حاصل اعتماد به خودروسازان خارجی

صنعت خودروی ایران در طول سالهای متمادی اخیر به‌جای تکیه بر توان مهندسان نخبه ایرانی، به یکی دو کشور و کمپانی غربی اعتماد کرد و حاصل آن تولید خودروهای بی‌کیفیت و گران شد.

پس از آنکه مقام معظم رهبری بتازگی در آستانه سفر رئیس جمهور به نیویورک تأکید کردند که "سیاست فشار حداکثری در مقابل ملت ایران پشیزی ارزش ندارد و همه مسئولان جمهوری اسلامی یک ‌صدا عقیده دارند که با آمریکا در هیچ سطحی مذاکره نخواهد شد"، معاندان خارجی جمهوری اسلامی به‌همراه بعضی نفوذی‌ها و غافلان داخلی که دائم بر طبل مذاکره بی‌قیدوشرط با آمریکا می‌کوبند و همسو با رئیس جمهور آمریکا، مسئولان ایرانی را به مذاکره تشویق می‌کنند، این شبهه را مطرح کردند که "زین پس طرفداران انقلابی جمهوری اسلامی از گرانی‌ها و مشکلات اقتصادی به دولت آقای روحانی گله نکنند"، گویی گرانی‌ها و مشکلات اقتصادی حاصل مقاومت کردن و مذاکره نکردن است، غافل از این که "برجام" آخرین تجربه پیشِ‌روی ملت ایران است که غلط بودن این گزاره را بیش از پیش ثابت کرده و نشان داده که اتفاقاً توفیقات اقتصادی جمهوری اسلامی حاصل مقاومت و شکستهایش هم نتیجه وادادگی و دل سپردن به دشمن است.

یکی از حوزه‌های اقتصادی که در طول سالهای متمادی گذشته از ناحیه وادادگان و دل‌سپرده‌های به غرب ضربات سنگین خورده و هنوز کمر راست نکرده، صنعت خودرو است.

صنعت خودرو یکی از صنایع مهم کشور بود که پس از امضای توافق برجام با تبلیغات گسترده دولت؛ علی‌الظاهر نخستین شیرینی برجام به کام آن تمام شد ولی این شیرینی خیلی دوام نداشت و خیلی زود کام همه ملت تلخ شد.

۸ بهمن ۹۴ رئیس جمهور در قالب هیأتی به فرانسه رفت و آنجا نخستین قرارداد پسابرجامی‌ به‌کام فرانسوی‌ها را امضاء کرد. در آن مقطع یکه‌ زارع مدیرعامل وقت ایران خودرو این قرارداد را که با حضور رییس جمهور، نخست وزیر فرانسه، وزیر صنعت، معدن و تجارت امضاء شده بود کاملاً متفاوت با رویکرد گذشته توصیف و اعلام کرد: "برای اولین بار است که یکی از خودروسازان برتر دنیا از طریق سرمایه گذاری مالی مستقیم در صنعت خودروی ایران حضور پیدا می‌کند".

از همان ساعات اولیه انتشار این خبر، بعضی نمایندگان مجلس شورای اسلامی کنار کارشناسان صنعت خودرو به خاطر محرمانه بودن این قرارداد و عدم دریافت غرامت بابت بی‌عهدی گذشته پژو برای خروج از کشور انتقادات زیادی را مطرح کردند و از وزارت صنعت و ایران خودرو خواستند تا متن قرارداد را در اختیار آنها هم قرار دهد ولی هر بار که نمایندگان مجلس خواستار بررسی قرارداد پژو و ایران خودرو شدند، موارد کلی مطرح شد و در نهایت خبری از رونمایی قرارداد نشد.

در آن مقطع مدیرعامل ایران خودرو در واکنش به انتقادات نمایندگان مجلس، رقم دقیق غرامت گذشته ایران از پژو را ۴۲۷ میلیون و ۶۰۰ هزار یورو اعلام کرد که ۱۱۶ میلیون یورو به مسائل جاری و گذشته و ۳۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار یورو مربوط به مسائل آتی است.

وی تأکید کرد "این توافق‌نامه یک هفته پس از لغو تحریم‌های بین‌المللی بیانگر آغاز فصل جدیدی برای طرفین خواهد بود که از طرف شرکت‌های انتقال‌دهنده فن‌آوری و فعالان داخلی هم مورد حمایت قرار گرفته و در اواسط سال ۲۰۱۶ به‌اجرا درخواهد آمد".

در ادامه این توافق به‌ظاهر شیرین برجامی ۱۴ مهر ماه ۹۵ کارلوس تاوارس مدیرعامل پژو در جلسه خبری در جواب به این سؤال "مردم ایران از شرکت پژو به خاطر ترک ایران ناراضی هستند در همین زمینه برنامه روشن پژو برای جلب رضایت مصرف‌کننده ایرانی چیست؟" گفت: مصرف‌کننده ایرانی در پی راحتی و خودروی ایمن و راندمان بالا است ما هم در این زمینه اقدامات لازم را انجام خواهیم داد. در دور جدید همکاری‌ها تمام تلاش خود را برای جبران گذشته انجام می‌دهیم.

وی افزود: بهتر است در خصوص گذشته صحبت نکنیم چون که در دور جدید همکاری‌ها این اختلافات برطرف شده است.

۱۶ مهر ۹۵ تاوارس در مراسم شروع فعالیت رسمی شرکت ایکاپ مدعی شد که برای جبران گذشته آمده و می‌خواهد حضور پررنگی در بازار ایران داشته باشد ولی وقتی صحبت از چگونگی پرداخت غرامت شد، آن را محرمانه دانست و با این استدلال که "نباید جزئیات قرارداد را منتشر کنیم" از خبرنگاران خواست که در خصوص گذشته صحبت نکنند.

در آن مقطع تاوارس در سفر چندروزه خود سری هم به گروه سایپا زد و تفاهم ‌نامه تیرماه خود را با این شرکت به امضاء رساند. میزان سرمایه‌گذاری در قرارداد مشترک سایپا با کمپانی سیتروئن ۳۰۰ میلیون یورو برای شروع کار تعریف شد تا براساس آن اولین خودروی مشترک سایپا و پژوسیتروئن اوایل سال ۲۰۱۸ میلادی وارد بازار شود. در این قرارداد سایپای کاشان به‌عنوان یکی از بهترین کارخانه‌های داخلی به کام فرانسوی‌ها شد تا  آنها با آزادی عمل بیشتری نسبت به گذشته به تصاحب بازار ایران بپردازند.

به هر حال ذوق‌زدگی دو خودروساز بزرگ ایرانی برای شراکت مجدد با فرانسوی‌ها موجب شد تا سفر تاوارس به ایران بسیار مثبت اعلام شود و عایدی زیادی به این شریک بدقول برسد. تاوارس با دستی پر به فرانسه برگشت و وزارت صنعت هم هیچ وقت توضیح نداد به‌ازای دریافت چه امتیازی حاضر به همکاری و حتی واگذاری کارخانه به فرانسوی‌ها شد.

با وجود تمام انتقادات به مشارکت با فرانسوی‌های بدقول، نگاه خوشبینانه وزارت صنعت و شرکت‌های خودروساز که سالهای متمادی وجود داشت، موجب شد تا تمرکز زیادی بر همکاری با فرانسوی‌ها انجام شود و آنها هم فارغ از تعهد داخلی‌سازی به فروش محصولات خود در بازار کشور اقدام کنند اما تا به امروز حتی تعهدات میزان تولید اولین محصول پسابرجامی پژو۲۰۰۸ هم هنوز محقق نشده و هر روز صحبت‌های گوناگونی بر تولید و داخلی‌سازی این محصول مطرح می‌شود.

 تعلل فرانسوی‌ها در اجرای تعهدات خود در حالی ادامه داشت که اواخر سال ۹۶ و اوایل ۹۷ موضوع خروج آمریکا از برجام به سر زبان‌ها آمد.

مدیرعامل وقت ایران خودرو ابتدای سال ۹۷ در جواب به سؤال خبرنگارکه پرسید "در اواخر اردیبهشت ماه امسال تصمیم نهایی آمریکا در خصوص برجام اعلام می‌شود، اگر آمریکا دیگر نخواهد متعهد به برجام باشد و دیگر کشورهای اروپایی هم به خاطر منافع خود همکاری خود با ایران را قطع کنند یا کاهش دهند، در این وضعیت تکلیف قرارداد ایران خودرو با پژو چگونه است و آیا در قرارداد جدید الزامات لازم برای اجرای تعهدات پژو پیش‌بینی شده است؟" اظهار داشت: در قرارداد با پژو تمام این مسائل دیده شده، ضمن اینکه ما بحث صادرات و ساخت داخل را هم در این قرارداد درج کرده‌ایم، البته باید تأکید کنم قرارداد یک‌ طرفه نیست و فرانسوی‌ها باید تعهدات خود را مطابق قرارداد انجام دهند.

مدیرعامل ایران خودرو با اعلام اینکه "قرارداد جدید مثل قراردادهای گذشته نیست که پژو یک‌باره بازار ایران را ترک کند و تنها ما متضرر شویم"، افزود: اگر این بار این اتفاق بیفتد که بعید می‌دانم مطمئن باشید خود پژو ضرر خواهد کرد.

۱۸  اردیبهشت ماه ۹۷ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود در کاخ سفید رسماً خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد، و همین موضوع عاملی شد تا شراکت ایران با شرکت‌های اروپایی هم با ابهام همراه شود. اگرچه اروپایی‌ها پس از اعلام خروج آمریکا از برجام در مورد پایبندی خود به برجام سخنان متناقضی را مطرح کرده‌اند ولی در عمل بعضی از شرکت اروپایی بلافاصله همکاری خود را با ایران معلق کرده منتظر سرنوشت برجام شدند.

لیندا جکسون، مدیر برند سیتروئن هم در واکنش به این موضوع اعلام کرد: استراتژی کمپانی خودروسازی پژوسیتروئن فرانسه در قبال  ایران به خاطر تصمیم آمریکا به خروج از برجام و وضع تحریم‌های جدید علیه ایران تغییری نکرده است. البته سیتروئن همچنان در مورد آینده فعالیت تجاری خود در ایران «محتاط» است و در عین حال منتظر است تا اتحادیه اروپا موضعی روشن در قبال تحریم‌های آمریکا و چشم‌انداز فعالیت‌های تجاری در ایران اتخاذ کند.

پژو از ترس تحریم‌ها سرمایه‌گذاری مشترک در ایران را تعلیق می‌کند

۱۰  روز پس از این موضعگیری، کمپانی پژوسیتروئن در بیانیه‌ای اعلام کرد: «گروه ما به‌منظور پیروی از قوانین (تحریمی) آمریکا (علیه ایران) از تاریخ ۶ آگوست (۱۵ مرداد)، شروع به تعلیق فعالیت‌های سرمایه‌گذاری مشترک (در ایران) خواهد کرد».

با تعلیق همکاری این شرکت با خودروسازان ایرانی عملاً تجربه شکست‌خورده چند سال گذشته ایرانی‌ها با شریک بدقول فرانسوی تکرار شد. اگرچه از همان روزهای نخست تنظیم قرارداد جدید با پژو هشدارهایی داده شد ولی وزارت صنعت و خودروسازان از گرفتن تعهداتی از شریک فرانسوی برای اجرای قرارداد می‌گفتند که هیچ وقت جزئیات این موضوع رونمایی نشد.

تولید "سراتو" متوقف شد

علاوه بر این با گذشت زمان به ‌مرور شرکت‌هایی که وعده همکاری با خودروسازان ایرانی را در تولید خودرو و قطعه مطرح کرده بودند هم بازار ایران را ترک کردند و همین امر موجب شد تا خط تولید خودرو با مشکل مواجه شود و خودروسازان نتوانند به خاطر نقض تعهدات شرکای خارجی خود محصولات را تکمیل و راهی بازار کنند. کمبود قطعه و افزایش قابل توجه قیمت‌ها و عدم ایفای تعهدات طرف خارجی موجب شد تا خودروساز بخش زیادی از تعهدات خود را نسبت به خریداران اجرایی نکند و از طرف دیگر میزان نارضایتی مردم در افزایش قیمت‌ها تشدید شود.

تجربه شکست‌ خورده اعتماد به کمپانی فرانسوی پژو که چندین بار هم در ایران تکرار شد، تنها نمونه‌ای از بدعهدی غرب در قبال ایران است و شرکتهای دیگر مثل رنو هم همین خسارت را به کشور ما زدند.

این در حالی است که اگر مسئولان صنعت خودروسازی از همان ابتدا با تکیه بر سیاستهای ملی اقتصاد مقاومتی، بر داخلی‌سازی صنعت خودرو، توسعه قطعه‌سازی، بومی‌سازی صنعت خودرو و عدم اعتماد و واگذاری بازار و صنعت خودرو به یک کشور و چند شرکت معدود تأکید می‌کردند قطعاً امروزه هم خودروی ایرانی از کیفیت قابل ‌قبول‌تری برخوردار بود و هم خروج یک شرکت خارجی از ایران باعث تعطیلی کارخانه‌ها و گرانی شدید قیمت خودرو نمی‌شد.

سؤالاتی که همیشه در ذهن ملت ایران وجود داشته و مطرح می‌کنند این است که چطور کشوری که موشک نقطه‌زن قاره‌ پیمای بومی تولید می‌کند، صنعت نانوتکنولوژی‌اش زبانزد است، صنعت هسته‌ای بومی دارد، در صنعت نیروگاه‌سازی و سدسازی رتبه‌های اول دنیاست، نمی‌تواند یک خودروی باکیفیت بومی و ایرانی تولید کند؟ چرا طی سالهای اخیر بر توانمندی دانشگاه‌های مهندسی و مهندسان ایرانی در صنعت خودرو تکیه نشده است؟ و سؤالات زیاد دیگر.

به‌نظر می‌رسد این روزها گره زدن حل مشکلات اقتصادی و از جمله توسعه صنعت خودرو به مذاکره‌ها تکرار تجربه تلخ گذشته است و تجربه ثابت کرده باید به‌جای تکیه بر کمک طرف خارجی ضمن مقاومت در مقابل تهدیدات، توانمندی داخلی را ارتقاء داد، همان چیزی که رهبری چند سالی است بر آن تأکید کرده‌اند ولی همچنان مورد غفلت قرار گرفته است.

تسنیم