انحصار کروز در صنعت خودرو

در شرایطی که یک گروه قطعه‌سازی بزرگ، سهم عمده‌ای از بزرگ‌ترین خودروساز کشور را تصاحب می‌کند، نگران‌کننده‌ترین مسأله این است که منافع این گروه بر منافع خودروسازان و مصرف‌کنندگان سایه بندازد. در مجمع عمومی سال ۱۴۰۱ ایران‌خودرو، تصمیماتی گرفتند که به خوبی نمایانگر این تعارض منافع است.

روند تصاحب و توزیع قدرت

• تصاحب سهم:دولت با در اختیار داشتن بیش از ۵۰ درصد سهام، سه صندلی در هیأت مدیره را به دست آورده است؛ در حالی که یک قطعه‌ساز که ۲۱ درصد سهم دارد، دو صندلی دیگر را کسب کرده است.
• اکثریت در هیأت مدیره:با این توزیع، یک قطعه‌ساز توانسته بیش از نیمی از صندلی‌های هیأت مدیره را در اختیار بگیرد. این موضوع خطرناک است، زیرا در مواقعی که منافع خودروساز با منافع قطعه‌ساز در تضاد باشد، تصمیمات هیأت مدیره ممکن است به نفع قطعه‌ساز باشد.

این وضعیت به وضوح در خط تولید محصولات ایران‌خودرو منعکس شده است. در حالی که پژو ۲۰۶ و پژو پارس زیان‌ده‌ترین محصولات این شرکت هستند، تولید آن‌ها در سال ۱۴۰۱ به‌طور عجیبی افزایش یافت. این امر به دلیل فشار تأمین قطعات از سوی قطعه‌ساز سهامدار صورت گرفته است. در واقع، با تولید بیشتر این محصولات، زیان خودروساز بیشتر شده، اما قطعه‌ساز از وضعیت سود می‌برد.

تأثیرات منفی بر صنعت خودرو

این تعارض منافع نشان‌دهنده ضعف‌های بنیادی در صنعت خودروی ایران است. برای مثال، در گروه سایپا، قطعه‌سازان پراید از توسعه مدل‌های جدید جلوگیری می‌کردند زیرا این انتقال ممکن بود به منافع آنها آسیب برساند. به همین دلیل، جایگزینی محصولات جدید همواره با موانع و مقاومت‌هایی روبرو بوده است.

نگرانی‌ها در روند خصوصی‌سازی

اکنون که صنعت خودرو در مرحله جدیدی از خصوصی‌سازی قرار دارد، شرکت‌های قطعه‌سازی نگرانند که اگر این فرآیند به‌درستی اجرا نشود، آثار منفی و تکرار تجربیات ناموفق انحصارگری در انتظارشان باشد. حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، نیز بر این نکته تأکید می‌کند که:

• ضرورت واگذاری صحیح:باید از واگذاری ایران‌خودرو به شرکت خاصی که تأثیرات منفی بر بازار داشته باشد، جلوگیری کرد.
• احتیاط در انتخاب:لازم است دقت لازم در انتخاب خریداران وجود داشته باشد تا اهلیت آنها محرز شود.

نتیجه‌گیری

افرادی که در فرآیند واگذاری شرکت‌های بزرگ خودرو دخیل هستند، باید به‌ویژه به مسائل مربوط به تعارض منافع توجه کنند. اهمیت نظارت و انتخاب دقیق خریداران در این زمینه حیاتی است. در صورتی که فرآیندهای قانونی و استانداردهای لازم در واگذاری رعایت نشوند، بحران‌های موجود در صنعت خودرو بیشتر خواهد شد. بنابراین، حفظ تعادل و توجه به منافع همه ذی‌نفعان، از جمله مصرف‌کنندگان و قطعه‌سازان، برای سلامت و پایداری صنعت خودرو بسیار حائز اهمیت است.