روش های خنک تر کردن کولر خودرو

زمانی وجود تجهیزات رفاهی برای خودروها منحصر به گروه ویژه‌ای بود و به دلیل گرانقیمت بودن آنها متقاضیان خاصی هم جذبشان می‌شدند، ولی امروزه این تجهیزات فراگیر شده و بیشتر محصولات تولیدی کمپانی‌های خودروساز با طیف وسیعی از آنها به متقاضیان عرضه می‌شود.

یکی از مهم‌ترین تجهیزات رفاهی که جنبه عمومی پیدا کرده کولر و سیستم تهویه مطبوع است که همزمان با تغییرات اقلیمی جدید و گرم‌تر شدن زمین، نیاز به آن در سال‌های گذشته بیش از پیش حس می‌شود.

با این حال همه رانندگان از این ابزار رفاهی در زمان مناسب بهره نمی‌برند. این روزها خیلی از رانندگان حرفه‌ای را می‌بینیم که همچنان درگیر باورهای غلط گذشته هستند و با توجیه‌های نه چندان علمی و استفاده نکردن از نعمت کولر خودرو، تحمل گرما را به جان می‌خرند. در ادامه با نحوه کار، شیوه‌های نگهداری و راه‌های استفاده درست از کولر خودرو آشنا خواهیم شد.

اجزای تشکیل دهنده کولر خودرو

کمپرسور: کمپرسور، دستگاه حرکت دهنده گاز مبرد در کولر خودرو است. این قطعه حساس با گرداندن گاز در اجزای سیستم در واقع شبیه به قلب مجموعه عمل می‌کند. کمپرسور گاز مبرد را از اواپراتور به داخل کندانسور و سپس به کپسول خشک کننده و دوباره به داخل اواپراتور به حرکت درمی‌آورد. کمپرسورهایی که در سیستم‌های کولر خودرو به کار برده می‌شوند، باید خواصی از قبیل وزن و حجم متناسب با قدرت پیشرانه داشته باشند تا هنگام نصب براحتی در محل مورد نظر جاگذاری شوند و بار اضافی بر پیشرانه خودرو تحمیل نکنند.

کندانسور: کندانسور یکی از اجزایی است که وظیفه تبادل حرارت را به عهده دارد. کندانسور گرمای جذب شده به دست اواپراتور از گاز مبرد داخل سیستم را به هوای محیط خارج از کابین خودرو انتقال می‌دهد.

کپسول خشک کننده: کپسول خشک کننده به عنوان منبع ذخیره گاز مبرد و جاذب رطوبت گاز عمل می‌کند. اغلب این کپسول دارای یک سوئیچ ایمنی است تا در مواقعی که فشار گاز از حد تعریف شده کمتری بیشتر شود، به صورت اتوماتیک جریان برق کمپرسور را قطع کند. روی این کپسول دریچه‌ای شیشه‌ای برای رؤیت گاز وجود دارد.

اواپراتور: یکی دیگر از قطعات مهم سیستم کولر خودرو اواپراتور است. اواپراتور مجموعه‌ای از قطعات است که وظیفه کاهش گرمای هوای کابین خودرو را برعهده دارد. یکی دیگر از وظایف ویژه این قطعه، جذب رطوبت از هوای داخل کابین است. جریان سریع هوای ایجاد شده به دست فن برقی با عبور از سطح کویل اواپراتور، سرمای ایجاد شده به دست کویل را از طریق کانال‌ها و دریچه‌های هدایت هوا به داخل کابین خودرو انتقال می‌دهد. عمل ایجاد سرما به دست کویل اواپراتور موجب تقطیر رطوبت هوای داخل کابین شده و قطرات آب ایجاد شده از طریق لوله مخصوصی به خارج از کابین خودرو منتقل می‌شود. سیستم کولر خودرو دارای دو سوئیچ کنترلی است که یکی از آنها زمانی که فشار گاز کم یا زیاد باشد، کمپرسور را از مدار خارج کرده و دیگری از ایجاد یخ در داخل محفظه اواپراتور جلوگیری می‌کند. کارکرد نامناسب هریک از این دو سوئیچ، می‌تواند موجب از کار افتادن کل سیستم شود.

مجموعه لوله و شیلنگ: شیلنگ‌ها در سیستم تهویه مطبوع خودرو وظیفه ایجاد ارتباط میان اجزای گوناگون سیستم را بر عهده دارند. این شیلنگ‌ها به علت وضعیت کاری ویژه باید از استانداردهای ویژه‌ای برخوردار باشند.

کلید A/C: این قطعه در سیستم کولر خودرو وظیفه خاموش و روشن کردن کولر را بر عهده دارد که با شکل‌های گوناگون در خودروهای مختلف وجود دارد. اغلب یک لامپ آل ای دی وظیفه نمایش حالت روشن یا خاموش این سوئیچ را عهده دار است. شایان توجه است که در برخی خودروهای روز دنیا، این قطعه حذف شده و سیستم تهویه همراه با روشن کردن خودرو به حالت فعال در می‌آید و فقط دما باید تنظیم شود.

فن کولر: وقتی فن برقی مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان آن را روی کندانسور یا روی رادیاتور نصب کرد. اگر فن کندانسور جلوتر از رادیاتور ماشین نصب شده باشد، در این حالت فن به گونه‌ای نصب می‌شود که هوا را از بیرون گرفته و روی سطح کندانسور می‌دمد (شرایط رانشی). در صورتی که فن کندانسور در پشت کندانسور و در مقابل پیشرانه نصب شود، هوا را از روی سطح کندانسور مکیده و به سمت پیشرانه می‌دمد.

شیر انبساط: این وسیله تعیین کننده میزان صحیح گاز واردشونده از کندانسور به داخل اواپراتور از طریق یک فیلتر است. همینطور این قطعه فشار مبرد را به طور ناگهانی کاهش می‌دهد. هنگامی که کمپرسور آغاز به کار می‌کند، شیر انبساط باز شده و مبرد مایع با عبور از صافی مربوط به ورودی مایع پرفشار به گاز پرفشار تبدیل می‌شود. زمانی که اواپراتور اندازه بیشتری مبرد نیاز داشته باشد، شیر انبساط اجازه می‌دهد تا مبرد کم فشار مورد نیاز به داخل کویل اواپراتور وارد شود. شیر انبساط، برقرارکننده تعادل بین بار گرم و خنک کنندگی بهینه اواپراتور است.

رابطه مصرف سوخت با روشن کردن کولر

سامانه تهویه مطبوع خودروها با یک تسمه به کمپرسور پیشرانه متصل می‌شود که هنگام استفاده از کولر، همزمان با بالا رفتن فشار بیشتر به پیشرانه مصرف سوخت هم بیشتر می‌شود. بر پایه نتایج به دست آمده از طرف کارشناسان خودروساز به صورت متوسط چهار تا پنج اسب بخار از قدرت پیشرانه برای راه اندازی و فعالیت سیستم تهویه مطبوع اختصاص پیدا می‌کند. به همین علت است که به صورت محسوسی شاهد کند شدن پیشرانه در حالت کولر روشن خواهیم بود. اندازه افزایش مصرف سوخت هم در این حالت به طور متوسط دو لیتر در هر صد کیلومتر بیشتر می‌شود.

راهکارهایی برای استفاده بهینه از کولر خودرو

در ابتدای فصل گرما از سالم بودن کولر خودرو و کافی بودن فشار گاز آن مطمئن شوید. کولر خودرو فضایی مناسب برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌هاست. بدین سبب تمیز یا تعویض کردن فیلترهای تصفیه هوای سیستم تهویه، برای کاهش ابتلا به مشکلات ریوی و پوستی و همینطور برای بهره گیری بیشتر از سرمای کولر، ضروری است. استفاده از کولر در فضای داخلی خودرو میزان قارچ‌ها و آلودگی‌های هوا را تا ۸۰ درصد کاهش می‌دهد.

تا آنجا که ممکن است خودروی خود را زیر آفتاب شدید پارک نکنید. اگر مجبور شدید، موقع بازگشت ابتدا چند دقیقه‌ای شیشه‌ها را پایین بکشید و دستگاه تهویه را بدون روشن کردن کولر روشن کنید. حتی بهتر است کمی حرکت کنید تا هوا عوض شود و گرمای داخل خودرو کمی متعادل شود. در این صورت زمانی که کولر را روشن کنید فشار کمتری به آن وارد خواهد شد.

وقتی کولر مشغول کار است به ویژه در خودروهای کمتر از شش سیلندر قدری از توان خودرو کاسته خواهد شد. در این وضعیت از حرکت با سرعت بالا، بویژه در مسیرهای طولانی بپرهیزید و بی دلیل پدال گاز را فشار ندهید. در غیر این صورت نه تنها به پیشرانه خودرو فشار بیشتری وارد می‌کنید، بلکه مصرف سوخت را هم بالا می‌دهید.

هنگام رانندگی در ترافیک زیاد یا سربالایی‌هایی با شیب تند بهتر است کولر را چند دقیقه‌ای خاموش کنید یا از درجات کمتر آن استفاده کنید چون در این وضعیت پیشرانه خودرو اغلب بیشتر تحت فشار است.

هنگام فعالیت کولر، حرکت با پنجره‌های باز توصیه نمی‌شود. بسته بودن پنجره‌ها فشار کمتری به کولر وارد می‌کند و باعث کاهش چشمگیر مصرف سوخت می‌شود؛ ضمن آن که هوای خنک داخل خودرو در صورت باز بودن حتی یک پنجره به راحتی و بسرعت از دست می‌رود.

روش‌های نگهداری سیستم کولر

شیشه‌ای که در قسمت بالای کپسول ذخیره و خشک کننده گاز تعبیه شده، برای مشاهده عبور گاز در مدار گاز سیستم است. زمانی که گاز مایع در مدار به اندازه کافی وجود داشته باشد، عبور مایع سفید رنگ پرفشار به همراه حباب‌های زیاد از زیر شیشه به چشم می‌خورد. اگر فقط حباب‌ها را به همراه کف کم فشار می‌بینید، گاز مایع در سیستم به اندازه کافی وجود ندارد و اگر حباب و مایع سفید رنگ در مدار مشاهده نمی‌شود، سیستم کولر شما بدون گاز است.

سیستم کولر را بدون گاز یا با گاز کم روشن نکنید. در صورت رعایت نکردن این مساله به کمپرسور کولر آسیب خواهد رسید.

هنگام شارژ گاز، مطمئن شوید گاز داخل سیستم کولر شما با گاز دیگری به اشتباه مخلوط نشده باشد و همواره از گازی که با سیستم کولر خودروی شما سازگار است استفاده شود.

مطمئن شوید لوله فاضلاب اواپراتور مسدود نشده باشد. در این صورت آب جذب شده به دست اواپراتور به داخل اتاق خودرو نشت می‌کند.

دقت کنید هنگام استارت زدن، سیستم کولر خودرو در حالت خاموش باشد. پیش از روشن کردن سیستم، بهتر است اجازه دهید پیشرانه خودرو کمی گرم شود.

سیستم کولر خودرو را در سرعت و دور موتور بالا روشن نکنید. بهترین زمان برای راه اندازی سیستم، پیش از حرکت یا در سرعت خیلی پایین است. البته خاموش کردن سیستم سرمایش در هر سرعتی بلامانع است و خطری به همراه نخواهد داشت.

انواع گازهای موجود برای کولر خودرو

نخستین گازی که برای کولر خودروها به کار گرفته شد آر ۱۱ (R11) بود. در آن سال‌ها انواع محدودی از خودروها به کولر مجهز بودند و به همین علت این گاز نتوانست به طور عمومی و همه گیر مورد استفاده قرار بگیرد. نسل بعدی که جایگزین آر ۱۱ شد آر ۱۲ نام گرفت و تا سال ۱۳۷۱/ ۱۹۹۲ برای تمام محصولات تولید شده به کار گرفته شد. این گاز به علت داشتن خواص مطلوب حرارتی و ترمودینامیکی، روی فلزاتی مانند آلومینیوم، مس، آهن، فولاد و... اثر شیمیایی نداشت و براحتی با روغن‌های معدنی قابل استفاده بود. این گاز به علت اثر مخربی که بر محیط زیست داشت، بعد از مدتی طولانی از چرخه فعالیت خارج شد. بعد از آن نوبت به گاز آر ۱۳۴ ای (R134a) رسید؛ گازی بی‌خطر با خاصیت جذب و انتقال سریع گرما. این گاز غیرقابل اشتعال و غیرسمی است و پایداری شیمیایی و حرارتی مناسبی در مجاورت سرما از خود نشان می‌دهد. همینطور آر ۱۳۴ ای هیچ گونه واکنشی نسبت به لایه ازن ندارد، ولی مثل نسل‌های پیشین خود درصورت آزاد شدن در هوا موجب گرمایش زمین می‌شود که البته میزان آن خیلی کمتر از گذشتگان خود است.

منبع: عصر خودرو