سال گذشته رشد تولید بیش از ۲۲۰ درصدی را نشان می‌دهد. البته این میزان رشد به دلیل تیراژ پایین این خودروساز در سال گذشته به دست آمده است. بهمن موتوری‌ها در سال ۹۹ در همین بازه زمانی تولید بیش از هزار و ۱۰۰ دستگاه از خودروهای حاضر در سبد محصولاتی خود را نهایی کردند. سیف‌خودرو که تولید SWM را در برنامه دارد. این خودروساز با تولید حدود ۴۰۰ دستگاه خودرو جایگاه چهارم جدول تیراژ تولید خصوصی‌ها را به تصرف خود درآورده است. اما با وجود قرار گرفتن در جایگاه چهارم تیراژ تولید این خودروساز خصوصی به نسبت سال گذشته افت تولیدی بیش از ۵۸ درصدی را به خود دیده است. سیف‌خودرویی‌ها سال گذشته در همین بازه زمانی در مجموع تولید بیش از ۹۵۰ دستگاه از محصولات حاضر را در سبد محصولات‌ خود نهایی کردند. نورا موتور پارس که تا پایان مرداد ماه سال جاری بر اساس آمارهای منتشر شده توسط وزارت صمت هیچ محصولی را تولید نکرده بود در سه ماهه شهریور، مهر و آبان امسال نزدیک به ۳۵۰ دستگاه خودرو تولید کرد. این خودروساز خصوصی مونتاژ خودروی تیوولی از برند سانگ‌یانگ را بر عهده دارد. با توجه به این تیراژ تولید نورا موتور پارس توانسته بعد از سیف خودرو جایگاه پنجم را به خود اختصاص دهد. سروش دیزل مبنا با تولید بیش از ۳۰۰ دستگاه در جایگاه ششم قرار دارد. بررسی آمار تولید این خودروساز خصوصی نشان می‌دهد این شرکت  که تولید برند پاتریوت را در دستور کار دارد، در جاده رشد تولید حرکت کرده است. سروش دیزل مبنا توانسته تولید خود را بیش از ۵۰۵ درصد رشد دهد. البته نباید از نظر دور داشت این میزان رشد تولید در حالی نهایی شده که این خودروساز بخش خصوصی سال گذشته در همین بازه زمانی تنها تولید حدود ۵۰ دستگاه از محصولات خود را نهایی کرده است. ریگان خودرو (برند کوپا) با تولید بیش از ۱۷۰ دستگاه خودرو تا پایان شهریور ماه امسال در رتبه هفتم قرار دارد. البته ریگان خودرویی‌ها در مهر و آبان ماه امسال محصولی را در خطوط تولید خود نهایی نکردند. با وجود توقف دو ماهه تولید در این خودروسازی آنها همچنان رشد تولید سالانه را به نسبت سال گذشته در کارنامه خود دارند.

بررسی آمارهای تولیدی ریگان خودرویی‌ها نشان می‌دهد این خودروساز نیز در هشت ماه ابتدایی امسال در مقایسه با همین بازه زمانی در سال گذشته رشد بیش از ۱۰۲ درصدی را تجربه کرده است. خودروسازان بم نیز تولید ۱۲۳ دستگاه را در بازه زمانی یاد شده در سال جاری نهایی کردند. این خودروساز با اینکه در چند ماه اخیر تولیدش متوقف بود، اما در آبان ماه بار دیگر خطوط تولید خود را فعال کرد. ایلیا‌خودرو نیز که به تازگی به جمع خودروسازان خصوصی اضافه شده در گزارش آبان ماهی وزارت صمت از تکمیل ۶۴ دستگاه از محصولات خود در خطوط تولید خبر داده است.