دانستنی‌های بسیار جالب در مورد لاستیک خودروها!

لاستیک‌ها دارای ساختارهای گوناگونی هستند که عبارتند از:

لاستیک بایاس

لاستیک بایاس با تسمه

لاستیک رادیال

لاستیک توپر

لاستیک نیمه پنوماتیک

در زیر به معرفی این ساختارها می‌پردازیم:

لاستیک بایاس

در ساختار لاستیک بایاس (bias) (مورب) یا متقابل لا (Cross ply) از سیم‌های لایهٔ بدنه استفاده می‌شود که به طور مورب از یک زهوار به زهوار دیگر می‌رسند. اغلب بازهٔ زاویهٔ سیم‌ها میان ۳۰ تا ۴۰ درجه است. با قراردادن لایه‌های متعدد که با زاویه‌های مخالف قرار گرفته‌اند، یک الگوی متقاطع ایجاد می‌شود که رویهٔ لاستیک بر روی آن قرار می‌گیرد. این طراحی باعث انعطاف پذیری بدنهٔ لاستیک بایاس می‌شود، که بزرگ‌ترین مزیت ساختار لاستیک بایاس است، چون کمک می‌کند رانندگی در سطوح ناهموار، خیلی روان شود. این زیرسازی همینطور بزرگ‌ترین عیب لاستیک بایاس هم هست چون مقاومت گردشی (rolling resistance) افزایش می‌یابد و کنترل و نیروی کشش با سطح جاده که منجر به حرکت می‌شود در سرعت‌های بالا کاهش می‌یابد.

لاستیک بایاس با تسمه

لاستیک بایاس با تسمه (belted bias) دارای دو یا شمار بیشتری لایه‌های بایاس (مورب) است و تسمه‌های تثبیت کننده مستقیماً زیر رویهٔ تایر قرار دارند. این ساختار هم مثل ساختار لاستیک بایاس باعث نرم و روان شدن رانندگی می‌شود، با این تفاوت که مقاومت گردشی به دلیل این که تسمه‌ها سختی رویه را افزایش می‌دهند، کاهش پیدا می‌کند. طراحی لاستیک بایاس با تسمه به دست آرمستارنگ معرفی شد، اما گودیر استفاده از آن را با عرضهٔ تجاری تایر “Polyglas” (پلی گلس) رواج داد. از ویژگی‌های لاستیک بایاس با تسمه می‌توان به بدنه‌ای از جنس پلی‌استر و تسمه‌هایی (belt) از جنس پشم شیشه اشاره کرد. در لاستیک‌های بایاس با تسمه مثل لاستیک‌های متداول دو لایهٔ اصلی از جنس پلی استر، ابریشم مصنوعی (رایون) و یا نایلون وجود دارد، ولی در لاستیک‌های تسمه دار برای ارتقاء کارایی، بالای این لایه‌ها تسمه‌های جانبی در زوایای گوناگون وجود دارد که لاستیک‌های بایاس بدون تسمه فاقد این ویژگی هستند. تسمه‌ها را از جنس پشم شیشه یا فولاد می‌سازند.

لاستیک رادیال (شعاعی)

در ساختار لاستیک رادیال (radial)، سیم‌های لایهٔ بدنه از زهوارها و در راستای رویه گسترش پیدا می‌کنند.، به نحوی که سیم‌ها تقریباً در زوایای سمت راست خط مرکزی رویهٔ لاستیک و به طور موازی با یکدیگر قرار می‌گیرند. این سیم‌ها، مثل تسمه‌های نگه دارنده دقیقاً زیر رویهٔ لاستیک (آج) قرار دارند. تسمه‌ها (belts) ممکن است به طور سیم یا فولاد باشند. مزایای ساختار لاستیک رادیال عبارتند از طول عمر بیشتر رویه (آج)، سهولت هدایت فرمان و مقاومت گردشی اندک. از معایب لاستیک رادیال می‌توان به سخت‌تر شدن رانندگی در سرعت پایین بر روی سطوح ناهموار اشاره کرد و همینطور در زمینهٔ آفرود (off-road) قابلیت خودشویی (self-cleaning) لاستیک کاهش پیدا می‌کند و در سرعت‌های کم چسبندگی با سطح جاده کم است.

مزایا و معایب لاستیک‌های رادیال و بایاس:

مزایای لاستیک بایاس

انعطاف پذیری بدنه لاستیک
رانندگی روان روی سطوح ناهموار
مناسب برای سخت‌ترین جاده‌های آفرود

معایب لاستیک بایاس

طول عمر کوتاه
نامناسب برای رانندگی در جاده‌های شهری
پر سرو صدا

مزایای لاستیک رادیال

دوام بیشتر
سهولت هدایت فرمان
مقاومت گردشی کم

معایب لاستیک رادیال

سخت‌تر شدن رانندگی در سرعت پایین بر روی سطوح ناهموار
چسبندگی کم با سطح جاده در سرعت‌های پایین

لاستیک توپر

بیشتر تایرهایی که مصارف صنعتی و تجاری دارند، غیر پنوماتیک (non-pneumatic) هستند. این تایرها به وسیله عملیات قالب ریزی، از لاستیک سخت و ترکیب‌های پلاستیکی تولید می‌شوند. تایر ماشین‌های چمن‌زنی، اسکیت بردها، ماشین‌های ویژه زمین گلف، اسکوترها، خیلی از ماشین‌های سبک صنعتی، چرخ دستی‌ها و تریلرها نمونهٔ لاستیک توپر هستند. یکی از رایج‌ترین کاربردهای لاستیک توپر در دستگاه‌های جابه جا کنندهٔ وسایل (forklift) است. چنین تایرهایی را به نحوهٔ پرس هیدرولیک نصب می‌کنند.

لاستیک نیمه پنوماتیک

لاستیک‌های نیمه بادی میان تهی هستند ولی در این تایرها برخلاف تایرهای بادی، فشارهوا وجود ندارد. لاستیک نیمه بادی، سبک وزن و ارزان قیمت است، پنچر نمی‌شود و در زیرسازی (cushioning) به کار گرفته می‌شود. از لاستیک نیمه بادی به عنوان عضو کامل کنندهٔ چرخ و حتی جزء جدایی ناپذیر بلبرینگ استفاده می‌شود. لاستیک نیمه پنوماتیک در ماشین‌های چمن زنی، ویلچر و فرغون کاربرد دارند. می‌توان سطح لاستیک نیمه بادی را طرح داد که در این صورت اغلب برای مصارف صنعتی به کار می‌روند، و به نوعی طراحی می‌شوند که به هنگام استفاده از رینگ جدا نشوند.

تایرهای میان تهی‌ای که تحت فشار هوا نیستند، برای خودرو هم طراحی شده‌اند، مثل توییل (Tweel). واژهٔ توییل از ترکیب دو کلمهٔ انگلیسی تایر (tire) و چرخ (wheel) نشات گرفته. توییل، یک نوع تایر آزمایشی است که به دست شرکت میشلن (Michelin) طراحی شده است. پوشش بیرونی توییل مثل تایرهای رادیال معمولی از جنس لاستیک است، ولی بخش داخلی فنرهای قابل انقباض مخصوصی از جنس پلی یورتان (polyurethane) دارد که به راحتی و روان‌بودن رانندگی کمک می‌کند. این تایرها هرگز پنچر نمی‌شوند و هدف این است که راحتی و روانی تایرهای مشخصه بلند (higher-profile tires) که دیواره (sidewall) بلند دارند، با مقاومت در مقابل نیروهای جانبی تایرهای مشخصه کوتاه ادغام شود. این تایرها هنوز برای استفادهٔ گسترده در بازار ارائه نشده‌اند.

منبع: اتوتایر