اسرار تولید روغن موتور تقلبی

نظر به اینکه یکی از مهم‌ترین و گران‌قیمت‌ترین قسمت‌های یک خودرو، موتور آن است، علاوه بر توجه به قواعد و دستورالعمل‌ها برای یک رانندگی سالم لازم است توجه ویژه‌ای به روغن‌موتور داشته باشید. پیرو موضوعات مطرح‌شده در هفته‌های قبل در خصوص روغن‌موتورهای تقلبی، این هفته با یکی از کارشناسان قدیمی و فعال در حوزه روانکار گفت‌وگو کردیم تا به موضوع تقلب از زاویه‌ای دیگر و از نگاه استاندارد، کیفیت و رقابت نگاه کنیم.

۱- قیمت تعمیر موتور بسیار گران‌تر از تعویض روغن است
مسئله اصلی بحث این است که روغن‌موتور جز کالاهایی است که قیمت آن در سال‌های گذشته افزایش زیادی داشته که البته این افزایش قیمت به دلیل بالا رفتن قیمت مواد اولیه، تولید و بسیاری موارد دیگر است. همین بالا رفتن قیمت‌ها فرصت را برای تقلب فراهم می‌کند چراکه اگر یک متقلب حتی ظرف روغن‌موتور با استاندارد  بالاتر را با روغن‌موتور رده پایین‌تر پر کند می‌تواند از این پروسه سود ببرد. اما مسئله اینجاست که هرچقدر هم روغن‌موتور گران باشد، هزینه تعویض آن در سال( دو الی سه مرتبه) به‌اندازه هزینه تعمیر موتور نیست. اگر خودروهای کار مانند تاکسی و ون و ... را در نظر بگیرید، قیمت پنج نوبت تعویض روغنشان در طول یک سال شاید به‌سختی از دو میلیون تومان فراتر برود اما در صورت عدم توجه به زمان تعویض روغن، هزینه سرباری که تعمیر موتور بر دوش راننده می‌اندازد حداقل ۳ الی ۵ برابر این عدد خواهد بود.

بنابراین می‌توان این‌طور گفت که اگر رانندگان بخواهند به فکر صرفه‌جویی مالی هم باشند بهتر است روغن‌موتور خودروشان را در بازه‌های زمانی مشخص‌شده تعویض کنند. تنها نگاه به مسئله قیمت و در بازار به صورت اشتباه شکل‌گرفته و همین مسئله باعث می‌شود تا یک راننده برای صرفه‌جویی مالی، روغن‌موتوری را که مثلاً باید هر ۵ الی ۷ هزار کیلومتر تعویض شود را بعضاً تا ۱۰ الی ۲۰ هزار کیلومتر نگه دارد و یا اینکه از روغن‌های متفاوت برای سرریز کردن استفاده کند. درست است که این مسئله در بازه زمانی کوتاه‌مدت معنی صرفه‌جویی می‌دهد اما عواقب ناشی از عوض نکردن به‌موقع روغن مطمئناً در بازه زمانی میان‌مدت می‌تواند هزینه بسیار زیادتری را به راننده تحمیل کند. اگر از مکانیک‌های باسابقه سؤال کنید، مشخص می‌شود که خودروهایی که در بازه‌های زمانی معنی تعویض روغن انجام داده‌اند برای مدت بسیار طولانی نیازی به تعمیرات موتوری پیدا نکرده‌اند.

۲- یکی از راه‌های تقلب، ارائه محصول باقیمت پایین‌تر است
پیرو موضوعی که قبل‌تر در مورد آن صحبت شد، عمده کسانی که در موضوع روغن‌های تقلبی مورد سو استفاده سودجویان قرار می‌گیرند کسانی هستند که فکرمی کنند برای صرفه‌جویی باید روغن ارزان‌تر بخرند. در دفترچه راهنمای هر خودرو، گرانروی، استاندارد و لیتراژ روانکاوهای موردنیاز آن خودرو ذکرشده است. وقتی خودرو شما به‌عنوان‌مثال به روغن‌موتور با استاندارد SM و با سطح گرانروی ۱۰W40 نیاز دارد، اگر به هر دلیلی از روغنی با استاندارد و گرانروی متفاوتی استفاده کنید، موتور به‌خوبی روانکار نمی‌شود و این مسئله مشکلات فراوانی را به همراه خواهد داشت.

متقلب دقیقاً وارد چرخه توزیع و فروش می‌شود که مشتریان فقط می‌خواهند جنس ارزان‌تر و یا ناشناخته بخرند و توجه لازمی به موارد دیگر ندارند. به همین دلیل است که همواره گفته‌شده که یک مشتری آگاه و دغدغه‌مند می‌تواند به‌سادگی یک مانع بزرگ بر سر راه سودجویان و متقلبان باشد. اگر پیش از مراجعه به تعویض‌روغنی‌ها، دفتر راهنما خودرو را به‌دقت مطالعه کنید و فاکتورهای روغن موردنیاز خودروتان را بدانید، درصورتی‌که افراد سودجو بخواهند محصول دیگر را که یا اسم و نام و نشان زیباتر و خارجی‌تری دارد و یا قیمت آن پایین‌تر است را به شما پیشنهاد کنند، به‌سادگی می‌توانید مانع از انجام این کار شوید.

در مرحله بعد بهتر است همیشه به تعویض‌روغنی‌هایی مراجعه کنید که شناخته‌شده هستند و جواز کسب دارند چراکه این قبیل اتوسرویس‌ها روغن‌هایشان را از منابع درست و قانونی تهیه می‌کنند و به برندهای نوظهور و بدون پشتوانه توجهی نکنند و از برند های معتبر استفاده و ازاین‌جهت می‌توانید مطمئن باشید که محصول اصلی را خریداری می‌کنید. مسئله مهم دیگر این است که به‌هیچ‌عنوان تحت تأثیر نام‌های خارجی نما قرار نگیرید.

بخشی از روغن‌های موجود در بازار بانام‌هایی تولید می‌شود که اصالتش مشخص نیست و فقط نامش شبیه وارداتی‌ها است. شاید بد نباشد به این موضوع بپردازیم که بر اساس لایحه بودجه دولت در سال ۱۴۰۱ واردات هر نوع روغن و روانکار به‌صورت (Finished Product) به کشور ممنوع است. در حال حاضر هم فقط تعداد بسیار محدودی روغن‌موتور هستند که به‌صورت وارداتی در بازار حضور دارند. البته باید در نظر داشته باشید که موضوع بحث ما به‌هیچ‌وجه روغن‌های تولیدشده تحت لیسانس برندهای مطرح و شرکت‌هایی که نمایندگی رسمی یک برند خارجی تولید می‌شوند نیست چراکه این شرکت‌ها محصولاتشان را بر پایه استانداردها و دستورالعمل‌های شرکت مادر تولید می‌شود و اصالتشان کاملاً ثابت‌شده است.

۳- چرا قیمت «بلندینگ‌ها» گران‌تر است؟
در ایران چهار پالایشگاه روغن‌سازی وجود دارند که بر اساس آخرین آمار سال ۹۹ در حوزه روغن‌موتور خودروهای بنزینی سهم بالای ۹۰ درصدی از بازار را تأمین می‌کنند. الباقی شرکت‌های تولیدکننده روغن‌موتور خودرو باید روغن‌پایه را از یکی از این منابع تأمین کرده و با انجام فرآیندهای شیمیایی و اضافه کردن ادتیو و پلیمر، روغن تولید کنند.

وقتی دولت پالایشگاه داران را مجبور می‌کند لوبکات را که در حقیقت ماه اصلی تولید روغن‌پایه است باقیمت آزاد از پالایشگاه‌های نفتی بخرند ولی اجازه نمی‌دهد قیمت نهایی محصولاتشان را با نرخ واقعی به فروش برسانند، پالایشگاه داران مجبور خواهند بود برای جبران بخشی از این ضرر دهی، روغن‌پایه مازاد خود را باقیمت آزاد صادراتی به بلندینگ‌ها بفروشند. این بدان معنی است که قیمت ماده خام خریداری‌شده توسط بلندینگ‌ها به‌عنوان‌مثال برای ۴ لیتر روغن‌موتور به‌اندازه قیمت نهایی ۴ لیتر روغن تولیدشده دریکی از شرکت‌های دولتی باشد. این مسئله یکی از اصلی‌ترین معضلات تولیدکننده خصوصی روانکار در کشور است.

این در حالی است که در اواسط دهه هشتاد شمسی تا اوایل دهه نود بازار به حدی رقابتی بود که خریدار می‌توانست بین تمامی روغن‌ها انتخاب کند اما اکنون این مسئله باعث ایجاد شکاف عمیق قیمتی در بازار شده و قیمت محصولات غیردولتی را بسیار بالابرده است. علاوه بر این، قیمت ادتیوها و پلیمرهای به‌کاررفته در بسیاری از بلندینگ‌ هایی که تحت لیسانس یک برند تولید می‌کنند هم باید به نرخ جهانی پرداخت شود. این موضع هم مزید بر علت می‌شود و قیمت نهایی این محصولات را در جایگاهی بالاتر از محصولات شرکت‌های دولتی می‌نشاند.

۴- استاندارد روغن‌موتورها را چه کسی تائید می‌کند؟
در کشورهای تولیدکننده روغن روانکار در جهان دو پروسه متوالی برای اعطا یک استاندارد به روغن‌موتور اجرا می‌شود. بعد از ساخت فرمولاسیون بر اساس آنچه در تحقیقات و آزمایش‌ها به‌دست‌آمده، روغن تولیدشده برای نمونه‌گیری به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. بعد از تائید شدن محصول در آزمایشگاه، روغن را در یک موتور واقعی قرار می‌دهند تا در یک سیکل مشخص با درجه حرارت مشخص کار کند. هدف از انجام این کار اندازه‌گیری چند المان در طول مسیر کارکرد است.

میزان تغییر در گرانروی، تست خورندگی، اندازه‌گیری میزان تبخیر روغن و بسیاری موارد دیگر را باید از طریق این تست متوجه شد اما در ایران تنها چند مرجع برای این کار وجود دارد که یکی دولتی و تعدادی خصوصی است. در هیچ‌کدام از این مراکز به‌جز تست‌های آزمایشگاهی، کار دیگری بر روی روغن‌ها انجام نمی‌شود.

پروسه تست روغن در موتور و در فضای واقعی یکی از مهم‌ترین قسمت‌های تولید یک روانکار است چراکه ممکن است دو محصول متفاوت تولیدشده بر اساس یک دیتاشیت (اطلاعات آزمایشگاهی)، به‌واسطه پروسه متفاوتی که در پخت، ترکیب ادتیو و نگهداری طی می‌کنند در عمل باهم متفاوت باشند. برای تفهیم بهتر موضوع شاید این مثال مناسب باشد که اگر به ۱۰ آشپز ماهر یک نوع مواد اولیه برای طبخ یک غذا را بدهید، قطعاً طعم ۱۰ غذای پخته‌شده باهم تفاوت می‌کند. چیزی که روی دیتاشیت نوشته می‌شود همان مواد اولیه است و چیزی که در آزمایش موتوری نشان داده می‌شود همان طعم غذاست.

در شرکت‌های مشهور (چه دولتی و چه خصوصی) این موضوع با دقت بیشتری دنبال می‌شود اما در شرکت‌هایی که تنها نامشان خارجی است و اصالت آن‌چنانی ندارند ممکن است این مسئله حتی در حد دیتاشیتی هم رعایت نشود. هرچند به‌واسطه این موضوع که عمده خودروهای موجود در بازار کشورمان از موتورهایی نسبتاً قدیمی بهره می‌برند، تأثیر این مسئله چندان مشهود نباشد و موتورها آسیبی نبینند اما باید در نظر داشته باشید که یک روغن با استاندارد به‌روزتر به‌مراتب قیمتی بالاتر از یک روغن با استاندارد قدیمی‌تر دارد. لذا در این پروسه تنها مشتری قیمتی بالاتر ازآنچه در ظرف موجود است را برای آن پرداخت کرده است.

عصرخودرو