فرجام کمپانی‌های اروپای در صنعت خودروی ایران

بیشتر از یک هفته از تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی‌بر خروج از توافق هسته‌ای برجام و اعمال دوباره تحریم‌ها می‌گذرد. در طی این مدت اظهارنظرهای ضد و نقیضی درمورد تأثیر این تصمیم بر صنعت خودرو ایران صورت گرفته است، ولی فعالان و به ویژه سرمایه‌گذاران خارجی هنوز در بی برنامگی به‌سر می‌برند.

آمریکا تمامی کمپانی‌های فعال در ایران و به‌ویژه خودروسازان اروپایی را به تحریم تهدید کرده است. مقامات اتحادیه اروپا هم از طرفی وعده می‌دهند از این کمپانی‌ها حمایت خواهند کرد و از طرف دیگر تصمیم‌گیری درمورد ادامه همکاری با ایران را به خودروسازان واگذار کرده‌اند. پژو-سیتروئن هفته پیش اعلام کرد در انتظار موضع‌گیری یکپارچه اروپا در حمایت از کمپانی‌های فعال در ایران است. رنو، دیگر شریک عمده خودروسازان ایرانی هنوز اظهارنظری در این باب نکرده است. گمانه زنی‌ها در این‌مورد ادامه دارد و با بررسی مساله ابعاد تازه آن هم آشکار شده است.

سرنوشت اروپایی‌ها در خودروسازی ایران

طبق مطالعه‌ای که مرکز تحقیقاتی بیزینس‌مانیتور انگلستان منتشر کرده است، صنعت خودرو ایران یکی از اصلی‌ترین برندگان برجام بود و در سال ۲۰۱۵ میلیون‌ها دلار سرمایه خارجی به این قسمت روانه شد. حال با خروج آمریکا، کمپانی‌های خارجی تا زمان روشن شدن شرایط از انجام سرمایه‌گذاری‌های تازه سر باز خواهند زد؛ شرایطی که می‌تواند چند ماه طول بکشد. بسیاری از کمپانی‌ها و به‌ویژه خودروسازان اروپایی از قطع همکاری با ایران متحمل زیان زیادی خواهند شد. کمپانی‌های رنو و پژو-سیتروئن در هفته پیش و بعد از اعلام تصمیم ترامپ شاهد افت ارزش سهام خود بودند. پژو-سیتروئن در سال اخیر مناسبات خود را با ایران گسترش داده و فروش محصولاتش هم در ایران رشد قابل‌توجهی داشته است. این کمپانی خواستار موضع‌گیری یکپارچه اروپا درمورد تحریم‌های تازه ترامپ شده است، ولی اشاره‌ای نکرده است که چه تصمیمی در این باب می‌تواند منافع خودروساز فرانسوی و شریک ایرانی‌اش را تأمین کند. پژو بررسی تأثیر اقدام آمریکا و نتیجه احتمالی اعمال تحریم‌ها را شروع کرده است.

مکانیزم تأثیر تحریم‌ها

به گفته آمریکایی‌ها تمامی کمپانی‌ها و کشورهایی که روابط تجاری و اقتصادی با ایران دارند ۹۰ تا ۱۸۰ روز فرصت دارند این همکاری‌ها را تعطیل کنند. طرف آمریکایی آنها را از عقد قراردادهای جدید با طرف‌های ایرانی بر حذر داشته است. تحریم‌های آمریکا به صورت مستقیم خودروسازان فرانسوی را تحت‌تاثیر قرار نخواهد داد، ولی تحریم‌های ثانویه درصورتی‌که این کمپانی‌ها بخواهند خودروها یا قطعات تولیدی خود را در آمریکا به فروش برسانند دردسرساز خواهند شد.

رنو در حال‌حاضر محصولاتش را در آمریکا به فروش نمی‌رساند، ولی شریک ژاپنی‌اش، نیسان، حضور گسترده‌ای در بازار آمریکا دارد و پیشرانه اکثر محصولات نیسان در فرانسه تولید می‌شود، به این ترتیب اعمال تحریم آمریکا علیه رنو می‌تواند خسارت قابل‌توجهی به این خودروساز وارد کند. پژو هم در سال ۱۹۹۱ رسماً از بازار آمریکا خارج شد، ولی اخیراً اعلام کرده است قصد دارد کسب‌وکار خود را در آمریکا از سر بگیرد. مرسدس بنز نه‌تنها شبکه فروش گسترده‌ای در آمریکا دارد و سالانه هزاران دستگاه از تولیداتش را در آمریکا به فروش می‌رساند،‌ بلکه چندین کارخانه فعال هم در این کشور دارد.

در وضعیت کنونی تحریم‌های خودرویی در ماه آگوست (مرداد و شهریور) اعمال خواهند شد. در این بین یک کارشناس سرمایه‌گذاری تخمین زده است که رنو و پژو که تقریباً ۴۰ درصد از بازار یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاهی خودروی ایران را در دست دارند، بردبار ضرر جبران‌ناپذیری نخواهند شد. او گفت پژو در کشور سالانه ۲۴۰ میلیون دلار از محل فروش خودروهایش درآمد دارد که بهره ۱۲ میلیون دلاری برای این خودروساز به ارمغان می‌آورد. این مبلغ تنها ۳/ ۰ درصد از بهره کلی پژو است. رنو هم در کشور سالانه ۵۰ میلیون دلار بهره به دست می‌آورد که یک درصد از درآمد کلی رنو است.

حمایت اروپا، فرصت متقابل

نشریه نیویورک‌تایمز عقیده دارد روابط نزدیک اقتصادی ایران با اروپا در سال‌های پیش به سود هر دو طرف تمام شده است. اروپایی‌ها با امضای برجام حجم روابط اقتصادی خود را با ایران به سرعت بالا بردند و اقدام به سرمایه‌گذاری گسترده در کشور کردند. کارل بیلت، نخست‌وزیر پیشین سوئد که در حال حاضر معاون شورای روابط خارجی اتحادیه اروپاست، در این‌مورد گفت: «تحریم‌های آمریکا قطعاً کمپانی‌های آمریکایی را محدود خواهد کرد، ولی اگر به سطح روابط تجاری با دقت توجه کنیم، پیداست که هدف مهم این تحریم‌ها کمپانی‌های اروپایی هستند.»

کارشناس موسسه تحقیقاتی آی اس آی عقیده دارد درصورتی‌که اتحادیه اروپا بسته حمایتی مناسبی برای شرکای اقتصادی ایران در نظر نگیرد و همکاری خود را با طرف ایرانی متوقف کند، این کمپانی‌ها متضرر خواهند شد. عدم‌حضور خودروسازان فرانسوی در بازار آمریکا،‌ این کمپانی‌ها را تاحدی در مقابل تحریم‌های آمریکا ایمن کرده است، ولی در چنین وضعیتی هر لحظه ممکن است همکاری اقتصادی این کمپانی‌ها با ایران به تحمیل جریمه‌هایی از طرف آمریکا رو به رو شود. حضور دایملر در ایران برای این کمپانی پرخطر خواهد بود.

دایملر کمپانی‌هایی در آمریکای شمالی هم دایر کرده و بیش از خودروسازان فرانسوی در خطر تهدیدهای تحریمی آمریکاست. یک کمپانی سرمایه‌گذاری در لندن، خودروسازان را به ادامه سرمایه‌گذاری در ایران تشویق کرده است. کارشناسان این کمپانی عقیده دارند خودروسازان اروپایی آنقدر بزرگ هستند که بتوانند چنین ریسکی را متحمل شوند. این کمپانی‌ها اگر بازار ۸۰ میلیونی ایران را به چشم فرصتی برای توسعه می‌نگرند، باید با اطمینان به روند همکاری با ایران ادامه دهند و این مساله را در قالب یک استراتژی بلندمدت ببینند و مطمئن باشند که اروپایی‌ها با ترامپ یا بدون او به همکاری با ایران ادامه خواهند داد.