نکات مهم درباره خودروهای دنده اتوماتیک

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ماشینی شدن زندگی ها، رانندگی در خیابان‌های شلوغ طاقت‌فرساست، مخصوصا اگر مجبور باشید ساعت‌های زیادی را به رانندگی مشغول باشید.در این وضعیت خودروی دنده‌ای انتخاب مناسبی نیست و بهتر است در فکر خرید یک خودروی اتوماتیک باشید.

گیربکس اتوماتیک به طور استاندارد نخستین بار در سال ۱۹۴۱ در خودرو لوکس کادیلاک استفاده شد، در آن زمان به خاطر کم بودن نسبی تعداد خودرو و ترافیک استفاده از این نوع جعبه دنده صرفا جنبه لوکس و تشریفاتی داشت اما به خاطر تقاضای زیاد در ایالات متحده بسرعت استفاده از آن عمومیت پیدا کرده و رو به گسترش رفت تا جایی که در اواسط دهه نود بررسی ها نشان داد نزدیک به هشتاد درصد رانندگان در ایالات متحده طریقه استفاده از جعبه دنده دستی را نمی‌دانستند چون آموزش و امتحان گواهینامه رانندگی با خودرو های گیربکس اتوماتیک انجام می‌شد.

از دهه گذشته در ایران هم تعداد خودرو های گیربکس اتوماتیک به سرعت رو به افزایش است. این در حالیست که آموزش و آزمایش گواهی نامه رانندگی همچنان با خودرو های گیربکس دستی انجام می‌گیرد. اکثر دارندگان خودرو های گیربکس اتوماتیک تصور می‌کنند رانندگی با خودرو دنده اتوماتیک در فشردن پدال گاز و ترمز خلاصه می‌شود، از این رو در کوتاه مدت موجب صدمه به گیربکس خودروی خود می‌شوند. نکات زیادی در خصوص رانندگی و نگهداری گیربکس اتوماتیک وجود دارد.

اگر برای نخستین بار میخواهید با خودروی دنده اتوماتیک رانندگی کنید  قبل از هر چیزی بخاطر داشته باشید که باید استفاده از پای چپ برای رانندگی را فراموش کنید چون پای چپ در رانندگی برای فشردن پدال کلاچ است که در خودروی دنده اتوماتیک وجود ندارد . استفاده از پای چپ در خودروی گیربکس اتوماتیک به معنی فشردن پدال ترمز با آن است و در صورتی که همزمان در حال فشردن پدال گاز باشید قطعا گیربکس اتومبیل شما دچار آسیب جدی می‌شود.

هنگام روشن کردن خودرو حتما پای خود را روی پدال ترمز بگذارید البته مکانیزم اکثر خودرو های امروزی به ترتیبی است که معمولا بدون فشردن پدال ترمز روشن نمی‌شود اما بهتر است بعد از روشن شدن موتور هم تا قبل از حرکت پا را از روی پدال ترمز بر ندارید‌. علت این توصیه صرفا بخاطر نکات ایمنی است زیرا در خودروی دنده اتوماتیک پس از خاموش شدن موتور عملا دنده درگیری وجود ندارد و بجز حالت پارک شیفتر دنده بقیه دنده ها خلاص می‌باشند، حال اگر آخرین باری که شما خودرو را پارک کرده‌اید سیم یا مکانیزم الکترونیکی شیفتر دنده دچار اشکال شده و خودرو در در حالت پارک قرار نگرفته باشد بلافاصله بعد از روشن شدن موتور ، خودرو حرکت می‌کند و ممکن است موجب مشکلات جبران ناپذیری بشود. هر چند این احتمال ضعیف است اما قابل چشم پوشی نیست.

بعد از روشن شدن موتور حتی در هوای گرم بهتر است قبل از حرکت دقایقی را برای گرم شدن موتور منتظر بمانید، حرکت بلافاصله مخصوصا در هوای سرد موجب تعویض خشک و خشن دنده ها می‌شود که در اغلب اتومبیلها کاملا محسوس است، رعایت این نکته در طول عمر شیرهای برقی و مجموعه کنترل هیدرولیکی گیربکس موثر است. دنده پارک P برای گرم شدن موتور خودرو بهترین انتخاب است اما در صورت حضور در خودرو می‌توان از حالت خلاص N هم برای گرم کردن موتور استفاده کرد. هنگام تغییر  وضعیت شیفتر دنده از حالت پارک P یا خلاص N به حالت حرکت D یا دنده عقب R  باید پدال ترمز را نگه دارید، گاز دادن به موتور و تعویض دنده در حالتی که دور موتور بالاست موجب آسیب فوری و جدی به قسمتهایی از گیربکس می‌شود و ممکن است گیربکس به تعمیر اساسی نیاز پیدا کند.

بعد از انتخاب دنده با برداشتن پا از روی پدال ترمز اتومبیل به آرامی حرکت می‌کند و با فشار بر روی پدال گاز سرعت خودرو افزایش پیدا کرده و دنده ها به ترتیب عوض می‌شود. برای تعویض اتوماتیک دنده ها در گیربکس اتوماتیک هیچ نیازی به رها کردن یا کم کردن گاز وجود ندارد و گیربکس بوسیله مکانیزم کنترل دور موتور، دور موتور را هنگام تعویض دنده پایین آورده و با دنده بعدی یا قبلی هماهنگ می‌کند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند در خودروی دنده اتوماتیک راننده اختیار عمل نداشته و دنده ها کاملا بدون دخالت راننده تعویض می‌شوند در صورتی که گیربکس اتوماتیک به خاطر نداشتن پدال کلاچ و لزوم رها کردن پدال گاز عمل تعویض دنده مستقیم یا معکوس را با دخالت راننده در کسری از ثانیه انجام می‌دهد که بسیار سریعتر از ماهرترین راننده در گیربکس دستی است‌. در گیربکس اتوماتیک زمان (دور موتور) تعویض دنده رابطه مستقیم با مقدار فشردن پدال گاز دارد به صورتی که اگر راننده با گاز کم (دور موتور پایین) حرکت کند دنده ها در دور پایین عوض شده و خودرو به آرامی سرعت می‌گیرد، در این حالت اغلب تمام دنده های گیربکس تا سرعت هشتاد کیلومتر تعویض می‌شود. اما اگر راننده پدال گاز را تا انتها فشار دهد و باصطلاح تخته گاز برود خودرو با حداکثر شتاب حرکت کرده و همه دنده ها بعد از رسیدن دور موتور به انتها یا ردلاین red line تعویض می‌شوند. زمان تعویض دنده در گیربکس اتوماتیک با توجه به شرایط خودرو و جاده هم تغییر می‌کند، بعنوان مثال در سربالایی ها دنده مستقیم دیرتر و دنده معکوس زودتر تعویض می‌شود اما در سر پایینی ممکن است با رها کردن پدال گاز در سرعت شصت کیلومتر گیربکس در دنده چهار یا پنج قرار بگیرد.

برای استفاده صحیح از گیربکس اتوماتیک و طول عمر قطعات گیربکس باید دنده مناسبی را در شرایط متفاوت انتخاب نمود. در ترافیک های سنگین که با ایست کامل و حرکت آرام خودرو همراه است بهتر است حالت دنده یک را انتخاب کنید ( در بعضی از خودرو ها دنده ۱ با حرف L نشان داده میشود) چون در صورتی که شیفتر روی وضعیت درایو D باشد ، گیربکس در هنگام راه افتادن دنده یک را انتخاب میکند اما به محض اینکه شما به خودروی جلویی نزدیک شده و پدال گاز را رها می‌کنید گیربکس به دنده دو یا سه میرود و به محض توقف کامل مجددا در دنده یک قرار می‌گیرد. با هر بار حرکت و توقف شما هر چند کوتاه باشد این مساله تکرار می‌شود و با توجه به اینکه تعویض هر دنده در گیربکس اتوماتیک مستلزم عملکرد مجموعه ای از کلاچ ها و سوپاپ هاست یقینا این امر باعث کوتاه شدن عمر مفید گیربکس می‌شود. در خصوص ترافیک و بطور کلی فشردن و رها کردن اجباری پدال گاز در هر سرعتی زیر نود کیلومتر بویژه در سربالایی ها نیز باید دنده مناسب را انتخاب کرد به صورتی که هر بار رها کردن و فشردن پدال گاز موجب تعوض دنده نشود. آگاهی از تعویض دنده با توجه به تغییر دور موتور و انتخاب وضعیت مناسب شیفتر دنده بعد از مدتی حاصل می‌شود اما بطور مثال با خودروی اتوماتیک چهار دنده در سرعت هشتاد کیلومتر میتوان دنده سه دستی را انتخاب کرد .

به طور کلی می‌توان گفت همیشه در شرایط ترافیک، سر بالایی یا محدودیت سرعت باید دنده ای را در حالت دستی انتخاب کنید که گیربکس در حالتی که پای شما روی پدال گاز است انتخاب می‌کند. در گیربکس هایی که حالت تعویض دستی و نشانگر دنده دارند (تیپ ترونیک) در سرعت معین هنگامی که پا روی پدال گاز است با قرار دادن شیفتر در حالت دستی وضعیت دنده مشخص شده و می‌توانید در همان حالت به رانندگی ادامه دهید. برای تعویض حالت شیفتر دنده از وضعیت اتوماتیک به دستی یا بلعکس نیازی به رها کردن پدال گاز یا فشردن پدال ترمز نیست.

استفاده بهینه و نکاتی برای طول عمر بیشتر گیربکس اتوماتیک

گیربکس اتوماتیک ساختار متفاوتی از گیربکس دستی دارد، بدلیل انتقال گشتاور موتور از طریق جریان روغن به گیربکس، و ساختار هیدروالکترومکانیکی آن، نگهداری و استفاده از خودرو اتوماتیک، مستلزم دقت و حساسیت بیشتری است. رعایت موارد زیر، موجب افزایش طول عمر انواع گیربکس اتوماتیک می‌شود:

-هنگام رانندگی در ترافیک سنگین و طولانی (بیشتر از ۱۵ دقیقه) ، از سیستم تعویض دنده دستی (+ – M) استفاده کنید، ا دنده ۱ رانندگی کنید، پس از باز شدن راه، دنده را در وضعیت D قرار داده به رانندگی ادامه دهید. تعویض های مکرر دنده ۱ به ۲ و برعکس در گیربکس اتومات، موجب گرم شدن آن شده و تقه هایی که در اثر این کار در گیربکس ایجاد می‌شود، در دراز مدت آن را از تنظیم خارج می‌کند.

-مسیرهای سر بالایی و پر شیب، به گیربکس فشار وارد می کنند، حتی المقدور از رفت و آمد در این مسیرها اجتناب کنید.

-حمل بار و سرنشین اضافه در خودرو اتوماتیک و بکسل کردن خودرو دیگر، از عمر قطعات گیربکس اتوماتیک می‌کاهند.

-در توقف های کمتر از دو دقیقه (مثلا پشت چراغ قرمز)، پای خود را روی ترمز نگاه دارید و دنده را به N یا P منتقل نکنید، چون استهلاک این تغییر وضعیت بیشتر از استهلاک کارکردن درجای گیربکس است. در صورت توقف بیشتر از دو یا سه دقیقه پشت چراغ قرمز، دنده را در وضعیت N قرار دهید (نه P).

-گیربکس اتوماتیک پژو برای رانندگی عادی طراحی شده، استفاده مکرر از دکمه S (اسپورت)، فشار زیادی به گیربکس وارد می کند و کمتر باید مورد استفاده قرار گیرد.

-برای شروع حرکت، ابتدا دنده را به D منتقل کرده، پس از احساس درگیر شدن گیربکس (صدای تق یا تکان خفیف)، شروع به گاز دادن کنید. در غیر اینصورت ضربه وارده به گیربکس به آن آسیب وارد می‌کند.

-روغن گیربکس را در زمانبندی و کیلومتر تعیین شده تعویض کنید.

-خطاهای گیربکس را جدی گرفته و در اولین فرصت به تعمیرکار متخصص مراجعه کنید. ادامه رانندگی با گیربکس معیوب، موجب گسترش خرابی به دیگر قطعات شده و هزینه و زمان تعمیرات آن را چندین برابر می‌کند.

-کمپانی های خودرو سازی، با گذشت زمان، برنامه های جدیدتری برای نرم افزار گیربکس ارائه می‌کنند، برنامه کامپیوتر گیربکس را هر ۲ سال یکبار بروز کنید.

-پدال گاز را نرم جابجا کنید، با توجه به طرز کار گیربکس اتومات ، فشار دادن زیاد و نامنظم پدال گاز، موجب ضربه به گیربکس شده و از عمر آن می‌کاهد.

-در برف و گل و … بکسبات نکنید، چون نرم افزار گیربکس برای چنین وضعیتی طراحی نشده است.

-سایز اصلی رینگ و لاستیک خودرو را تغییر ندهید، طراحی گیربکس، نرم افزار و محاسبات دنده ها بر اساس سایز اصلی رینگ و لاستیک انجام شده اند. با تغییر سایز لاستیک و رینگ عمر و کارایی گیربکس کاهش می‌یابد.

-خودروهای اتوماتیک سیستم برق پیچیده تری نسبت به دیگر خودرو ها دارند، ترجیحا از وسایل برقی اضافه مانند چراغ زنون، آمپلی فایر، دزدگیر متفرقه و … استفاده نکنید.

-مجموعه گیربکس اتوماتیک سنسورها و مدارهای الکترونیکی حساسی دارد و موتورشویی برای آنها چندان توصیه نمی‌شود.

تسنیم