عوامل تخلیه حباب قیمتی خودرو شناسایی شد

بازار خودرو این روزها آرام شده و نمودار قیمت‌ها روند نزولی به خود گرفته است. از فروردین‌ماه امسال برخلاف رویه جاری بازار، قیمت خودروها افزایش یافت به صورتی که تا اواسط خرداد ماه این رویه ادامه‌دار بود، ولی از نیمه خرداد به یکباره بازار از تب و تاب افتاد و قیمت‌ها کاهشی شد. با توجه به روند جاری قیمت‌ها در بازار این سؤال مطرح است که چه عاملی سرعت‌گیر قیمتی خودرو شد و آیا کاهش قیمت‌ها ادامه‌دار خواهد بود؟

در این زمینه بعضی کارشناسان عقیده دارند که روند کاهشی قیمت‌ها نتیجه سیاست‌هایی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت در گروه‌های خودروساز، به‌عنوان طرف عرضه و همچنین در قبال مصرف‌کنندگان به‌عنوان طرف تقاضا در پیش گرفته است.

آنچه از ظاهر امر مشخص است وزارت صمت تلاش کرد کفه طرف عرضه را سنگین‌تر کند. اگرچه این وزارتخانه برخلاف رویه معمول که هر ماه به انتشار آمار تولید خودرو می‌پرداخت، از اردیبهشت ماه دیگر آماری از تولید خودرو منتشر نکرد اما اطلاعات ارائه شده به بورس توسط خودروسازان، حکایت از رشد تولید خودرو در کشور دارد. اینکه چه تعداد از خودروهای تولیدی خودروسازان سر از پارکینگ این شرکت‌ها درآورد و چه تعداد به بازار عرضه شد در این بحث نمی‌گنجد، ولی آنچه معلوم است جو روانی ناشی از اخبار مربوط به افزایش تولید خودرو، در کاهش التهاب بازار بسیار مؤثر واقع شد.در کنار این اخبار اما راهکارهایی همچون پیش‌فروش و فروش فوری هم برای عرضه بیشتر به بازار در دستور کار سیاست‌گذاران خودرویی کشور قرار گرفت. اگرچه طبق بعضی اخبار واصله فروش فوری‌ها هم که خودروساز را مقید به تحویل ۳۰ روزه خودرو می‌کرد نیز در حال حاضر به تعهدات معوق خودروسازان اضافه شده، ولی این روند هم به‌طور خیلی محدود در کاهش قیمت‌ها مؤثر واقع شد.

درعرضه فوری خودروها از طرف گروه‌های خودروساز تمام تلاش سیاست‌گذار قطع دست دلالان از بازار خودرو بود؛ به صورتی که در این زمینه با قرار دادن وضعیتی از قبیل محدودیت برای کسانی که در طرح‌های پیش‌فروش یا فروش فوری گذشته شرکت کرده بودند یا ایجاد محدودیت سنی و همچنین امکان خرید یک خودرو برای هر کارت ملی، شرایط را طوری پیش بردند که تنها خریداران واقعی در این طرح‌ها حضور پیدا کنند. ولی مسیر سومی که از آن به‌عنوان ابزار کاهشی شدن قیمت‌ها در بازار یاد می‌شود، رفتارهای به اصطلاح پلیسی و قضایی در راستای کاهش فعالیت دلالان بود به صورتی که با بالا گرفتن انتقادات نسبت به قیمت‌های نجومی در بازار خودرو، به دستور قضایی سایت‌هایی مانند دیوار و شیپور نسبت به حذف قیمت‌های پیشنهادی اقدام کردند و قیمت‌های مسکن و خودرو به‌طور توافقی شد. پیش از این هم در بحران ارز سال‌های ابتدایی دهه نود، با هدف کنترل قیمت‌ها در بازار ارز و پیشگیری از رشد بی‌رویه آن سایت‌های اعلام ‌کننده قیمت طلا و سکه و ارز بسته شدند. در این زمینه اگرچه کارشناسان بر تأثیر محدود این رویه بر قیمت بازار تاکید دارند، ولی عقیده دارند این نوع عملیات محدود‌کننده به تنهایی نمی‌تواند بازار را دستخوش تغییر خاصی کند.

وزارت صنعت تاکید داشت دلالان با حضور در فضای مجازی اقدام به قیمت‌سازی برای محصولات خودروسازان در بازار می‌کنند و این قیمت‌سازی موجب افزایش قیمت خودرو در بازار به طور تصنعی می‌شود؛ پس فعالیت این سایت‌ها به سرعت با دستور قضایی محدود شد. در همین حین ولی بعضی از کارشناسان کاهش قیمت‌ها و تخلیه بخشی از حباب خودرو در بازار را ناشی از آرامش دیگر بازارهای کشور می‌خوانند.اشاره آنها به وضعیت فعلی بازارهای ارز، مسکن، طلا و سکه است. هم اکنون شاهد هستیم که بازارهایی که ذکر آن رفت در شرایط حاضر یا راکد شده‌اند و خرید و فروشی در آنها اتفاق نمی‌افتد یا اینکه قیمت‌ها در آنها، مثل بازار خودرو، نزولی شده است. بنابراین همان‌طور که التهاب بازارها می‌تواند به یکدیگر سرایت کند، این امکان هم وجود دارد که رکود و کاهشی شدن روند قیمتی در بازارها به یکدیگر سرایت کند.

به این ترتیب در وضعیتی که در طول دو سه هفته اخیر بعضی خبرها از درگیری ایران و ایالات‌متحده آمریکا در آب‌های خلیج ‌فارس حکایت داشت، ولی بازارها برخلاف گذشته آرام بودند و این اخبار مثل گذشته تأثیر منفی بر بازارها نداشت. در هر صورت بیشتر کارشناسان در بین مسیرهایی که به‌نوعی عامل تخلیه حباب بازار خودرو خوانده شد، آرامش دیگر بازارها را در این زمینه مؤثر می‌خوانند.با این حال این سؤال که چه عاملی موجب شده تا حباب قیمتی خودرو تخلیه شود و قیمت‌ها روند کاهشی به خود بگیرند سوالی است که همچنان به قوت خود باقی است چون پاسخ دادن به این سؤال این امکان را فراهم می‌کند تا به کمک پررنگ کردن آن، سیاست‌گذاران کلان بخش خودرو شرایط را برای ادامه روند کاهش قیمت تا رسیدن به یک نقطه تعادل در بازار مهیا کنند.

دلایل کاهشی شدن قیمت‌ها

در کنار دلایل ذکر شده برای کاهشی شدن قیمت خودرو در بازار، باید به این نکته هم توجه کرد که بعضی از اتفاق‌ها مثل تولید خودروهای ناقص در خطوط تولید، تعلل خودروسازان در تحویل خودروهای پیش‌فروش شده و همچنین خودروهایی که در طرح‌های فروش فوری به مشتریان عرضه شده است، به نوعی سرعت‌گیر تاثیرگذاری سیاست‌های اتخاذ شده در ارتباط با کاهشی کردن نمودار قیمتی خودرو در بازار است.

فربد زاوه، کارشناس خودرو می‌گوید: آنچه این روزها موجب ریزش قیمت‌ها در بازار شده، به خوش ‌بینی و امیدواری سیاسی مربوط می‌شود که در جامعه شکل گرفته است. این خوش‌بینی موجب شده نه خریدار برای خرید کالا از جمله خودرو عجله داشته باشد، نه فروشندگان به‌دنبال این باشند که خودروهای خود را بفروشند.این کارشناس از بازارهای دیگر هم مثال می‌آورد و می‌گوید هم اکنون دیگر بازارها از جمله بازار مسکن، ارز طلا و سکه در آرامش قرار دارند و نوسانی که پیش‌تر شاهدش بودیم در این بازارها مشاهده نمی‌شود.

زواه همچنین عقیده دارد که قیمت خودرو در یک سال اخیر افزایش زیادی داشت، این موضوع موجب شده خریدارانی که پیش‌تر برای خرید در بازار حضور داشتند، ریزش کنند، پس در این وضعیت طبیعی است که فروشندگان مجبور شوند قیمت‌های خودرو را به سطح توان مشتریان نزدیک کنند.اشاره این کارشناس به بحث توان مشتریان خودرو در وضعیتی است که مشاهده می‌شود قیمت خودرو به نسبت کالاهای دیگر از جمله مسکن، مواد غذایی و... افزایش نیافته است. به‌طور مثال در وضعیتی که مشاهده می‌شود قیمت مسکن در این مدت نزدیک به سه برابر شده، ولی قیمت خودروهای پرتیراژ تنها ۲ برابر رشد کرده است. پس در‌حالی‌که روی کاغذ این احتمال وجود داشته که قیمت خودرو به‌طور کامل از شرایط تورمی ایجاد شده تأثیر بپذیرد، ولی ناتوانی مشتریان مثل یک ضربه‌گیر عمل کرده و اجازه نداده قیمت خودرو به میزان دیگر کالاها رشد کند.

در وضعیتی که زاوه عقیده دارد قیمت خودرو هنوز به میزان قیمت کالاهایی مثل مسکن افزایش نیافته، سعید مدنی، کارشناس خودرو و مدیرعامل پیشین سایپا، می‌گوید: افزایش قیمت خودرو در گذشته غیر معقولانه بوده است و خودداری خریداران از حضور در بازار و خرید خودرو سبب شده تا در دو هفته گذشته شاهد کاهش قیمت‌ها و نزدیک شدن آن به قیمت‌های اسفند ماه باشیم.

البته مدنی عقیده دارد اخباری که از طرف وزارت صمت و همچنین خودروسازان در ارتباط با تکمیل و عرضه خودروهای ناقص در سطح رسانه‌ها منتشر می‌شود، جو روانی مثبتی ایجاد کرده است. این جو روانی موجب شده خریداران به امید کاهش بیشتر قیمت‌ها از حضور در بازار خودداری کنند از دیگر طرف واسطه‌ها و دلالان خودروهای دپویی خود را از ترس کاهش بیشتر قیمت به بازار آورده‌اند و همین موضوع موجب کاهش قیمت خودرو در بازار شده است.

این کارشناس خودرو با اشاره به اینکه سیاست تعیین قیمت محصولات خودروسازان بر اساس فرمول ۵ درصد زیر قیمت حاشیه بازار به‌طور کامل اجرا نشد می‌گوید در زمانی که قیمت‌گذاری خودرو از شورای رقابت به وزارت صمت منتقل شد قرار شد قیمت‌گذاری براساس ۵ درصد زیر قیمت حاشیه بازار  باشد. به‌ این ترتیب خیلی‌ها بر این باور بودند که روند قیمت خودرو در کوتاه‌مدت افزایشی خواهد بود؛ ولی در بازه زمانی ۶ ماهه تا یکساله به ‌تدریج قیمت در بازار کاهشی خواهد شد تا به نقطه تعادلی بین قیمت حاشیه بازار و قیمت کارخانه برسد. مدنی تاکید کرد در وضعیتی که فرمول ۵ درصد زیر قیمت حاشیه بازار اجرایی نشده شاهد هستیم که این فرمول به صورت نصفه و نیمه به اجرا درآمده، اما همین اجرای ناقص هم تا حدودی تأثیر خود را روی قیمت‌های بازار پس از ۶ ماه گذشته و شاهد هستیم که قیمت در بازار کاهشی شده است.

به این ترتیب در وضعیتی که کارشناسان با ذکر دلایل مختلف کاهش قیمت خودرو در بازار را توجیه می‌کنند، ولی نمی‌توان از نظر دور داشت که همچنان شرایط بازار خودرو مانند آتش زیر خاکستر است. چنانچه باز هم اتفاقی در دیگر بازارها رخ دهد، این امکان وجود دارد که فنر قیمتی در بازار جهش کند. اتفاقی مثل از میان رفتن خوش‌بینی سیاسی، ناتوانی خودروسازان در عمل به تعهدات خود در ارتباط با خودروهای معوقه یا تحویل خودروهای فروخته شده در طرح‌های فروش فوری می‌تواند عاملی باشد که فنر قیمتی در بازار را بار دیگر بپراند و روند قیمت خودروها در بازار افزایشی شود.

دنیای اقتصاد