بررسی دلایل افت ‌و‌ خیز تولید خودرو در ۸ ماهه امسال

تولید خودرو در کشور در طول ۸ ماه ‌سپری شده از سال، روند سینوسی داشته است. در وضعیتی که آمار مهر به شهریور کاهش ۵. ۱۲درصدی را نشان می‌دهد، شاهد هستیم که آمار تولید آبان‌ماه به نسبت مهر حکایت از رشد تولید ۶. ۲۷ درصدی دارد. این اتفاق را در ماه‌های دیگر هم شاهد بودیم.

در ماه‌های اردیبهشت و شهریور شاهد رشد تولید به نسبت ماه پیش از آن بودیم، در حالی که در دیگر ماه‌ها کاهش تولید ماهانه تجربه شد. در همه جای دنیا این حرکت سینوسی تا حدود زیادی به بخش تقاضا برمی‌گردد، این در وضعیتی است که در ایران افت و خیز تولید می‌تواند صدها دلیل و منطق داشته باشد. با توجه به شرایط کنونی بازار، مشخص است که تقاضا برای خودرو همچنان بالاست حال آنکه خودروسازان قادر به پاسخگویی به نیاز مشتریان نیستند. ولی افت و خیز تولید از یکسو نشان ‌دهنده سیاست ‌گذاری و فرآیند تصمیم‌سازی در این بخش توسط مسوولان صنعتی است و از طرف دیگر هنر خودروسازان را در تولید با توجه به اعمال تحریم‌های بین‌المللی به تصویر می‌کشد. حال این سؤال مطرح است که پس از آبان‌ماه که با صعود در تولید همراه بوده در باقی ماه‌های مانده به پایان سال خودروسازان چگونه عملکردی خواهند داشت؟ آیا تولید باز هم با افت و خیز همراه خواهد بود؟

هرچند رشد تولید در آبان امسال به نسبت مهر اتفاق افتاده، اما همچنان شاهد هستیم که تولید ۸ ماهه امسال به نسبت ۸ ماهه ۹۷ افت ۲. ۱۸ درصدی را نشان می‌دهد. بنابراین گروه‌های خودروساز همچنان از میزان تولید سال پیش خود عقب هستند. ولی رشد تولید ماهانه در آبان‌ماه این امید را به‌وجود آورده تا در صورت ادامه‌دار بودن این روند در ماه‌های باقی مانده تا پایان سال، افت تولید خودرو به نسبت مدت مشابه سال پیش کاهشی شود. ولی برای بررسی روند تولید گروه‌های خودروساز ابتدا نگاهی می‌اندازیم به دلایلی که به‌طور کلان روی شرایط تولید خودروسازان اثرگذار است. در بین این دلایل بی‌شک بازگشت تحریم‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. تحریم‌ها علاوه بر اینکه گروه‌های خودروساز داخلی را از ادامه همکاری با شرکای بین‌المللی محروم کرد، موجب شد تا روند تأمین قطعات وارداتی مختل شود. در کنار ایجاد اختلال در تأمین قطعات از منابع خارجی، تأمین مواد اولیه مورد نیاز شرکت‌های قطعه‌ساز برای تولید قطعاتی که از طریق زنجیره قطعه‌سازی برای خودروسازان تأمین می‌شد هم تا اندازه‌ای مختل شده است.اما تنها تحریم‌ها در مسیر تولید خودرو دست‌انداز ایجاد نکرد، عامل دیگری که در این مدت موجب کند شدن حرکت خودروسازان در جاده تولید شده است را می‌توان در بین مباحث تأمین نقدینگی خودروسازان جست‌و جو کرد. در وضعیتی که رضا رحمانی وزیر صمت در بهمن ماه سال پیش همراه با رشد تولید خودرو خبر از تداوم آن داد اما شاهد بودیم که این اتفاق تنها در اسفند تکرار شد. رشد تولید در بهمن و اسفندماه بی ارتباط به تزریق نقدینگی ۴ هزار میلیارد تومانی به زنجیره خودروسازی در آن مقطع نیست. اتفاقی که قرار بود در سال جاری با تزریق ۸۴۴ میلیون یورو نیز تداوم داشته باشد، اما با توجه به چالشی که بین فعالان حاضر در زنجیره خودروسازی با مسوولان ارشد بانک مرکزی در ارتباط با نرخ سود بازپرداخت این تسهیلات به وجود آمد، عملاً  پرداخت آن  به کما رفته است. 

عوامل مؤثر در رشد تولید ماهانه

اما چه اتفاقاتی موجب شده تا خودروسازان بتوانند رشد تولید ۶. ۲۷ درصدی را در آبان به نسبت مهر امسال رقم بزنند. در این ارتباط حسن کریمی‌سنجری کارشناس خودرو می‌گوید: گروه‌های خودروساز به طور سنتی در نیمه دوم سال به نسبت ۶ ماه ابتدایی از آمار تولید بهتری برخوردار هستند.  آن‌طور که این کارشناس می‌گوید یکی از دلایل این مساله را باید در کاهش روزهای تعطیل سال جست‌و‌جو کرد.  در نیمه اول همواره خودروسازان در دو مقطع خطوط خود را تعطیل می‌کنند. بازه تعطیلی اول مربوط به تعطیلات نوروز است و بازه دوم مربوط به تعطیلات دو هفته‌ای گروه‌های خودروساز می‌شود. این دو مقطع عملاً موجب می‌شود خودروسازان در ۶ ماه ابتدایی سال، تنها ۵ ماه تولید داشته باشند.  کریمی ‌سنجری احتمال مقطعی بودن رشد تولید خودرو در آبان به نسبت مهر را رد نمی‌کند. این کارشناس می‌گوید این احتمال وجود دارد که خودروسازان تصادفاً رشد تولید را تجربه کرده باشند. عواملی مثل تزریق نقدینگی مقطعی یا تأمین مقطعی قطعات و مواد اولیه از گمرک به‌عنوان دلایل رشد تولید تصادفی مورد توجه این کارشناس قرار دارد.  بحث تغییر در ترکیب محصولات گروه‌های خودروساز هم عامل دیگری برای رشد آبان ‌ماه تعبیر می‌شود. کریمی ‌سنجری می‌گوید خودروسازان توانسته‌اند در این مدت تا حدودی محصولات مونتاژی را که دیگر امکان تولید آنها وجود ندارد با دیگر محصولات تولیدی جایگزین کنند.  این کارشناس  می‌گوید: به نظر می‌رسد توجه به داخلی‌سازی که به‌عنوان رویکرد اصلی سیاست‌گذار کلان خودرو از تیرماه در دستور کار قرار گرفته، روی شرایط تولید خودروسازان تأثیر مثبت گذاشته است.

نقش داخلی‌سازی قطعات مورد استفاده در خطوط تولید مورد توجه مازیار بیگلو هم قرار گرفته است. دبیر انجمن قطعه‌سازان و مجموعه‌های خودرو می‌گوید آنچه موجب بهبود تولید آبان به نسبت مهر شده است را باید در نتیجه رسیدن داخلی‌سازی بعضی قطعات جست و جو کرد. اتفاقی که موجب شد خودروسازان بتوانند روند تولید خود را بهبود بخشند. بیگلو وضعیت حاکم بر خودروهای ناقص را مثال می‌آورد و می‌گوید در حالی که گروه‌های خودروساز در تیرماه حدود ۲۰۰ هزار خودروی ناقص را در کف پارکینگ‌های خود داشتند اما حالا علاوه بر کاهش تولید محصولات ناقص بخش قابل توجهی از خودروهای موجود در پارکینگ را تکمیل و به مشتریان تحویل داده‌اند. به گفته بیگلو هم اکنون تعداد خودروهای ناقص در پارکینگ دو خودروساز به زیر ۲۵ هزار دستگاه رسیده است. این فعال قطعه‌ساز عقیده دارد چنانچه بخواهیم در ماه‌های پیش‌رو شاهد تدوام این روند باشیم باید به نوعی نقدینگی را به گروه‌های خودروساز تزریق کنیم. چون مباحثی مانند داخلی‌سازی در صورت تزریق نشدن نقدینگی عقیم می‌ماند. دبیر انجمن قطعه‌سازان می‌گوید دولت باید یک تصمیم‌گیری جدی در زمینه تأمین نقدینگی گروه‌های خودروساز انجام دهد یا امکان تزریق نقدینگی از مسیر تسهیلات‌گیری را برای آنها فراهم کند یا اینکه با آزادسازی قیمت اجازه دهد خودروسازان خود منابع مالی مورد نیاز را از طریق فروش محصولات به قیمت حاشیه بازار تأمین کنند.

دنیای اقتصاد