تاثیرات منفی قطع همکاری شرکای خارجی صنعت خودرو ایران

ایران خودرو یکی از بزرگترین خودروسازان ایران که سال ۱۳۴۱ توسط برادران خیامی تأسیس شد، نزد ایرانیان کاملاً شناخته شده و در کشور، برندی پر فروش محسوب می‌شود. این گروه بزرگ از سال‌های ابتدایی تأسیس، همکاری خود را با خودروسازان خارجی شروع کرد.

در سال ۱۳۵۳ قیمت نفت و به تبع آن درآمدهای ارزی ایران افزایش پیدا کرد. گروه ایران خودرو که در آن زمان با نام ایران ناسیونال فعالیت می‌کرد به منظور حفظ بازار تصمیم به تولید پژو گرفت. در اوایل سال ۱۳۵۷ با توجه به اینکه پیکان قدیمی شده بود، تعویض آن در دستور کار قرار گرفت و بر همین اساس به منظور تولید خودروی جدیدتری با پژو فرانسه گفت و گو هایی انجام داد که در آخر منجر به عقد قرارداد تولید پژو ۳۰۵ شد. اگرچه همکاری گروه ایران خودرو با گروه پژو فرانسه به طور رسمی از سال ۱۳۷۴ شروع شد و این همکاری منجر به درآمدزایی یک میلیارد یورویی کمپانی پژو از بازار خودرو ایران در سال ۱۳۸۴ شد.

در سال ۱۳۹۱ با بالا گرفتن تحریم‌های علیه ایران و پس از قراردادهای پژو با جنرال موتورز آمریکا، پژو روابطش را با ایران خودرو قطع کرد ولی پژو سیتروئن از کمپانی‌هایی است که بلافاصله پس از توافق هسته‌ای ایران و پنج قدرت جهانی در سال ۹۴ و به تبع آن اعلام رفع محدودیت‌ها برای همکاری تجاری با تهران برای بازگشت به بازار ایران اعلام آمادگی کرد و در همین راستا گروه ایکاپ شکل گرفت. یعنی شرکت جوینت ونچری که ۵۰ درصد سهام آن متعلق به ایران خودرو و ۵۰ درصد سهام متعلق به پژو است. در بهمن ماه سال ۱۳۹۴ پژو طبق یک قرارداد به ارزش ۴۰۰ میلیون یورو که با ایران خودرو به امضا رسید، به بازار ایران بازگشت که در طول آن انتقال خط تولید پژو ۲۰۰۸٬۲۰۸ و ۳۰۱ به ایران خودرو در دستور کار قرار گرفت ولی این داستان در سال جاری باز هم تکرار شد و با خروج آمریکا از برجام، شرکای خارجی صنعت خودروی کشور، به ناچار مجبور به ترک بازار ایران شدند. هم اکنون امکان ثبت نام برای خرید خودرو از ایکاپ وجود ندارد ولی این شرکت تعهد دارد خودروهایی که پیش از این توسط خریداران ثبت نام شده بود را به ایشان تحویل دهد.

در دور نخست تحریم‌های هسته‌ای هم شرکت‌های بین‌المللی فعال در بازار ایران، راه خروج را در پیش گرفتند. تبعات این اتفاق در دور نخست تحریم‌ها، فقط دامن خودروسازان داخلی را نگرفت، بلکه شرکای خارجی هم متضرر شدند. پژو در آن سال‌ها، به طور کامل از بازار ایران رفت و همین خروج باعث شد تا صادرات این کمپانی یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورو افت کند. این کاهش موجب اخراج ۸ هزار نیروی پژو شد.

سایپا یکی دیگر از خودروسازان مطرح در ایران که از سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را شروع کرد. به دنبال همکاری این خودروساز و کمپانی کیا کره جنوبی، تولید سراتو از سال ۹۳ شروع و در سال ۹۵ از محصول سراتو آپشنال رونمایی شد و در همان سال همکاری سیتروئن و سایپا برای تولید خودرو سیتروئن c3 در خط تولید سایپا کاشان هم شروع شد ولی در این موارد نیز مشابه دیگر شرکای خارجی شاهد قطع همکاری و توقف تولید محصولات سراتو سایپا و سیتروئن c3 هستیم. اگرچه سایپا هم متعهد شده که سراتو سایپا را به خریدارانی که ثبت نام کرده، نصف مبلغ خودرو را پرداخته و دعوتنامه دریافت کرده‌اند تحویل دهد.

مهم‌ترین اثری که قطع همکاری خودروسازان خارجی با گروه‌های داخلی گذاشت تغییر در قیمت محصولات سایپا و ایران خودرو است. اتفاقات گذشته نه تنها بر خودروهای تولید مشترک بلکه بر خودروهای تولید ملی هم تأثیر گذاشته و موجب نوسان شدید قیمت محصولات ایران خودرو و سایپا شده است.

این نوسانات قیمت تا اندازه‌ای پیش رفت که تفاوت قیمت کارخانه و بازار آزاد برای بعضی از خودروها به ۱۰۰ میلیون تومان هم رسید و خیلی از خودروها با قیمتی دوبرابر آنچه که کارخانه تحویل می‌داد در بازار آزاد معامله می‌شدند. هرچند از اوایل مهرماه و با قطع روند صعودی قیمت دلار، قیمت خودرو هم تا اندازه‌ای کاهش یافت ولی هچنان بازار خودرو بازار بی ثباتی است که تغییر هر روزه قیمت‌ها موجب سردرگمی خریداران و فروشندگان خودرو شده است.