وضعیت آشفته تولید خودروهای سنگین!

شرایط تولید تجاری‌سازان کشور به هیچ وجه مساعد نیست، این موضوع تبدیل به بار مضاعفی بر دوش شرکت‌های اصلی شده است. هم اکنون ایران ‌خودرو و سایپا با زیان انباشته بزرگی مواجه هستند که بخشی از این زیان به خاطر شرایط آشفته تجاری‌سازان زیر مجموعه این شرکت‌ها است. آنچه معلوم است تجاری‌سازان در زمان طلایی برجام نیز نتوانستند طبق انتظاراتی که فضای حاصل از توافق جامع هسته‌ای برای گروه‌های خودروساز ایجاد کرده بود، در انعقاد قراردادهای خارجی موفق عمل کنند. به این ترتیب نباید انتظار تغییر و تحولات جدی آن هم در اوج‌گیری تحریم‌ها از شرکت‌های یاد شده، داشت. همانطور که عنوان شد دو گروه ایران‌ خودرو و سایپا سال‌هاست که بار هزینه‌ای دو شرکت تجاری‌ساز خود را بردوش می‌کشند به صورتی که ‌هاشم یکه ‌زارع، مدیرعامل پیشین ایران‌ خودرو سه سال پیش در مجمع سالانه ایران ‌خودرو با اشاره به زیان انباشته این شرکت یکی از دلایل اصلی در این زمینه را چالش تولید خودروهای تجاری طی سال‌های اخیر عنوان کرده بود. وی حتی در اظهار نظری دیگر، بر واگذاری شرکت تجاری تحت تابعه‌اش تاکید کرده بود.

حال با توجه به فراگیری تحریم‌ها و تاثیرگذاری آن بر خودروسازی کشور، در حال حاضردو گروه ایران ‌خودرو دیزل و سایپا دیزل در وضعیت سختی به‌سر می‌برند این در شرایطی است که در حال حاضر دو گروه یاد شده ظرفیت خالی برای تولید خودروهای تجاری دارند. پیش از این هم با مطرح شدن ابرپروژه اسقاط خودروهای سنگین، فعالیت دوباره این دو شرکت و همچنین استفاده از ظرفیت خالی آنها برای جایگزینی محصولات سنگین فرسوده پیش بینی شده بود حال آنکه تحریم‌ها مانعی برای تحقق اهداف در نظر گرفته شده بود. حال این سؤال مطرح است که آیا وضعیت تجاری‌سازان همیشه همین‌طور بوده؟ در این زمینه بعضی از تجاری‌سازان مدعی هستند  در دوران رونق خود نه تنها بار خاطر شرکت‌های مادر نبودند که یار شاطر بودند، حتی آنها عقیده دارند تجاری‌سازان در دوره رونق خود به شرکت‌های مادر نقدینگی تزریق می‌کردند. با تمام این احوال آمار و ارقامی که از طرف این شرکت‌ها در ارتباط با وضعیت تولید منتشر می‌شود گویای وضعیت نامساعد آنها است. چنانچه تغییری در روند تولید این شرکت‌ها ایجاد نشود، مشخص نیست تا چه زمانی منبع زیان انباشته خودروسازان خواهند بود. در این زمینه به نظر می‌رسد که مسوولان صنعتی کشور اگر نسخه نهضت داخلی‌سازی را برای سواری‌سازان می‌پیچند باید برای تجاری‌سازان هم فکری کنند.در این زمینه خیلی از دست اندرکاران تولید محصولات تجاری به ادامه تولید به شرط حضور شرکای بین‌المللی تاکید می‌کنند. حال آنکه در وضعیت کنونی به نظر می‌رسد این امر محقق نخواهد شد.

آمار تولید و چالش پیش‌رو

حال به وضعیت تولید دو شرکت تجاری‌ساز کشور می‌پردازیم. براساس گزارش ۶ ماهه‌ای که توسط ایران ‌خودرو دیزل و سایپا دیزل به سازمان بورس ارائه شده است. این دو گروه با کاهش تولید چشمگیری نسبت به سال اخیر رو به رو شده‌اند.  براساس این گزارش سایپا دیزل در ۶ ماهه ابتدای سال جاری تنها توانسته ۲۰۰ دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید نهایی کند. این میزان تولید چنانچه با آمار ۶ ماهه سال پیش مقایسه شود، کاهش تولید ۹۰ درصدی را نشان می‌دهد.  تجاری‌ساز زیر مجموعه گروه خودروسازی سایپا توانسته بود در ۶ ماه نخست سال پیش ۲ هزار و ۱۶ دستگاه از انواع محصولات خود را تولید کند.  در وضعیتی این خودروساز در سال ۹۷ توانسته بود از ظرفیت تولید خود استفاده ببرد که شاهد هستیم در سال ۹۸، از بین ۷ محصول حاضر در سبد محصولات خود تنها تولید دو محصول را در دستور کار قرار داده است.  حال به سراغ وضعیت تولید در گروه ایران‌ خودرو دیزل می‌رویم.  زیرمجموعه تجاری‌ساز ایران‌ خودرو در مدت زمان ۶ ماهه‌ای که از سال ۹۸ گذشته توانسته ۵۷۷ دستگاه از انواع خودروهای تجاری حاضر در سبد محصولات خود را تولید کند. این در حالی است که در مدت مشابه سال پیش آبی پوشان پایتخت توانسته بودند ۹۵۱ دستگاه از محصولات سنگین خود را در خطوط تولید تکمیل کنند. بنابراین مقایسه این دو آمار تولید به ما نشان می‌دهد که زیر مجموعه تجاری‌ساز ایران‌خودرو با کاهش تولید ۳. ۳۹ درصدی در این بخش روبه‌رو بوده است.  البته این نکته نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که در آمار ارائه شده توسط ایران‌خودرو دیزل به سازمان بورس شاهد هستیم که تولید آمبولانس، ون و وانت نیز آمده است. با اضافه کردن آمار این نوع خودرو، جمع تولید محصولات ایران‌خودرو دیزل در ۶ ماه ابتدایی سال جاری به هزار و ۸۷۰ دستگاه می‌رسد. این در حالی است که ایران‌خودرو دیزل با احتساب آمبولانس، ون و وانت در ۶ ماه ابتدایی ۹۷ توانسته بود ۴ هزار و ۲۵۳ دستگاه از محصولات خود را تولید کند. بنابراین کاهش تولید این تجاری‌ساز به ۵۶ درصد می‌رسد.

راهکار برون‌رفت از وضعیت فعلی

اما مسیر برون‌رفت از مشکلات تحریم در شرکت‌های تجاری‌ساز چیست ؟ در این زمینه حسن کریمی‌سنجری کارشناس خودرو می‌گوید شرکت‌های تجاری‌ساز در وضعیت فعلی با سه چالش مواجه هستند.  چالش اول مدنظر این کارشناس افت فضای کسب‌و‌کار در دوران تحریم است. آن طور که کریمی ‌سنجری می‌گوید وضعیت حاکم بر اقتصاد کشور در دوران تحریم موجب شده تا کلیه فعالیت‌های عمرانی اعم از راه‌سازی، فعالیت‌های معدنی، ساختمان‌سازی و همچنین صادرات و واردات به کما برود. این مساله موجب می‌شود خودروهای تجاری کمتر مورد استفاده قرار گیرند و همین اتفاق روی وضعیت تولید و فروش تجاری‌سازان اثرگذار است.  موضوع دیگر که کریمی‌سنجری به آن اشاره می‌کند افزایش قیمت ارز است. این افزایش هم به نوعی رهاورد تحریم‌هاست و باعث می‌شود قیمت تمام ‌شده محصولات تولیدی در خطوط تولید شرکت‌های تجاری‌ساز افزایش یابد. این در حالی است که به خاطر کاهش فعالیت عملاً بازار از متقاضی برای این خودروها خالی است. از دیگر سو در حالی شاهد افزایش قیمت هستیم که دست خریداران از دریافت هرگونه تسهیلاتی در این زمینه کوتاه است. در همه جای دنیا چرخ شرکت‌های تجاری‌ساز به کمک تسهیلات دهی به خریداران از طریق شبکه بانکی یا خود شرکت‌های تجاری‌ساز می‌چرخد. چالش تولید سومین چالش تجاری‌سازان است.  همچنین چالش تولید به خاطر خروج شرکای خارجی و وابستگی به آنها اتفاق افتاده است.  کریمی‌سنجری می‌گوید هم اکنون پیدا کردن شرکای تجاری جدید با توجه به تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها تا حدودی غیرممکن به نظر می‌رسد. بنابراین برای گذر از شرایط تحریمی شرکت‌های تجاری‌ساز فعال باید به سمت طراحی یک پلت‌فرم مشترک حرکت کنند.  این کارشناس در پاسخ به این سؤال که آیا امکان طراحی پلت‌فرم در داخل کشور وجود دارد، می‌گوید برای طراحی پلت‌فرم نیاز به طراحی قوای محرکه داریم. در حال حاضر تولید موتور ۴۵۷ با عمق داخلی‌سازی بالا در داخل کشور امکان‌پذیر است. این کارشناس ادامه می‌دهد همچنین می‌توانیم گیربکس ZF را با توجه به تجربه‌ای که در داخل شرکت‌های تجاری‌ساز وجود دارد، به تولید انبوه برسانیم. این کارشناس تصریح می‌کند شرکت‌های اکسل‌ساز فعال در کشور وجود دارند که در وضعیت فعلی می‌توانند به کمک تجاری‌سازان بیایند.  کریمی‌سنجری تاکید می‌کند طراحی پلت‌فرم مشترک علاوه بر اینکه باعث حل معضل شرکت‌های تجاری‌ساز در خطوط تولید می‌شود، قیمت تمام ‌شده را به میزان قابل ملاحظه‌ای هم کاهش می‌دهد.  این کارشناس عقیده دارد کلید حل چالش تجاری‌سازان در وضعیت فعلی اجماع برای تولید پلت ‌فرم مشترک است.  البته کریمی‌سنجری عقیده دارد تجاری‌سازان در بعد مدیریت و بازاریابی هم مشکلات عدیده‌ای دارند که وزارت صمت به‌عنوان متولی کلان صنعت خودرو باید فکری به حال این دو چالش هم بکند.      در این بین محمدرضا آقایی رئیس هیات‌ مدیره گروه سایپا دیزل هم در ارتباط با راهکار شرکت‌های تجاری ساز برای برون ‌رفت از وضعیت فعلی می‌گوید راهکار اول پیدا کردن شرکای جدید و همچنین تحکیم روابط با شرکایی است که پیش‌تر با تجاری‌سازان داخلی همکاری می‌کردند.  وی تاکید می‌کند که این راهکار می‌تواند به‌عنوان راهکاری کوتاه‌مدت مدنظر مدیران تجاری ساز قرار گیرد.  آن طور که آقایی می‌گوید در راستای این راهکار می‌توان راهکار دوم را نیز تعریف کرد. راهکار دوم افزایش عمق داخلی‌سازی محصولات تجاری است.  البته داخلی‌سازی برای تجاری‌ها با توجه به تیراژ کمی که این خودروها دارند، تبدیل به پاشنه آشیل آنها برای داخلی‌سازی محسوب می‌شود.  رئیس هیات‌ مدیره سایپا دیزل در ادامه اظهارات خود به نقش نقدینگی برای به جریان انداختن راهکار اول تاکید می‌کند و می‌گوید هم اکنون تجاری‌سازان از وضعیت مناسب نقدینگی برخوردار نیستند. همین مساله موجب شده آنها در ترخیص قطعات مانده در گمرک با چالش‌هایی مواجه شوند همچنین برای سفارش‌گذاری‌های جدید هم دستشان بسته باشد.  چالش نقدینگی در وضعیتی گریبان تجاری‌سازان را گرفته است که آنها بدهی‌های سنگینی هم به سیستم بانکی کشور دارند. آقایی معتقد است باید یک عزم ملی به‌وجود آید و چالش‌های موجود در خطوط تولید تجاری‌سازان در سطوح بالاتر مورد بررسی و تعیین تکلیف قرار بگیرد.

دنیای اقتصاد