چرا تولید خودرو برای کشورها اهمیت دارد؟

بر اساس تازه‌ترین گزارش سازمان بین‌المللی تولیدکنندگان وسایل نقلیه موتوری (OICA)، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۸۵ میلیون دستگاه خودرو در سراسر جهان تولید شده است. از این میزان، چین با تولید ۲۷ میلیون خودرو یعنی حدود ۳۱ درصد کل تولید جهانی، در صدر فهرست قرار دارد.

پس از چین، آمریکا با ۱۰ میلیون دستگاه (۱۲ درصد) و ژاپن با ۷.۸ میلیون دستگاه (۱۰ درصد) در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. سایر کشورهایی که در رده چهارم تا بیستم این لیست قرار گرفته‌اند نیز شامل کشورهای بزرگی مانند هند، کره جنوبی، آلمان، مکزیک و حتی ایران هستند.

جدول ۲۰ تولیدکننده بزرگ خودرو در سال ۲۰۲۳ (به ترتیب تولید)

چرا صنعت خودرو تا این اندازه مهم است؟

نگاهی به لیست بالا نشان می‌دهد که تمام اقتصادهای بزرگ جهان، همزمان جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو نیز هستند. این هم‌زمانی نشان می‌دهد که تولید خودرو یکی از پایه‌های اصلی توسعه اقتصادی و صنعتی هر کشور است. اما چرا؟ دلایل زیر می‌تواند پاسخی روشن به این پرسش بدهد:

۱. زنجیره تأمین گسترده و مولد

تولید خودرو تنها ساخت یک محصول نهایی نیست. این صنعت برای ادامه کار خود به صدها صنعت دیگر نیاز دارد؛ از جمله:

• فولاد و فلزات رنگی
• پتروشیمی و پلاستیک
• صنعت شیشه
• الکترونیک و مدارهای پیشرفته
• رنگ، چسب، پارچه و چرم

یعنی وقتی صنعت خودرو رشد می‌کند، ده‌ها صنعت دیگر هم فعال‌تر می‌شوند و همین مسأله باعث ایجاد اشتغال گسترده و رونق اقتصادی می‌شود.

۲. صنعت خودرو؛ پیشگام در فناوری‌های نوین

امروزه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)، رباتیک صنعتی، نرم‌افزارهای شبیه‌سازی و تولید خودکار در خط تولید خودروسازان پیشرفته به کار گرفته می‌شود. حتی توسعه خودروهای خودران و برقی، وابستگی مستقیم به همین فناوری‌ها دارد.

بنابراین، رشد صنعت خودرو به معنی رشد مستقیم فناوری‌های پیشرفته در کشور است و مسیر توسعه دانش‌بنیان را هموار می‌کند.

۳. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل

افزایش تولید خودرو در کشورها معمولاً باعث توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل داخلی می‌شود. وقتی یک کشور تولیدکننده خودروست، نیازمند:

• جاده‌های بهتر
• پمپ‌بنزین و ایستگاه شارژ برقی
• خدمات پس از فروش گسترده
• پارکینگ‌ها و خطوط بیمه و مالیات

می‌شود. یعنی تولید خودرو زنجیره‌ای از زیرساخت‌ها را با خود گسترش می‌دهد.

۴. اشتغال‌زایی و سهم در تولید ناخالص داخلی (GDP)

بر اساس گزارش‌ها:

• صنعت خودرو حدود ۵ درصد از کل نیروی کار جهان را به کار گرفته است.
• همچنین حدود ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان از این بخش تأمین می‌شود.
• در کشورهایی مانند چین و هند این رقم حتی به ۷ درصد GDP ملی هم می‌رسد.

به زبان ساده‌تر، خودرو‌سازی صنعتی پول‌ساز و شغل‌ساز است.

وضعیت خاورمیانه؛ مقایسه ایران و ترکیه

در بین ۲۰ کشور اول، تنها دو کشور از منطقه خاورمیانه حضور دارند: ایران و ترکیه.

ترکیه؛ صادرکننده‌ای موفق با تولید نه‌چندان زیاد

ترکیه با تولید ۱.۳۵ میلیون خودرو در رتبه سیزدهم دنیاست. اما نکته مهم اینجاست که صادرات خودروی این کشور در سال ۲۰۲۳ به ۳۵ میلیارد دلار رسید!

در حال حاضر، ترکیه هجدهمین صادرکننده بزرگ خودرو در جهان است و در کنار کشورهایی مانند آلمان، چین، ژاپن، مکزیک و کره‌جنوبی در بازار جهانی حرف برای گفتن دارد.

این موفقیت ترکیه نشان می‌دهد که هدف‌گذاری درست و تولید مطابق نیاز بازار جهانی می‌تواند مهم‌تر از تیراژ صرف باشد.

ایران؛ تولید بالا، صادرات پایین

ایران نیز با تولید حدود یک میلیون خودرو در سال در جمع ۲۰ کشور برتر قرار دارد. اما صادرات خودرو در ایران بسیار محدود و ناچیز است.

بر اساس آمار رسمی، در سال ۱۴۰۳، کل صادرات خودروی ایران حدود ۳۷ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار بوده. در حالی که فقط ترکیه بیش از ۹۰۰ برابر این رقم خودرو صادر کرده است!

حتی با وجود رشد حدود ۴ درصدی نسبت به سال قبل، هنوز ایران از نظر صادرات، فاصله زیادی با رقبای جهانی دارد.

آینده صنعت خودرو ایران به کدام سو می‌رود؟

در بهمن‌ماه ۱۴۰۲، اتفاق مهمی در صنعت خودرو کشور رخ داد:

مدیریت ایران‌خودرو از دولت به بخش خصوصی واگذار شد.

مدیر جدید ایران‌خودرو که سابقه فعالیت جدی در صنعت قطعه‌سازی و خودرو دارد، برنامه‌هایی جدی برای بهبود شرایط این شرکت دارد که شامل موارد زیر است:

مهم‌ترین برنامه‌های مدیریت جدید:

1. ارتقای کیفیت قطعات با سخت‌گیری بیشتر در خریدها
2. افزایش کیفیت نهایی محصولات
3. سرمایه‌گذاری برای طراحی پلتفرم‌های جدید و کنار گذاشتن مدل‌های قدیمی
4. همکاری با خودروسازان معتبر بین‌المللی
5. تمرکز بر تولید خودروهای هیبریدی (دوگانه‌سوز برق و بنزین)
6. ارتقای فناوری‌های تولید با نگاه به آینده

جالب است بدانید در ۱۵ روز اول فروردین ۱۴۰۴، تولید ایران‌خودرو نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۶ درصد افزایش یافت که نشان از شروع یک حرکت مثبت دارد.

یک نکته کلیدی: حذف قیمت‌گذاری دستوری

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت خودرو در ایران، دخالت دولت در قیمت‌گذاری خودروهاست. این کار باعث شده:

• خودروساز زیان‌ده شود
• کیفیت کاهش یابد
• سرمایه‌گذاری در طراحی خودرو جدید بی‌فایده باشد

اگر واقعاً قصد حمایت از صنعت خودرو وجود دارد، برداشتن قیمت‌گذاری دستوری یکی از گام‌های اصلی خواهد بود.

نتیجه‌گیری

تولید خودرو برای کشورها تنها ساخت وسیله نقلیه نیست؛ شاخصی مهم از رشد اقتصادی، صنعتی و فناوری است.

ایران با وجود توان تولید بالا، تا رسیدن به جایگاه جهانی در صادرات، مسیر طولانی در پیش دارد.

خصوصی‌سازی واقعی، حذف سیاست‌های غلط و تمرکز بر کیفیت و صادرات، می‌تواند آینده روشنی برای صنعت خودروی کشور رقم بزند.