در مقابل تصمیمات ترکمنستان چه باید کرد؟

محمدعلی بیک، کارشناس حمل و نقل جاده ای بر این باور است اگر ایران می خواهد تقابلی داشته باشد، باید دور از احساسات و هیجان بوده و با اقتدار تصمیمات لازم گرفته شود. چون نتیجه هر اقدامی، متوجه کمپانی های حمل و نقل بین المللی و راننده های ترانزیت فعال در این حوزه خواهد بود و کوچک ترین خطا، مانند خود زنی است

در شرایطی که دست اندرکاران حمل و نقل بین المللی می گویند دریافت دلار برای تامین هزینه سفرهای ترانزیتی رانندگان هنوز اجرایی نشده، کشور ترکمنستان اعلام کرد از ۱۱ خرداد ماه هزینه تن - کیلومتر کامیون های عبوری از این کشور، از یک دلار به ۱.۵ دلار افزایش می یابد که به این ترتیب حدود ۷۰۰ دلار به هزینه های ترانزیت کالا، برای هر محموله ترانزیتی در این مسیر اضافه شده و مشکل دیگری به مشکلات ترانزیتی کشور افزوده خواهد شد.

در این زمینه با محمد علی بیک، کارشناس حمل و نقل جاده ای به بحث و گفت و گو نشسته ایم.

 علت اقدام ترکمنستان برای افزایش یک طرفه اخذ عوارض از ناوگان ترانزیتی ایرانی در خاک این کشور چیست؟

مشکل ما در ارتباط با کشور ترکمنستان از آنجا آغاز شد که دولت این کشور با دادن وام های ارزان به راننده هایش، چند صد دستگاه کامیون دست دوم اروپایی را با قیمت پایین خریداری کرد. عقل سلیم هم ایجاب می کرد که برای کامیون های خریداری شده، بازار کار ایجاد کند، بنابراین آن ها تصمیم گرفتند تا ایران را به عنوان تنها رقیب خود در منطقه که ناوگان بهتری نسبت به سایر کشورهای همسایه دارد، از طریق افزایش هزینه ترانزیت محموله ها به کشورهای آسیای میانه از دور خارج کنند.

آن‌ها برای رسیدن به این هدف دو راه کار را عملی کردند. در قدم اول تصمیم گرفتند بارهای داخلی را تنها با کامیون های خودشان جا به جا کنند. قدم دوم با مجهز کردن شهری به نام چارجو، تصمیم گرفتند تا محمولات کشورهای دیگر (ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان) نخست در آنجا تخلیه و بارگیری و به نحوی دپو شده و سپس بوسیله ناوگان خودشان به آن کشورها حمل شود. به زبان ساده تر آن جا را بندر خشک اعلام کردند تا با این روش استفاده مناسب تری از ناوگانشان داشته باشند.

در راستای این دو سیاست، نخستین اقدامی که انجام گرفت این بود که از دو سال قبل با استناد به قانونی به نام تن-کیلومتر؛ به ازای هر کیلومتر، یک دلار از ناوگان ایرانی دریافت می کنند. این موضوع موجب شد تا ایران هم مقابله به مثل کرده و همین قانون را برای ناوگان ترکمن عملی کند اما، به دلایلی این اقدام موفق نبود و نه تنها مشکل را رفع نکرد، بلکه به آن افزود. الان هم کشور ترکمنستان همان هزینه عوارض را از یک دلار به یک و نیم دلار آن هم برای جاده ای نه چندان استاندارد از مرز سرخس تا فاراب، افزایش داده است.

در مقابل، ما چه کرده ایم؟

سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای پرداخت عوارض ۱/۵ دلار را برای ناوگان ترکمنی به تصویب رسانده اما، این اقدام به تنهایی موثر نیست.

بهترین راه حلی که به نظر شما می رسد چیست؟

به نظر من در قدم اول ایران و ترکمنستان باید با تعامل و گفت و گو گزینه های مناسب تری را برگزینند. زیرا ارتباط میان دو کشور تنها در زمینه حمل و نقل نیست و مشترکات دیگری هم وجود دارد. در غیر این صورت به ضرر هر دو طرف خواهد بود. البته تجار ایرانی بیشتر ضرر می کنند، چرا که ما بیشتر صادر کننده هستیم و ترکمن ها مصرف کننده و در حال حاضر بهترین مسیر برای ترانزیت محموله های ایران به کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان همین مسیر ترکمنستان است.

اگر هم ایران می خواهد تقابلی داشته باشد، باید دور از احساسات و هیجان بوده و با اقتدار تصمیمات لازم گرفته شود. چون نتیجه هر اقدامی، متوجه کمپانی های حمل و نقل بین المللی و راننده های ترانزیت فعال در این حوزه خواهد بود و کوچک ترین خطا، مانند خودزنی است. ضمن این که ایجاد مشکلات به بهانه های مختلف از جمله بحث مواد مخدر و مصادره کامیون های ایرانی نیز دور از انتظار نیست.

آیا کمپانی های حمل و نقل می توانند در این زمینه یاری رسان باشند؟

تردید نداشته باشید که تصمیمات ترکمنستان برای بالا بردن هزینه ترانزیت از ایران سازماندهی شده است. با تشکیل کارگروه ترکمنستان و اتاق های فکر می توان مناسب ترین راه کارها را به جای کوتاه ترین راه کار انتخاب کرد. از این رو برای روانسازی چرخ دنده های ترانزیت و ایجاد انگیزه در راننده ها و کمپانی های ایرانی باید تلاش شود. برای مثال دولت مردان کشور می توانند در این خصوص نظرات کمپانی های حمل و نقل بین المللی و انجمن های کمپانی ها و رانندگان فعال در آن مسیر را پیگیر شده و مناسب ترین راه کار را انتخاب کنند.

اتخاذ سیاست درست در این خصوص، ابتدا به نفع دولت و دوم به نفع راننده ها است. از آن جا که دولت ایران قصد نوسازی ناوگان جاده ای را دارد، وقتی بازار کار مناسبی برای راننده ها وجود نداشته باشد، نمی توان انتظار موفقیتی داشت؛ زیرا این کامیون ها به صورت اقساطی به راننده ها واگذار می شوند و رانندگان کامیون باید فعالیت داشته باشند تا این اقساط را پرداخت کنند.

از طرفی امرارمعاش و درآمد کمپانی های حمل و نقل بین المللی از محل دریافت کمیسیون از راننده های فعال در این مسیرهاست و اگر کامیون های ایرانی کار نکنند، در اصل کمپانی های حمل و نقل نیز از دریافت کمیسیون بی نصیب می مانند.

این اقدام ترکمنستان، آن هم در این شرایط ارزی، چه تبعاتی را برای صنعت حمل و نقل در پی خواهد داشت؟

امسال از طرف رهبر انقلاب سال حمایت از کالای ایرانی نام گذاری شده اما، متاسفانه در وضعیت کنونی که با بحران ارزی مواجه هستیم، به علت سیاستی که ترکمنستان در پیش گرفته یا تمام محموله ها توسط ناوگان سایر ملیت ها و ترکمنستان حمل می شود یا کامیون ها و کمپانی های ایرانی به علت اضافه شدن نیم دلار دیگر به هزینه ای که قبلا ۱۸۰۰ دلار از مرز سرخس تا مرز ازبک بود؛ روزبه روز نسبت به این فعالیت بی انگیزه تر می شوند.

آیا امکان دور زدن ترکمنستان وجود دارد؟

دور زدن ترکمنستان یکی از راه کارهاست اما فعلا نیازی به آن نیست. در حال حاضر به علت نا امنی و وجود جنگ های داخلی در افغانستان استفاده از این مسیر ممکن نیست.

دومین راه کار، مسیر دریایی و استفاده از کشتی های رو-رو در یکی از بنادر شمالی دریای خزر مثل امیرآباد، انزلی یا آستارا است تا کامیون ها توسط این کشتی ها به کشور قزاقستان و شهر آکتائو حمل شده و سپس از آن جا به صورت زمینی به سمت گمرک نوکوس در مرز ازبکستان بروند.

البته، این راه کاری است که عزم ملی را می طلبد؛ زیرا خود سازمان راهداری باید کشتی های رو-رو را فراهم کرده و هزینه کشتی را هم به گونه ای از راننده ها دریافت کند که برای آن ها مقرون به صرفه باشد. کاری که در حال حاضر کشور آذربایجان انجام داده است. البته ناوگان ازبک برای حمل محموله های صادراتی خود به کشور روسیه از همین مسیر گمرک نوکوس استفاده می کند؛ اما این راه کار، آخرین راه حل می باشد.

منبع: اخبار خودرو