سرنوشت کارت سوخت در سال ۹۸

کارت‌های سوخت بعد از سال‌ها بی مهری در سال ۹۷ در مرکز توجه قرار گرفتند و برای مدتی تب کارت سوخت، جامعه را فراگرفت و همگان منتتظر اجباری شدن استفاده از آنها شدند، ولی خیلی زود هیاهوی این کارت‌ها به پایان رسید و سروصدای کارت‌های سوخت به خاموشی گرایید.

سال ۹۷ سالی پرماجرا برای کارت سوخت بود، نوسان شدید نرخ ارز که موجب افزایش چند برابری فاصله بهای سوخت در داخل و کشورهای همسایه شد، رشد بی سابقه قاچاق سوخت و به تبع آن افزایش میزان مصرف را درپی داشت.

قاچاقچیان، گازوییل، بنزین و انواع سوخت را از ایران به همسایگان شرقی و غربی رسانده و سود سرشاری را عاید خود می‌کنند. قیمت سوخت در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه در حدی است که با وجود ریسک بالای قاچاق، باز هم قاچاقچیان نمی‌توانند از سود این کار چشم پوشی کنند.

مقایسه قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه نشان می‌دهد که قاچاقچیان سوخت با در نظر گرفتن ریسک‌های گوناگون، سود ۱۰ تا ۱۴ برابری را از انتقال این فراورده‌های استراتژیک به کشورهای همسایه می‌برند.

از طرف دیگر، کیفیت پایین خودروهای داخلی و بالارفتن میزان مصرف آنها هم موجب ثبت رکوردهای تاریخی و بی سابقه در کشور شد به صورتی که در تیرماه امسال میزان مصرف به رقم ۱۲۱ میلیون لیتر در روز رسید و زنگ خطر رشد بی رویه مصرف سوخت به صدا درآمد.

پس از بروز این نگرانی‌ها، توجهات به سوی راه‌های کنترل و مدیریت مصرف سوخت جلب شد که در نهایت طرح‌هایی برای اجباری شدن استفاده از کارت سوخت و نیز پیشنهادهایی برای سهمیه بندی و چند نرخی کردن بنزین ارائه شد.

هیاهوی ثبت نام خودروهای فاقد کارت سوخت

در آذرماه امسال، اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی مبنی بر تعیین مهلت برای ثبت نام مالکان خودروها و موتورسیکلت‌های فاقد کارت سوخت صادر شد که بر اساس آن از این دسته از مالکان خواسته شد از سوم تا ۲۷ آذر بر اساس شرایط تعیین شده، نسبت به ثبت درخواست خود برای دریافت کارت سوخت جدید اقدام کنند.

در این اطلاعیه تاکید شد بعد از فراهم شدن امکان تحویل سوخت با کارت برای عموم دارندگان خودروها و موتورسیکلت‌ها، از تاریخی که بزودی اعلام خواهد شد بنزین تنها با ارائه کارت به خودروها و موتورسیکلت‌ها تحویل خواهد شد.

هشدارهای مکرر در خصوص لزوم ثبت نام و همراه داشتن کارت سوخت موجب شد تا مالکان خودروهای فاقد کارت به سراغ ثبت نام این کارت‌ها بروند چون نگران بودند در صورت نداشتن کارت سوخت بعد از اجباری شدن استفاده از این کارت‌ها، آن‌ها دچار مشکل شوند.

ثبت نام از مالکان خودروهای فاقد کارت سوخت پس از پایان مهلت تعیین شده هم ادامه یافت، در نهایت میزان ثبت نام‌های جدید برای کارت سوخت به بیش از سه میلیون رسید.

بعد از پایان زمان تعیین شده، همه منتظر اعلام اجباری شدن استفاده از کارت سوخت در جایگاه‌های عرضه سوخت بودند، ولی اتفاق جدیدی نیفتاد.

بلاتکلیفی کارت سوخت در سال جدید

با پایان یافتن سال ۹۷ هم هیچ تصمیم جدیدی در خصوص اجباری شدن استفاده از کارت سوخت اتخاذ نشد و حتی سرنوشت کارت سوخت در سال ۹۸ هم معلوم نشده و به نظر می‌رسد بلاتکلیفی این کارت‌ها همچنان ادامه یابد.

اکنون اجماع ملی برای بازگشت کارت سوخت و مدیریت مصرف شکل گرفته ولی در خصوص جزییات و چگونگی اجرای طرح‌های مدیریت مصرف، هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده است.

مشکل در استفاده از کارت سوخت نیست بلکه دغدغه اصلی این است که اجباری شدن استفاده از کارت سوخت بدون همراه شدن آن با سهمیه بندی و چند نرخی کردن بهای سوخت، کاری بیهوده و بی فایده است.

هرچند در سال‌های گذشته بعد از حذف سهمیه بندی، هیچ گاه کارت سوخت به طور رسمی حذف نشد ولی رانندگان به استفاده از آن در زمان سوخت گیری تمایلی نداشته‌اند و در عمل کارت‌های سوخت جایگاه داران، جایگزین کارت‌های شخصی شده است.

با یکسان سازی نرخ بنزین و حذف سهمیه بندی در بهار ۱۳۹۴، فرایند حذف تدریجی کارت سوخت توسط مالکان خودروها شروع شد.

رانندگان با حذف سهمیه بندی بنزین، به کارت سوخت به عنوان ابزاری مزاحم می‌نگریستند که هیچ کارایی ندارد، چون به راحتی می‌شد با استفاده از کارت سوخت جایگاه داران سوخت گیری کرد.

بدین ترتیب به تدریج کارت سوخت از چرخه سوخت گیری رانندگان کنار گذاشته شد، حتی افرادی که کارت خود را گم کرده بودند به سراغ آن نرفتند.

بی رغبتی به کارت سوخت تا آنجا پیش رفت که در دفترهای پستی انبوهی از کارت‌های سوخت وجود داشت که رانندگان برای تحویل گرفتن آنها مراجعه نکرده بودند.

سرنوشت کارت‌های سوخت در انتظار تصمیم دولت و مجلس

نهادهای ذیربط از جمله مجلس و بخش‌های گوناگون دولت و حتی بخش خصوصی و کارشناسان پیشنهادهای خود در خصوص کارت‌های سوخت و مدیریت مصرف را ارائه کرده‌اند که هیچ کدام نهایی نشده است.

در اجباری کردن کارت سوخت شکی وجود ندارد، ولی زمان و نحوه اجرای طرح‌های جدید مدیریت مصرف از طریق کارت سوخت هنوز مشخص نیست. به نظر می‌رسد کسی حاضر نیست مسوولیت سهمیه بندی و چند نرخی کردن سوخت را به گردن بگیرد.

پیگیری‌ها از نهادهای ذیربط هم حاکی از این است که هنوز در خصوص سرنوشت کارت‌های سوخت و سهمیه بندی سوخت، تصمیم واحدی اتخاذ نشده و حتی بطور غیر رسمی گفته می‌شود که بلاتکلیفی کارت‌های سوخت در سال ۹۸ همچنان ادامه خواهد یافت.

ایرنا