معمای رانت ارزی سایپا و ایران خودرو

در وضعیتی تمام خواسته‌های خودروسازان طبق نامه آنها به وزارت صمت در سال اخیر تأمین شده که هنوز بازار خودرو درگیر نابه سامانی‌های بسیار ناشی از کمبود عرضه خودروسازان است.

آمارهای بانک مرکزی که توسط منابع خبری پالایش شده، نشان می‌دهد خودروسازان به تنهایی معادل بیش از ۴.۷ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دریافت کرده‌اند که حتی از کل آمار واردات خودرو و قطعات که گمرک برای سال ۹۷ منتشر کرده هم بیشتر است.

هرچند بررسی‌های خراسان نشان می‌دهد که مجموع ارز ۴۲۰۰ تومانی خودروسازان نزدیک به ۷۷۰ میلیون دلار بوده است. مرداد ماه سال پیش بود که خودروسازان در نامه‌ای به وزیر صنعت، ضمن اعلام وضعیت بحرانی در صنعت خودرو، اذعان کردند که در صورت بی‌توجهی به این وضعیت، تولید خودرو از شهریورماه ۹۷، با حداقل ۸۰ درصد کاهش رو به رو خواهد شد که بیکاری ۴۵۰ هزار نفر را به دنبال خواهد داشت. آن‌ها در بیان راهکار، سه خواسته خود را اعلام کردند که عبارت بود از: لغو تصمیم دریافت مابه التفاوت نرخ ارز از کالاهای موجود در گمرک از طرف دولت، افزایش نرخ خودرو متناسب با افزایش چند ده درصدی ارز و مواد اولیه داخلی و نیز تأمین ارز و مواد اولیه داخلی.

در این زمینه، وزارت صنعت در ماه‌های اخیر، دستورالعمل تعیین نرخ خودروهای پرتیراژ تا حداکثر ۵ درصد زیر نرخ بازار را تصویب و قطعات خودرو را هم از پرداخت مابه التفاوت نرخ ارز از کالاهای موجود در گمرک معاف کرد. در اقدام دیگری که آمارهای بانک مرکزی هم ابعادی از آن را آشکار می‌کند، دولت اقدام به تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای خودروسازان کرد. بدین ترتیب همه خواسته‌های خودروسازان برای خروج از بحران تأمین شد. با این حال، هنوز به نظر می‌رسد که خودروسازان با چالش‌های عمده‌ای در تأمین بازار رو به رو هستند. به طوری که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، زیان انباشته دو شرکت بر اساس نتایج گزارش صورت‌های مالی حسابرسی نشده در دوره‌های ۹ ماهه منتهی به سی‌ام آذر ماه ۱۳۹۷ بیش از ۱۰ هزار و ۸۴۷ میلیارد تومان است که از این میزان سهم ایران خودرو ۴ هزار و ۶۷۷ میلیارد تومان و سهم سایپا ۶ هزار و ۱۷۰ میلیارد تومان است.

خودروسازان چند میلیارد دلار ارز دولتی گرفتند؟

در بین همه حمایت‌های دولت از خودروسازان، اعم از تأمین نقدینگی ۴ هزار میلیارد تومانی در قالب تسهیلات ریالی و ۸۰۰ میلیون یورو تسهیلات ارزی، رقم تخصیص ارز یارانه‌ای برای واردات خودروسازان قابل تأمل است. به گزارش تابناک، به نقل از آمار تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی بانک مرکزی، ایران خودرو در مجموع، معادل ۱.۷ میلیارد دلار و سایپا در مجموع معادل ۳ میلیارد دلار ارز به نرخ یارانه‌ای دریافت کرده‌اند. این آمارها غیر از تخصیص ارز نیمایی به این دو شرکت است. البته محاسبات خراسان از فایل بسیار بزرگ داده‌های بانک مرکزی از تخصیص نزدیک به ۴۴۰ میلیون دلار به شرکت‌های با پسوند ایران خودرو و ۳۳۰ میلیون دلار به شرکت‌های با پسوند سایپا و پارس خودرو حکایت دارد که به نظر می‌رسد تفاوت موجود به خاطر دریافت ارز از طرف شرکت‌های تابع این دو شرکت باشد.

یک ابهام مهم

در صورت پذیرش آمارهای منتشر شده از طرف تابناک، باید گفت که دو خودروساز کشور به تنهایی، بیش از ۴.۷ میلیارد دلار ارز یارانه‌ای دریافت کرده‌اند. این در حالی است که طبق آمارهای گمرک، واردات انواع خودرو و قطعات آن (ذیل کدتعرفه‌های ۸۷۰۱ تا ۸۷۰۸)، بر اساس اطلاعات موجود و مقدماتی ۱۲ ماه سال ۱۳۹۷، نزدیک به یک و نیم میلیارد دلار (۱، ۴۲۴، ۱۹۳، ۲۲۸ دلار) بوده است. این فاصله موجود، ابهام مهمی در مورد سرنوشت دیگر ارزهای دریافتی خودروسازان (با فرض یادشده) به جا می‌گذارد.

تابناک