تکلیف قاتلانِ گران جاده‌ها چیست؟

خطای انسانی در همه دنیا می‌تواند حتی با خودروهای بسیار ایمن هم منجر به تصادف‌های مرگبار شود، ولی در ایران بعضی از خودروها نه تنها کوچک‌ترین اشتباه راننده را نمی‌بخشند بلکه او را به کام مرگ می‌کشانند. به همین خاطر است که نرخ تصادف‌های منجر به فوت در ایران (به نسبت تعداد خودروها)، ۴ برابر میانگین جهانی است.

طبق قوانین موجود، ۳۳ دستگاه و سازمان در مقابله با سوانح جاده‌ای مسئولیت دارند و سالانه برنامه، همایش،سمینار، جلسات‌ و مانورهای گوناگونی از طرف این ارگان‌ها برای کاهش تصادفات اجرا می‌شود. اما، علی‌رغم صرف این زمان و هزینه بالا سوانح جاده‌ای همچنان بین سه علت مرگ و میر در کشورمان است. به صورتی که طبق آخرین گزارش پلیس راهور ناجا؛هر نیم ساعت یک نفر بر اثر تصادفات در کشور فوت می‌کند و روزانه ۴۵ الی ۶۰ نفر بر اثر تصادفات جان خود را از دست می‌دهند.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده‌است که سالانه یک میلیون و۳۵۰ هزار نفر در سوانح رانندگی کشته می‌شوند که سهم ایران تا سال پیش با وقوع ۸۰۰ هزار تصادف بیش از ۱۷ هزار نفر بوده‌است. میزان تصادفات در کشورمان نسبت به کشورهای هم شاخص از لحاظ جمعیت و تردد و شمار خودرو بیشتر و خسارت مالی و جانی آن هم بالاتر است. در حالی‌که در دنیا به‌ازای هر ۱۰ هزار خودرو سالانه ۹نفر در تصادفات می‌میرند در ایران این عدد به ۳۷ نفر رسیده‌است.   ‌

اگرچه در کشورمان هنوز فرمول سهم ۷۰ درصدی عامل انسانی، ۲۳ درصد عامل محیط(جاده) و۷ درصد عامل خودرو در وقوع تصادفات کاربرد دارد، ولی در کشورهای پیشرفته عوامل دیگری در شکل‌گیری تصادفات دخیل هستند و سهم هر یک از این عوامل تغییر کرده‌است. در کشورمان درحالی برای عامل خودرو سهم حداقلی درنظر گرفته‌شده که بنا براعلام نهادهای متعدد از جمله پلیس بعضی از خودروهای بی‌کیفیت ساخت داخل موجب افزایش خسارت مالی و جانی و مرگ سرنشینان می‌شوند.

البته در دنیا شاهد تصادفات مرگبار با خودروهای بسیار ایمن به خاطر خطا و اشتباهات انسانی هم هستیم، ولی در ایران بعضی از خودروها نه تنها کوچک‌ترین اشتباه راننده را نمی‌بخشند بلکه خود عامل بروز تصادفات هستند. از این رو پلیس اعلام کرده‌است که از سال آینده شماری از خودروهای بی‌کیفیت را به هیچ وجه پلاک‌گذاری نخواهد کرد.

قاتلانِ گران جاده‌ها از خط تولید خارج می‌شوند

براساس گزارش‌های رسمی ۴۰  درصد از سوانح جاده‌ای از نوع سانحه تک خودرویی یعنی واژگونی خودرو است. علت عمده این تصادفات حواس‌پرتی راننده یا خواب‌آلودگی وی بوده که اتفاقاً عمده تلفات انسانی ناشی از این نوع تصادفات است، آن هم به خاطر ضعف خودرو در بدنه. طبق گفته پلیس نمونه‌هایی وجود داشته که در یک مسیر مشخص و یکسان خودرویی ایمن با سرعت ۱۷۰ کیلومتر در ساعت از جاده خارج شده که این سانحه هیچ خسارت جانی نداشته، ولی در همین مسیر، همین نوع سانحه برای خودروی بی‌کیفیت با سرعت ۸۰ کیلومتر تلفات انسانی برجای گذاشته‌است.

طبق گفته رییس پلیس راهور ناجا؛ متاسفانه پرفروش‌ترین خودرو تولید داخلی پرتصادف‌ترین و خسارت آفرین‌ترین خودروی کشور محسوب می‌شود و یکی از دلایل افزایش تلفات و خسارت جانی در تصادفات جاده‌ای به خاطر بی‌کیفیت بودن خودروهای داخلی مثل پراید است.

اگرچه که خودروسازن داخلی مدعی هستند که قیمت خودرو و محصولات‌شان متناسب با رشد نرخ ارز افزایش یافته اما واقعیت این است که مردم نسبت به درآمدها هزینه بالایی صرف خرید خودروهای داخلی می‌کنند و اساساً گزینه دیگری هم برای خرید خودروی ایمن‌تر با این میزان هزینه  را ندارند. حال اینکه بعضی از نهادهای متولی از جمله پلیس این خودروها را بی‌کیفیت می‌داند و گفته است که اجازه تولید آن را از سال آینده نخواهد داد.

براساس گزارش‌پلیس راهور، تنها در ایام نوروز امسال، خودروی پراید سهم ۲۵ درصدی در بین خودروهای سواری در تصادفات فوتی و جرحی داشته که این عدد برای پژو ۲۳ درصد و برای سمند ۵.۷ درصد بوده است.د همچنین طبق گفته پلیس راهور تهران؛ بیشترین تصادفی که در تهران رخ می‌دهد مربوط به خودروی پراید است.

خودروسازان داخلی تا پایان دی ماه سال جاری فرصت داشتند تا استانداردهای ۸۵ گانه را در محصولات خود رعایت کنند و پس از این هر خودرویی که شامل این استانداردها نباشد تولید آن با ورود سازمان ملی استاندارد متوقف می‌شود. البته بعضی از فعالان صنعت خودروسازی درخواست تمدید این فرصت‌ها به خاطر محدودیت‌های ایجاد شده ناشی از اعمال تحریم‌ها را داشتند. البته پیش از این سازمان ملی استاندارد اعلام کرده بود که خودروهای پرتیراژی مثل پراید و پژو ۴۰۵ و دیگر خودروهای قدیمی، برخلاف ارتقای استانداردها، باز هم قادر به لحاظ استانداردهای ۸۵ گانه نیستند و به‌طور حتم از خط تولید سایپا و ایران خودرو خارج خواهند شد. بنابراین طبق اعلام این نهاد؛در مرحله اول خودروهای پژو ۴۰۵ و ۳ مدل از پراید از چرخه تولید خارج می‌شوند و در مراحل بعد خودروهای با کیفیت پایین از چرخه تولید کنار می‌روند.

خودروهای فرسوده‌ای که جان مردم را تهدید می‌کنند

در حالی که  بعضی گروه‌های خودروساز دنیا برای سال ۲۰۳۰ به دنبال طراحی و تولید خودرویی هستند که در رفت و آمد با هر سرعتی و در هر نوع حادثه‌ای سرنشین آن دچار سانحه نمی‌شود در جاده‌های ایران هنوز شاهد رفت و آمد پیکان هستیم.

براساس آیین‌نامه هیات دولت خودروهای سواری شخصی با عمر ۲۵ سال، سواری دولتی با عمر ۱۵ سال، تاکسی با عمر ۱۰ سال، مینی‌بوس با عمر ۱۵ سال، اتوبوس درون شهری با عمر ۱۰ سال، اتوبوس برون‌شهری با ۱۵ سال، کامیون و کشنده با ۱۵ سال عمر، وانت با ۱۵ سال، موتورسیکلت با ۱۰ سال و دیگر وسائل نقلیه با گذشت ۲۵ سال از تاریخ ساخت به عنوان خودروی فرسوده و از رده خارج محسوب می‌شوند. طبق همین تعریف هم اکنون بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار خودروی سواری فرسوده در سطح جاده‌های کشور در حال رفت و آمد هستند.

خودروهای فرسوده مثل بمب ساعتی در جاده‌های کشور عمل می‌کنند و هر لحظه با هر نقصی در این خودروها احتمال ایجاد تصادفات زنجیره‌ای در شبکه راهی کشورمان وجود دارد. مهم‌ترین علت رشد تعداد خودروهای فرسوده، بحث افزایش قیمت خودرو و کاهش قطعات یدیکی و افزایش قیمت آن در بازار است. از طرف دیگر برنامه دولت در نوسازی خودروهای فرسوده از جمله در بخش ناوگان سواری کرایه به کُندی انجام می‌شود چون که اولاً قیمت خودروها برای رانندگان نسبت به درآمدهایشان صرفه اقتصادی ندارد و از طرفی هم روند ارائه تسهیلات طولانی است.

یکی دیگر از موضوعاتی که نباید از آن غافل ماند، آثار ممنوعیت ورود خودروهای خارجی در افزایش تصادفات جاده‌ای منجر به فوت است. اگرچه که هدف دولت از ممنوعیت ورود خودروی خارجی حذف رانت ارزی در این بخش از واردات بوده اما باید بپذیریم با افزایش رفت و آمد خودروهای داخلی، که در بعضی از مدل‌های آن کسی نمی‌تواند ادعای کیفیت داشته باشد شاهد رشد تصادفات خواهیم بود اگرچه که به خسارت جانی منجر نشود.

ایرنا