ابرپروژه اسقاط خودروهای فرسوده احیا شد

در وضعیتی که مدت‌ها خبری از ابرپروژه اسقاط خودروهای فرسوده سنگین نبود و گمان می‌رفت به کما رفته، خبر رسید دولت برای بیش از ۴۲ هزار خودرو ثبت ‌سفارش قطعات انجام داده است.

آن‌طور که معاون توسعه صنایع سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، اوایل هفته اعلام کرد، ثبت سفارش ۴۲ هزار و ۳۴۱ دستگاه قطعات انواع خودروی سنگین در چارچوب طرح نوسازی ناوگان حمل و نقل تجاری (ابرپروژه اسقاط) انجام شده است. بهزاد اعتمادی، ارزش این ثبت ‌سفارش را یک میلیارد و ۹۹۰ میلیون یورو اعلام و تاکید کرده بود برای قطعات ۲۵ هزار و ۷۹۸ دستگاه خودروی سنگین،«مسدودی ارزی» (ارز تخصیص‌یافته به بانک عامل)، از طریق منابع صندوق توسعه ملی اخذ شده است.

با توجه به اظهارات معاون سازمان گسترش، به‌نظر می‌رسد ابرپروژه اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده پس از یک دوره کمای موقت، احیا شده است. این البته در حالی است که تردیدهای زیادی در خصوص سرنوشت این طرح عظیم وجود دارد، به خصوص منابع مالی و تأمین خودروهای جایگزین و همچنین، زمان به پایان رسیدن طرح.

ابرپروژه اسقاط جان گرفت

زمستان سال ۹۶ بود که حسن روحانی رئیس‌ جمهوری از طرح بزرگ اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده سنگین رونمایی کرد. در آن زمان گفته شد طبق این طرح، تا پایان دولت دوازدهم (اواسط سال ۱۴۰۰) ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو فرسوده سنگین در کشور اسقاط و محصولات نو جایگزین آنها خواهد شد. هرچند آن زمان کشور در تحریم نبود، اما با توجه به مشکلات کلی که بر سر راه فاینانس خارجی وجود داشت، مسوولان بانک مرکزی اعلام کردند سه میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی، برای اجرای ابرپروژه اسقاط در نظر گرفته شده است. این طرح از آنجاکه اسقاط و جایگزینی بیش از ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده سنگین را در خود جای داده و رئیس‌ جمهوری پیگیرش بوده و وزارت‌ خانه‌هایی مثل صنعت، معدن و تجارت و نفت و همچنین بانک مرکزی در آن حضور داشتند، ابرپروژه اسقاط نامیده شد و بنابراین گمان می‌رفت خیلی زود وارد فاز اجرایی شود. نکته دیگر اینجا بود که دولت می‌خواست به واسطه این طرح عظیم، با بحران آلودگی هوا مقابله کند، چه آنکه اثبات شده سهم اصلی از سیاهی هوای کلانشهرهای کشور را فرسوده‌های سنگین در اختیار دارند. در واقع هدف دولت این بود و هست که با اسقاط ده‌ها هزار خودرو فرسوده سنگین و جایگزینی آنها با محصولات نو، به تدریج از حجم آلایندگی کلان‌شهرهای کشور بکاهد تا دیگر ماجرا‌های آلودگی (به ویژه پدیده وارونگی در اواخر پاییز و اوایل زمستان) تکرار نشود.

این ابرپروژه اما در مقطعی برنامه‌ریزی شد که هنوز آمریکا در برجام باقی بود و تحریمی هم کشور را تهدید نمی‌کرد. در آن مقطع، دولت امیدوار بود که در کنار تولیدات داخل، از خودروسازان خارجی هم برای پیشبرد ابرپروژه اسقاط خود کمک بگیرد و حتی روی تأمین مالی از خارج هم حساب باز کرده بود. با این حال، نزدیک به دو ماه پس از رونمایی رئیس‌جمهوری از ابرپروژه اسقاط، آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام خارج شد و رئیس‌جمهوری این کشور اعلام کرد تحریم‌هایی سختگیرانه را علیه ایران به خصوص خودروسازی کشور برقرار می‌کند. سه ماه پس از نقض برجام، آمریکا خودروسازی کشور را تحریم و به شرکت‌های خارجی هشدار داد که در صورت هرگونه همکاری با گروه‌های خودروساز ایرانی (یا هر صنعت مرتبط با خودرو)، آن‌ها را به واسطه جرائم مادی و معنوی تنبیه خواهد کرد.

با تحریم صنعت خودرو، تردیدهای فراوانی در خصوص اجرایی شدن و به سرانجام رسیدن ابرپروژه اسقاط پیش آمد و نظر بیشتر کارشناسان این بود که طرح موردنظر حداقل در ابعاد اولیه و در موعد مقرر انجام نخواهد شد. دلایل آنها برای این پیش‌بینی، به مسائلی مانند خروج شرکای خارجی از بخش تجاری‌ساز صنعت خودرو کشور و کاهش شدید تیراژ تجاری‌سازان در کنار مشکلات مالی مربوط می‌شد. در واقع با تحریم خودروسازی، این صنعت از چند جهت تحت‌فشار قرار گرفت، به خصوص در بخش تأمین قطعات و تولید. با توجه به سختگیری آمریکایی‌ها در تحریم ایران، شرکای خارجی خودروسازی چه در بخش سواری‌سازی و چه در بخش محصولات تجاری، یک به یک ارتباط خود را با این صنعت قطع کردند چون نمی‌خواستند یا نمی‌توانستند ریسک دور زدن تحریم را بپذیرند. با خروج خارجی‌ها، تیراژ در خودروسازان تجاری کشور که همان زمان هم زیر ظرفیت خود تولید می‌کردند، بیشتر و بیشتر افت کرد و از آن‌سو با افزایش نرخ ارز و قیمت مواد اولیه، هزینه تولید هم به ‌شدت بالا رفت. مجموعه این اتفاقات موجب شد ابرپروژه اسقاط به نوعی در کما فرو برود و تردیدهایی جدی در خصوص سرنوشت آن ایجاد شود.

این در حالی بود که خودروهای فرسوده سنگین در خیابان‌ها و جاده‌های کشور جولان داده و روزانه میلیون‌ها لیتر سوخت را (با مصرف چند برابری نسبت به مدل‌های غیر فرسوده) هدر می‌دادند و به بحران آلودگی دامن می‌زدند. هم اکنون نیز با توجه به بروز آلودگی شدید در کلانشهرهای کشور، کارشناسان بازهم تاکید می‌کنند که خودروهای فرسوده سنگین شامل کامیون‌ها و اتوبوس‌ها نقش اصلی را در این ماجرا دارند.

از همین‌رو دولت که بیش از یک سال و نیم زمان را (به خاطر بروز تحریم‌های سختگیرانه آمریکا) برای اجرای ابرپروژه اسقاط از دست داده، مجدداً به تکاپو افتاده تا آن را اجرایی کند. آن‌طور که خبر می‌رسد، مجری ابرپروژه اسقاط، سازمان گسترش است و مسوولان آن می‌گویند با توجه به گشایش‌های انجام شده در مسیر تأمین مالی، مسائل مربوط به نقل و انتقال پول و امثال آن روی غلتک افتاده و برای چندین هزار خودرو سنگین هم ثبت سفارش قطعات انجام گرفته است. مسوولان ایدرو تاکید می‌کنند که در ثبت سفارش انجام گرفته، هیچ خودرو کاملی (CBU) وجود ندارد و قطعات موردنیاز برای تولید محصولات تجاری از جمله اتوبوس و کامیون سفارش‌گذاری شده است.

ایدرویی‌ها همچنین تاکید می‌کنند که ۵۰ درصد از قیمت نهایی خودروهای حاضر در ابرپروژه اسقاط را دولت به طور بلاعوض تأمین و ۵۰ درصد دیگر هم از طریق آورده مشتریان و همچنین وام بانکی، تأمین می‌شود.   

جزئیات احیای طرح  اسقاط فرسوده‌های سنگین

دولت ابرپروژه اسقاط را به واسطه ثبت سفارش بیش از ۴۲ هزار دستگاه خودرو سنگین احیا کرده؛ اگرچه قرار است به جای ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه اولیه، ۱۷۶ هزار و ۵۵۰ دستگاه از این خودروها اسقاط و جایگزین شود. در خصوص جزئیات این طرح، با بهزاد اعتمادی، مدیر حمل‌و‌نقل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ذیل می‌خوانید. 

 در طرح اولیه ابرپروژه اسقاط، اعلام شد که ۲۰۲  هزار و ۵۰۰ خودرو فرسوده سنگین، از رده خارج و جایگزین خواهند شد؛ با این حال شما بتازگی عدد ۱۷۶ هزار و ۵۵۰ دستگاه را برای این طرح اعلام کردید. علت کاهش تعداد اسقاطی‌ها چیست؟

این موضوع به اتوبوس‌های گازسوز شهری مربوط می‌شود. طبق آنچه در طرح آمده، قرار شده ۵۰ درصد از قیمت نهایی خودروهای جایگزین از محل صرفه‌جویی سوخت (توسط وزارت نفت) تأمین شود که اتوبوس‌های گازسوز شهری به خاطر پایین بودن پیمایش، مشمول طرح موردنظر نمی‌شدند. از همین رو ما در شورای اقتصاد، پیمایش این اتوبوس‌ها را از هفت سال به ۱۲ سال رساندیم، منتها چون هزینه  مورد نیاز برای ابرپروژه اسقاط، از عدد در نظر گرفته شده بیشتر می‌شد، تعداد اسقاطی‌ها کاهش یافت. برخی گمان می‌کنند در ابرپروژه اسقاط فقط کامیون‌های فرسوده از رده خارج خواهند شد؛ در حالی که اتوبوس‌های شهری و بین شهری نیز مشمول آن می‌شوند.

چه شد که طرح اسقاط فرسوده‌های سنگین از کما خارج و در مسیر اجرا قرار گرفت؟

تمهیدات خوبی در هیات دولت و بانک مرکزی در نظر گرفته شد تا ابرپروژه اسقاط پس از یک سال و اندی اجرایی شود. طبق پروژه، قرار بود در سال اول اجرا، مقدمات مربوط به اخذ مجوز از شورای اقتصاد و تأمین مالی انجام گیرد، منتها این موضوع به مسائل تحریم و مشکلات انتقال پول برخورد کرد. هم اکنون اما بحث نقل و انتقال پول روی غلتک افتاده و گشایش‌هایی برای تأمین مالی انجام گرفته است. در واقع ارتباط لازم بین بانک‌های عامل و خودروسازان شکل گرفته و حتی برای تعداد زیادی خودرو هم ثبت سفارش شده است.

تمام ثبت سفارش‌های انجام شده، مربوط به قطعات است؟

بله؛ ما در ابرپروژه اسقاط حتی یک خودرو وارداتی هم نداریم و تمام ثبت سفارش‌های انجام گرفته به قطعات مربوط می‌شود. قرار است قطعات موردنظر برای مونتاژ در اختیار ۱۷ شرکت داخلی قرار گیرد. در‌مجموع برای بیش از ۴۲ هزار خودرو ثبت سفارش قطعات انجام گرفته که بالای ۲۵ هزار دستگاه آن مسدودی ارزی دریافت کرده است.

تکلیف ۱۷ هزار ثبت سفارش باقیمانده چه می‌شود؟

برای آنها باید از طریق فاینانس تأمین اعتبار کنیم و فعلاً منتظریم.

گفته می‌شود قطعات ثبت سفارش شده، همه چینی هستند.

این طور نیست. در مجموع قطعاتی که ثبت سفارش کرده‌ایم، محصولات چینی هست؛ اما از شرکت‌هایی مثل اسکانیا هم تأمین قطعه کرده‌ایم.

سوالی که برای مشتریان پیش آمده، به هزینه شرکت در ابرپروژه اسقاط مربوط می‌شود و اینکه چقدر باید پول بدهند. میزان آورده آنها و وام و همچنین سهم دولت در این پروژه مشخص شده است؟

طبق آیین‌نامه اجرایی طرح، ۲۰ درصد از قیمت نهایی خودرو را مشتریان می‌پردازند و ۳۰ درصد هم در قالب یک وام بانکی با سود ۱۸ درصد تأمین می‌شود. در نهایت ۵۰ درصد از پول خودرو هم توسط دولت تأمین خواهد شد.

قیمت خودروها مشخص شده است؟

سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان مشغول تعیین قیمت خودروها است و پس از بالا آمدن سامانه مربوطه برای ثبت نام، قیمت هم اعلام خواهد شد. نمی‌توانم قیمت را اعلام کنم، هرچند قیمت‌ها قطعاً بالا است.

دنیای اقتصاد