آیا عرضه خودرو در بورس راه نجات صنعت خودروی ایران است؟
در سال‌های اخیر، موضوع عرضه خودرو در بورس کالا دوباره بر سر زبان‌ها افتاده. در حالی که خودرو در ایران دیگر فقط یک کالای مصرفی نیست و به نوعی «کالای سرمایه‌ای» تبدیل شده، این سوال برای بسیاری پیش آمده که آیا روش عرضه در بورس می‌تواند راه‌حل بحران خودروسازان باشد یا نه؟
در واقع، آنچه صنعت خودروی کشور را در این ۱۲ سال اخیر زمین‌گیر کرده، فقط شیوه فروش نبوده؛ بلکه بیشتر از همه، قیمت‌گذاری دستوری بوده که نه‌تنها سودی برای مردم نداشته، بلکه باعث زیان‌های سنگین برای تولیدکننده‌ها شده است.
چرا بحث بورس دوباره داغ شده؟
چندی پیش مدیرعامل ایران‌خودرو دوباره از آمادگی برای عرضه خودرو در بورس کالا صحبت کرد. همین اظهارات، موج تازه‌ای از واکنش‌ها را به دنبال داشت.
در ادامه نیز جلسه‌ای بین مدیران ایران‌خودرو و مدیرعامل بورس کالای ایران برگزار شد و دو طرف اعلام کردند زیرساخت‌ها آماده است. با این حال، ورود خودرو به بورس نیاز به موافقت شورای رقابت دارد؛ چرا که این شورا تعیین می‌کند چه کالاهایی شامل قیمت‌گذاری دولتی می‌شوند یا نه.
تجربه عرضه خودرو در بورس در سال ۱۴۰۱ چه بود؟
برای اولین بار در سال ۱۴۰۱، خودروهایی مانند شاهین، دیگنیتی و هایما در بورس کالا عرضه شدند. نتیجه چه شد؟
- قیمت این خودروها در بورس حدود ۲۰ درصد پایین‌تر از بازار آزاد بود.
- فرآیند خرید شفاف‌تر شد.
- خبری از قرعه‌کشی و شانس نبود.
- خریداران واقعی، راحت‌تر خودرو خریدند.
با این حال، شورای رقابت جلوی ادامه این شیوه را گرفت و روند متوقف شد.
نظرات کارشناسان: آیا بورس تنها راه است؟
برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، با دو کارشناس برجسته صنعت خودرو گفت‌وگو شده است:
۱. دکتر امیرحسن کاکایی – استاد دانشگاه علم و صنعت و کارشناس صنعت خودرو
به گفته دکتر کاکایی، شرایط ایران‌خودرو و سایپا «بحرانی» است و این بحران نتیجه ۸ سال سیاست‌گذاری اشتباه دولت‌هاست.
نکات مهم صحبت‌های ایشان:
- زیان انباشته ایران‌خودرو و سایپا به بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
- هزینه‌های تولید در سال جاری حداقل ۴۰ درصد افزایش یافته، اما قیمت فروش تغییری نکرده.
- طبق قانون تجارت، هیئت‌مدیره این شرکت‌ها نباید باعث زیان سهام‌داران شوند. پس ادامه تولید با قیمت‌گذاری دستوری، خلاف قانون است.
- اگر تولید متوقف شود، بازار بهم می‌ریزد. اگر ادامه دهند، زیان بیشتر می‌شود.
راهکار پیشنهادی:
تنها مسیر قانونی برای خروج از این بحران، عرضه خودرو در بورس کالا یا شکایت از دولت به دیوان عدالت اداری است؛ که البته دومی بیشتر جنبه تئوری دارد، چون دولت منابعی برای جبران این زیان ندارد.
۲. آرش محبی‌نژاد – دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی کشور
آقای محبی‌نژاد نیز با تاکید بر تجربه موفق بورس کالا در سال ۱۴۰۱ می‌گوید:
- اکنون تولیدکننده ضرر می‌دهد و خریدار هم گران می‌خرد.
- با عرضه خودرو در بورس، فاصله قیمت کارخانه و بازار آزاد کم می‌شود.
- قطعه‌سازان از خودروسازها ۴۸۰ هزار میلیارد تومان طلب دارند و این عقب‌ماندگی به دلیل زیان انباشته خودروسازان است.
- عرضه خودرو در بورس می‌تواند این نقدینگی را تأمین و تولید را بهبود دهد.
عرضه در بورس، به نفع چه کسانی است؟
مزایای عرضه خودرو در بورس کالا برای خریداران:
- حذف قرعه‌کشی و صف‌های طولانی
- قیمت شفاف و کمتر از بازار آزاد
- کاهش واسطه‌گری و دلال‌بازی
مزایای عرضه در بورس برای خودروسازان:
- دریافت نقدینگی فوری
- توان پرداخت بدهی قطعه‌سازان
- امکان برنامه‌ریزی برای ارتقای کیفیت، طراحی مدل‌های جدید و رقابت واقعی
آیا خریداران متضرر می‌شوند؟
در ابتدای کار، ممکن است قیمت فروش کارخانه‌ای خودرو کمی بالا برود. اما:
- فاصله با بازار آزاد کم می‌شود.
- دلال‌ها حذف می‌شوند.
- شرکت‌ها به تولید با کیفیت و رقابتی تشویق می‌شوند.
- با افزایش تولید، قیمت خودرو به مرور متعادل می‌شود.
جمع‌بندی نهایی
با توجه به شرایط فعلی بازار خودرو، افزایش هزینه‌های تولید، زیان انباشته شرکت‌ها، و رکود ناشی از بلاتکلیفی سیاسی و ارزی، عرضه خودرو در بورس کالا تنها گزینه واقع‌گرایانه برای نجات صنعت خودروسازی ایران است.
این روش در صورت اجرا، می‌تواند:
- شفافیت در قیمت ایجاد کند
- به سود خریدار واقعی و تولیدکننده منجر شود
- زنجیره تأمین قطعات را احیا کند
- فضای رقابتی را برای ارتقای کیفیت باز کند
اما در نهایت، تصمیم نهایی همچنان در اختیار شورای رقابت است که باید بین مصلحت مصرف‌کننده، سلامت اقتصاد صنعت خودرو و منافع ملی، بهترین تصمیم را اتخاذ کند.
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد