جایگاه صنعت خودروی ایران در چهلمین سالگرد انقلاب

۵۵ کشوری که دارای صنعت خودرو هستند، تنها بیست کشور است و ایران در سال ۱۳۹۶ با تولید بیش از یک میلیون و پانصد هزار خودرو در سال، در رتبه شانزدهم جهانی تولید خودرو قرار دارد.

نخستین خودروی سواری که وارد ایران شد یک خودروی فورد بود که اوایل قرن بیستم به دستور مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. این خودرو که دود زیادی از آن خارج می‌شد به کالسکه دودی معروف بود.

در سال ۱۲۸۱ شمسی یا ۱۹۰۲ میلادی مظفرالدین شاه در نخستین سفر خود به اروپا با خودرو آشنا شد و دو دستگاه رنو خرید و با خود به ایران آورد. بعد از مظفرالدین شاه فرزندش محمد علیشاه هم از این خودرو استفاده کرد تا اینکه روزی در یکی از خیابان‌های تهران مورد سوء قصد قرار گرفت. بعد از محمد علی شاه، احمد شاه یکی دو خودرو برای خود خرید و گاهی اوقات سوار آن‌ها می‌شد.

صنعت خودروسازی پیش از انقلاب

درپی گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی (۱۹۲۰ میلادی) افزایش یافت. اغلب خودروها در آن سال‌ها از کشورهای آمریکا و انگلیس وارد می‌شد. از اواسط دهه ۱۳۳۰ خودروسازی ایران ابتدا تنها با مونتاژ خودروهای خارجی و سپس با بومی کردن محصول‌های کشورهای صاحب صنعت خودرو، به ایران وارد شد؛ ابتدا سال ۱۳۳۸ شرکت بازرگانی جیپ و بعد از آن سال ۱۳۴۱ ایران خودرو و سال ۱۳۴۴ شرکت تولید خودرو سیتروئن فعالیت خودروسازی‌شان را شروع کردند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نام گروه ایران ناسیونال به گروه ایران خودرو تغییر یافت. درپی تعطیلی کارخانه تالبوت انگلستان گروه ایران خودرو اقدام به خرید ماشین آلات خط تولید آن کرد و از آن به بعد اکثر قطعه‌های خودرو پیکان در ایران تولید شد.

شکوفایی صنعت خودرو بعد از پیروزی انقلاب/ وابستگی به خارج کمتر شده است

انقلاب اسلامی و تحولاتی در صنعت خودرو سازی/ رتبه ۱۶ تولید خودرو در اختیار ایران

هم اکنون ۱۹۵ کشور در جهان وجود دارند که از این شمار، فقط ۵۵ کشور صنعت خودرو قابل توجه دارند. از این ۵۵ کشوری که دارای صنعت خودرو هستند، فط بیست کشور است که سالانه بیش از یک میلیون دستگاه خودرو تولید می‌کنند و ایران در سال ۱۳۹۶ با تولید بیش از یک میلیون و پانصد هزار خودرو در سال، در رتبه شانزدهم جهانی تولید خودرو قرار دارد.

صنعت خودرو در ایران، پس از صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، سومین صنعت بزرگ کشور است که ۱۰ درصد تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده و ۴ درصد کل نیروی کار کشور معادل ۷۰۰ هزار نفر در این صنعت مشغول کار هستند.

هرچند در زمان پهلوی، در ایران سالانه فقط نزدیک به ۳۵ هزار خودرو تولید می‌شد، ولی بعد از انقلاب و در دهه شصت، تولید خودرو به ۱۶۱ هزار دستگاه در سال رسید؛ این در حالی است که در دهه هشتاد، صنعت خودرو ایران در جهش ناگهانی به بیش از ۸۱۷ هزار دستگاه در سال ۱۳۸۴ رسید و سرانجام برای نخستین بار در سال ۱۳۸۷ از سقف یک میلیون دستگاه عبور کرد.

پنجمین صنعت خودرو در آسیا متعلق به خودروی ایرانی

صنعت خودرو در ایران چنان گسترده شد که در دهه ۸۰ از نظر میزان رشدِ تولید در رتبه پنجم جهانی پس از چین، تایوان، رومانی و هند قرار گرفت.

سال ۱۳۸۶، میزان صادرات خودرو ایران، نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار در سال بود، ولی در سال بعد، سال ۱۳۸۷ صادرات خودرو ایران به کشورهای خارجی با دوبرابر افزایش به یک میلیارد دلار رسید؛ همچنین از سال ۱۳۹۱ پلتفرم‌ها و طراحی‌های داخلی برای تولید خودرو به مرحلهٔ عمل رسیده است.

خودروی ایرانی از تولید تا صادرات به کشورهای خارجی

هر صنعتی تا جایی که به مرحله صادرات نرسد نمی‌توان موفقیت چشمگیری برای آن متصور شد، ولی خودرو یکی از صنایع بزرگ ایران بود که تا این مرحله هم پیش رفت؛ صادرات خودرو در ایران توانسته صنایع دیگری را هم تکان دهد.

امروزه نزدیک به ۱۲۰۰ شرکت با حدود ۱۵ هزار کارخانه به تولید قطعات خودرو مشغول و از نظر صادرات هم، ۳۹ کشور خارجی خریدار قطعات خودرو از ایران هستند. هم‌چنین بنا به آمار سال ۱۳۹۳ ده واحد تولیدی تایر در کشور مشغول به فعالیت هستند که سالانه ۲۴۰ هزار تن تایر تولید می‌کنند، رقمی که ۷۰ درصد نیاز داخلی تایر را پوشش می‌دهد. ولی به جز صنایع جانبی، دانشگاه‌ها و علوم هم درگیر صنعت خودرو شده‌اند.

با پیشرفت صنعت خودرو، رشته‌های دیگر هم به کمک این صنعت آمده و در خدمت خودروسازی قرار گرفتند؛ صنعت نانوتکنولوژی هم برای پیشرفت خودروهای ایرانی فعال شده و متخصصان این عرصه برای تولید قطعاتی مانند صندلی‌های ضد باکتری، رنگِ مقاوم در برابر خراشیدگی، شیشه‌های آب گریز، فیلترهای هوای بدون نیاز به تعویض، داشبوردهای ضدلکه و محصولاتی از این قبیل به کار می‌آیند.

خدمت رشته‌های دیگر به صنعت خودروسازی

بتازگی متخصصین نانوتکنولوژی هم چنین در سال ۱۳۹۰ روغن موتوری تولید کرده‌اند که فرسایش موتور، مصرف سوخت و دمای موتور را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر هم با تولید گستردهٔ موتورهای گازسوز برای پیشگیری از آلودگی هوا، در سال ۱۳۸۹ ایران رتبهٔ دوم جهانی را در تولید خودروهای گازسوز به دست آورد.

از سوی دیگر محققان در حوزه‌های دیگر فعال شده و از سال ۱۳۹۵ پژوهش‌های علمی در ایران برای ساخت خودروهای بدون راننده هم شروع شده است. با اینکه در ایران هنوز شاهد خودروهای بدون راننده به طور متداول نیستیم، اما گروه آرین موتور سعی بر این دارد خودروهای مدرن این خودروساز ژاپنی را برای مردم ایران همگام با کشور ژاپن به راحتی در دسترس قرار دهد.

دستاوردهای بسیاری در صنعت خودروی کشور به وقوع پیوسته، ولی شاید از آن‌ها مهم‌تر استعدادهای زیادی در این صنعت است که لازمه بهره گیری از استعدادهای نخبگان صنعت خودرو، تلاش‌های خودروسازان برای جذب این افراد است؛ چندی پیش اخباری مبنی بر ساخت یک لامبورگینی در ایران منتشر شد همچنین ساخت خودروهای تولید کننده آب توسط یک جوان ایرانی که لازم است خودروسازان به این افراد بهای بیشتری بدهند.

باشگاه خبرنگاران