سهم چینی‌ها از بازار خودروی کشور

خودروهای چینی در وضعیتی در طول بیش از یک دهه اخیر به تدریج در خودروسازی ایران نفوذ کرده‌اند که هرچند هم اکنون تنوع آنها در بخش خصوصی بیشتر است، ولی گروه‌های خودروساز مطرح داخلی با وجود تنوع کمتر، سهمی بیشتر از خصوصی‌ها دارند.

آن طور که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارش داده، سهم خودروهای چینی مونتاژ داخل در سال ۱۳۹۶، نزدیک به ۱۵ درصد بوده است. این در حالی است که چینی‌ها توانسته‌اند سهم خود را تا پایان سه ماه اول امسال، به ۵. ۱۷ درصد برسانند. طبق نمودارهای منتشره از طرف مرکز پژوهش‌ها، سهم خودروهای سواری چینی مونتاژی در ایران خودرو و شرکت خودروسازی سایپا، نزدیک به ۵۱ درصد از کل تولید این محصولات در کشور است. با این حساب، سهم بخش خصوصی که ستون خیمه آنها را خودروهای چینی تشکیل داده، ۴۹ درصد است. از سهم ۵۱ درصدی خودروسازان بزرگ داخلی ولی ۱۹ درصد متعلق به ایران خودرو و ۳۲ درصد هم به شرکت سایپا اختصاص دارد. همچنین بنابر محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نزدیک به ۵. ۷ درصد از بازار خودروی کشور را خودروهای چینی مونتاژی در ایران خودرو و شرکت سایپا در اختیار دارند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آماری کلی از سهم شرکت‌های گوناگون خودرویی را هم منتشر کرده که البته محاسبات تا انتهای سال ۹۶ را نشان می‌دهد. بر این اساس، سهم خودروهای چینی در این سال، ۱۵ درصد برآورد شده و وارداتی‌ها هم سهمی ۶ درصدی را به خود اختصاص داده‌اند. در آخر معلوم شده که سهم خودروهای تولید داخل غیر چینی هم ۷۹ درصد در سال ۹۶ بوده است. با توجه به آنکه سهم چینی‌ها از بازار خودروی کشور تا پایان خرداد امسال، ۵. ۲ درصد افزایش یافته، به نظر می‌رسد می‌توان این موضوع را جدا از بالا رفتن تیراژ آنها، به ممنوعیت واردات خودرو هم ربط داد ولی آمارهای موردنظر به وضوح نشان می‌دهند خودروسازان مطرح داخلی (ایران خودرو و شرکت خودروسازی سایپا) عملاً در تولید مدل‌های چینی، گوی سبقت را از بخش خصوصی ربوده و سهم بیشتری را نصیب خود کرده‌اند. هم اکنون، ایران خودرو دو خودروی چینی به نام‌های هایما و دانگ فنگ را مونتاژ می‌کند که اولی میهمان سایت خراسان این شرکت است و دومی در مرکز به تولید می‌رسد. تا پایان پنج ماه اول امسال، نزدیک به ۱۹ هزار دستگاه از این دو محصول در ایران خودرو مونتاژ شده است که این رقم، حدود پنج برابر تیراژ چینی‌های مونتاژی در «شرکت بهمن» (یکی از خودروسازان بزرگ بخش خصوصی) است. در شرکت خودروسازی سایپا هم هم اکنون سه مدل چینی به نام‌های برلیانس، چانگان و آریو مونتاژ می‌شود که کل تیراژ آنها در طول پنج ماه نخست امسال نزدیک به ۳۲ هزار دستگاه بوده است. در این میان، تیراژ برلیانس با کل تولید کرمان موتور (دومین خودروساز مطرح بخش خصوصی) برابری می‌کند. اگرچه طبق آخرین آمارها، تیراژ محصولات چینی بخش خصوصی در طول پنج ماه نخست امسال، بیش از تولیدات چینی ایران خودرو و شرکت سایپا بوده، با این حال در حال حاضر در کل سهم چینی‌های این دو برند در بازار، بیش از خصوصی‌ها برآورد می‌شود.

خودروهای چینی؛ از اکراه تا اصرار

بالاتر بودن سهم خودروهای چینی ایران خودرو و شرکت خودروسازی سایپا نسبت به چینی‌ها، در وضعیتی است که آنها پیش‌تر تمایل زیادی به مونتاژ این محصولات نداشتند. در واقع خاستگاه خودروهای چینی در ایران، بخش خصوصی بود که به تدریج از اواسط دهه ۸۰، شکل گرفت. در آن دوران، بعضی خودروسازان خصوصی به خاطر از دست دادن ارتباط خود با برندهای معتبر اروپایی و آسیایی، از سر ناچاری به سراغ کمپانی‌های چینی رفتند تا خطوط تولیدشان به اصطلاح نخوابد و بلااستفاده نماند. در آن مقطع، خودروهای چینی از سطح کیفی پایینی برخوردار بودند، ولی چینی‌ها با به کار گرفتن حربه قیمتی، توانستند به تدریج محصولات خود را در دل ایرانی‌ها جا کنند.

علاوه بر قیمت مناسب، وجود بعضی آپشن‌های جذاب در کنار زیبایی ظاهری هم توانست خودروهای چینی را بیشتر و بیشتر نزد متقاضیان ایرانی جا انداخته و بازارشان را توسعه بدهد. در سال‌های ابتدایی نفوذ چینی‌ها به بخش خصوصی خودروسازی کشور، ایران خودرو هم تصمیم به شراکت با برندی چینی در قالب جوینت ونچر گرفت. با وجود آنکه گفت و گو های زیادی میان دو طرف انجام و در آخر هم توافقات لازم برای اجرایی شدن جوینت ونچر مورد نظر حاصل شد، وزارت صنعت، معدن و تجارت اجازه شکل گیری آن را نداد. استدلال مسوولان وزارت صنعت در آن مقطع این بود که چینی‌ها از کیفیت بالایی در خودروسازی برخوردار نیستند و بنابراین به صلاح ایران خودرو نیست که با آنها وارد همکاری مشترک شود. در آخر هم مشارکت ایران‌خودرو و چینی‌ها به مرحله اجرا نرسید و این در حالی بود که بخش خصوصی همچنان تیراژ مدل‌های چینی را بالا می‌برد و بر تنوع محصولات می‌افزود.

اگرچه پس از ناکامی ایران خودرو در مشارکت با چینی‌ها، گمان می‌رفت پرونده حضور محصولات چینی در خودروسازان نیمه دولتی کشور بسته شده، با این حال زمان همه چیز را تغییر داد. تا پیش از تشدید تحریم‌های بین المللی علیه خودروسازی ایران در سال ۹۱، مسوولان ایران خودرو و شرکت سایپا، خودروهای چینی را نفی می‌کردند، ولی در ادامه، چشم بادامی‌ها توانستند به خطوط تولید آنها هم نفوذ کنند.

ابتدا این سایپا بود که به سراغ چینی‌ها رفت و محصولی به نام Z300 (آریو فعلی) را میهمان خطوط تولید خود کرد. مونتاژ این محصول خیلی بی سر و صدا شروع شد، چه آنکه در آن مقطع حضور خودروهای چینی در سبد محصولات خودروسازان بزرگ کشور چندان خوشایند جلوه نمی‌کرد. در ادامه ولی سایپایی‌ها خودروهایی دیگر یعنی چانگان و برلیانس را هم به سبد محصولات خود اضافه کردند. اگر آمار پنج ماه ابتدایی امسال را ملاک قرار بدهیم، مدل‌های چینی سهمی بیش از ۱۵ درصد را از تیراژ شرکت خودروسازی سایپا در دست دارند.

داستان چینی‌ها در ایران خودرو هم تقریباً مشابه است، چه آنکه این شرکت هم با وجود موضعی که در گذشته نسبت به خودروهای چینی داشت، در آخر تسلیم تولید آنها شد. ایران خودرویی‌ها ابتدا به سراغ دانگ فنگ رفتند و بعد از استقبالی که از این محصول به عمل آمد،‌ هایما را هم به جمع خود اضافه کردند. آمارها می‌گویند، هم اکنون سهم چینی‌ها از سبد محصولات ایران خودرو، بیش از ۵. ۸ درصد است ولی چه شد خودروسازان بزرگ کشور هم به سراغ مونتاژ مدل‌های چینی رفتند، آن هم با وجود اکراه قبلی؟ به نظر می‌رسد ریشه این تغییر رفتار را باید در جذاب شدن چینی‌ها برای متقاضیان ایرانی جست و جو کرد. در واقع ازآنجاکه خودروهای چینی توانسته بودند پیش‌تر امتحان خود را در حوزه قیمت و آپشن نزد متقاضیان ایرانی پس دهند، ایران خودرو و شرکت سایپا هم تصمیم گرفتند برای بهبود فروش و همچنین افزایش تنوع در سبد محصولات، آزموده موفق خصوصی‌ها را بیازمایند. خودروسازان بزرگ داخلی البته زمانی سراغ چینی‌ها رفتند که دیگر از مشکلات کیفی پیش پا افتاده قبلی این خودروها خبری نبود و این موضوع به کمک آنها آمد تا بتوانند خیلی زود در این بخش جذب مشتری کنند.

دنیای اقتصاد