جهش ۸۱۵ درصدی ثبت‌ نام‌ ها ایران خودرو و ورود دوباره واسطه‌ گران

این دوره که از یکشنبه هفته گذشته آغاز شد، با استقبالی کم‌نظیر روبه‌رو بوده که نشانه‌ای روشن از بازگشت تب تقاضا به بازار خودرو است.

طبق آمارهای موجود، تا این لحظه ۴.۵ میلیون نفر برای خرید ۷۳ هزار دستگاه خودرو ثبت‌نام کرده‌اند. برای درک بهتر این جهش، کافی است بدانیم که این رقم، افزایشی بیش از ۸۱۵ درصدی نسبت به دوره قبلی (ماه تابستان) دارد که در آن دوره، تنها حدود ۴۱۵ هزار نفر متقاضی خرید بودند.

این هجوم میلیونی برای خودرو، بیش از هر چیز، از احیای تقاضای سرمایه‌ای و ورود مجدد واسطه‌گران (دلالان) به این بازار حکایت دارد.

عوامل سه‌گانه محرک تقاضا

بررسی‌های تخصصی نشان می‌دهد که سه عامل کلیدی، به طور همزمان، این موج عظیم تقاضا برای خرید خودرو از کارخانه را ایجاد کرده‌اند:

1. افزایش شکاف قیمتی کارخانه و بازار: عمیق شدن دوباره فاصله قیمتی بین نرخ دستوری کارخانه و قیمت‌های واقعی بازار آزاد، جذابیت سوداگرانه را به شدت افزایش داده است. همان‌طور که در ادامه خواهیم دید، برای برخی محصولات، این فاصله به بیش از ۷۰ درصد نیز می‌رسد.
2. انتظارات تورمی: تحولات اخیر اقتصادی و سیاسی، به‌ویژه ترس از بازگشت شوک‌های بزرگ خارجی (مانند فعال شدن مکانیسم ماشه و تحریم‌های احتمالی)، باعث شده است تا مردم برای حفظ ارزش دارایی خود، پول نقد را به سمت خرید دارایی‌های با دوامی مانند خودرو هدایت کنند. خودرو در این شرایط، نقش یک سپر محافظتی در برابر افت قدرت خرید را ایفا می‌کند.
3. حذف الزام حساب وکالتی: یکی از موانع جدی که در دوره‌های پیشین باعث کاهش متقاضیان شده بود، الزام به افتتاح حساب وکالتی و بلوکه کردن وجه (مسدود کردن پول) در حساب بانکی بود. حذف این شرط، مسیر ثبت‌نام را برای عموم متقاضیان بسیار ساده‌تر کرده و یکی از محرک‌های اصلی برای افزایش دوباره تعداد ثبت‌نام‌کنندگان به ارقام میلیونی شده است.

شانس برد: رقمی نزدیک به صفر

با ثبت‌نام حدود ۳.۸ میلیون نفر (تا ساعت ۱۳ روز جمعه) برای تنها ۷۳ هزار دستگاه خودرو، شانس خرید برای هر متقاضی واجد شرایط، به رقمی بسیار پایین یعنی حدود ۱.۹ درصد کاهش پیدا کرده است. این نشان می‌دهد که در عمل، خرید خودرو از طریق کارخانه، تبدیل به یک بخت‌آزمایی با احتمال بسیار کم برای برنده شدن شده است.

تجربه تاریخی تکرار می‌شود؟

این جهش تقاضا، یادآور دی‌ماه ۱۴۰۱ است که در آن دوره، بیش از ۹ میلیون نفر برای خرید محصولات ایران‌خودرو و سایپا ثبت‌نام کردند. روند فعلی نشان می‌دهد که اگر سودآوری و جذابیت برای واسطه‌گران و سرمایه‌های سرگردان در این بازار ادامه پیدا کند، رسیدن به آمار ثبت‌نامی مشابه آن دوره، دور از انتظار نخواهد بود.

جدول شکاف قیمتی: جذابیت سود تضمین‌شده

همان‌طور که گفته شد، افزایش شکاف قیمتی میان کارخانه و بازار، سود تضمین‌شده‌ای را برای واسطه‌گران ایجاد کرده است. در جدول زیر، فاصله قیمتی برخی از خودروهای مهم و پرتقاضا، با استناد به قیمت‌های کارخانه‌ای و قیمت‌های روز بازار آزاد، آورده شده است.

این جدول به روشنی نشان می‌دهد که خرید خودرو با قیمت کارخانه، به منزله کسب یک سود بالا و کم‌ریسک در کوتاه‌مدت است، و همین امر دلیل اصلی فشار خرید و هجوم ثبت‌نام‌کنندگان را توضیح می‌دهد.

بازنگری در سیاست‌های قیمت‌گذاری ضروری است

افت شدید تقاضا که در دوره‌های قبلی فروش (هفتمین دوره با ۴۱۵ هزار متقاضی) مشاهده شد، نتیجه کاهش فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار بود که باعث خروج دلالان و مصرف‌کنندگان بدون نیاز واقعی شده بود. متأسفانه، با عمیق‌تر شدن دوباره این شکاف به دلیل سیاست‌های دستوری قیمت‌گذاری، بار دیگر شاهد بازگشت سوداگران و ایجاد اختلال جدی در فرآیند تخصیص خودرو به مصرف‌کننده نهایی هستیم.

برای بازگشت آرامش به بازار و بهبود شانس خرید برای مصرف‌کنندگان واقعی، به نظر می‌رسد بازنگری جدی در سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری و همچنین، یافتن راهکارهایی برای مهار انتظارات تورمی، بیش از هر زمان دیگری ضروری است. بدون این اصلاحات، پدیده هجوم میلیونی برای خودروهای محدود، کماکان تکرار خواهد شد.