همه چیز درباره سن فرسودگی خودروها

هر نوع وسیله نقلیه‌ای که سن مجاز آن از مدت تعیین شده گذشته باشد، خودروی فرسوده نامیده می‌شود و هم اکنون مدت سن مجاز وسایل نقلیه به طور میانگین ۲۰ سال است. این مقدار سن گفته شده بیشتر برای وسایل نقلیه سواری با مصرف شخصی است، چون که وسایل نقلیه‌‌ای مثل تاکسی و یا مسافربری، به خاطر استفاده زیادی که از آن‌ها استفاده می‌شود و رفت و آمد زیادی که در سطح شهر دارند، تنها عمر خودرو ملاک فرسودگی‌شان نیست، البته برای این نوع وسایل نقلیه موارد دیگری مانند میزان کارکرد خودرو هم مد نظر قرار می‌گیرد.

سن فرسودگی وسایل نقلیه یک معیار نسبی است که با توجه به وضعیت اقتصادی، تکنولوژی و فرهنگی در جوامع مختلف متفاوت است، چون که این سه وضعیت از عوامل تعیین کننده آن هستند، مثلا در کشور‌های صنعتی که از اقتصاد توسعه یافته برخوردار هستند، خودروهای بیش از ۵ سال کارکرد برای استفاده مناسب نیستند، این در حالی است که در دیگر کشور‌ها این میزان بیشتر از ۵ سال است.

فرسودگی خودروها به عواملی مانند شرایط اقلیمی، نحوه تعمیر و نگهداری، کارکرد و طراحی خودرو هم بستگی دارد.

بر اساس گفته‌ها؛ هم اکنون عمر مفید خودرو‌های تولید داخل در نزدیک به ۱۰ سال است، چون که خودرو‌های جدیدی که این روز‌ها تولید می‌شوند از کیفیت مورد نیاز برخوردار نیستند.

هم اکنون در کشور ما تعداد وسایل نقلیه‌ای که میزان سن آن‌ها از ۳۰ سال بیشتر باشد، بسیار زیاد است، همچنین تعداد وسایل نقلیه‌ای که در سال‌های گذشته از رده خارج شده‌اند نیز نسبت به تعداد خودرو‌های شماره‌گذاری شده بسیار ناچیز است.

برای همه آشکار است وسایل نقلیه‌ای که با تکنولوژی قدیمی تولید شده‌اند از نظر تولید آلاینده‌های هوا، صوتی، مصرف انرژی و... از اهمیت خاصی برخوردار هستند و علاوه بر تکنولوژی، ساخت عواملی دیگر هم در این موضوع دخیل است که می‌توان به مواردی نظیر: عدم تناسب بین تولید بی‌رویه خودرو و خروج خودرو‌های فرسوده اشاره کرد.

هم اکنون کلانشهر‌های کشور، به ویژه تهران که به عنوان پایتخت محسوب می‌شود، با آلودگی هوای بسیار زیادی در فصول مختلف و همچنین ترافیک سنگین ناشی از رفت و آمد خودرو‌ها رو به رو هستند.

معضل از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده در کشور ما، به عنوان مشکلی برای برخی صاحبان خودرو‌ها محسوب می‌شود که باید هزینه زیادی برای نگهداری خودرو‌ها متحمل شوند، اما بعضی مشکلات دیگر موجب شده تا مالکان خودروها رضایتی برای اسقاط خودرو‌های خود نداشته باشند، که در ادامه این گزارش به بعضی از آن‌ها خواهیم پرداخت.

عواملی مانند ایجاد فضای غیر رقابتی تولید خودرو در کشور، ایجاد زنجیره قطعه سازانی که سال‌ها بدون ایجاد نوآوری به تولیدات غیر استاندارد پرداخته اند، کمبود وسایل نقلیه عمومی و ... موجب شده تا مردم از وسایل نقلیه خود استفاده کنند و افرادی هم که مایل به اسقاط وسایل نقلیه خود نیستند، به همین دلایل از وسیله نقلیه شخصی استفاده می‌کنند.

در بسیاری از کشور‌ها واژه صنعت بازیافت خودرو یک فرآیند و زیر بخش صنعتی شده است و به گونه‌ای متفاوت در ادبیات صنعتی به کار برده می‌شود که خود ارزش افزوده‌ای برای جامعه ایجاد می‌کند. صنعت اوراق کردن خودرو اگر دارای برنامه ریزی و مدیریت نباشد، ارزش افزوده مناسبی که از آن مورد انتظار است به وجود نخواهد آمد.

سرهنگ علی محمدی رئیس مرکز شماره گذاری پلیس راهور ناجا اظهار کرد: به استناد مصوبه شماره ۹۳۳۰۸/ت ۴۰۵۸۷ ک تاریخ ۷/۶/۸۷ و شماره ۱۲۶۶۵۳/ت ۴۹۲۰۸ ه تاریخ ۱۴/۷/۹۲ هیأت وزیران مندرج در روزنامه رسمی به ترتیب شماره ۱۸۴۹۸ تاریخ ۱۱/۶/۸۷ و شماره ۱۹۹۸۴ تاریخ ۱۸/۷/۹۲ سن فرسودگی وسائل نقلیه اصلاح شد.

رئیس مرکز شماره گذاری پلیس راهور ناجا افزود: به استناد مصوبه شماره ۹۵۲۰۰/ت ۵۵۰۷۴ ه تاریخ ۱۸/۷/۹۷ هیأت وزیران، وسائل نقلیه کشاورزی مانند تراکتور و کمباین مشمول سن فرسودگی نمی‌شوند.

او بیان کرد: سن فرسودگی خودرو‌های سواری ۲۰ سال، سواری دولتی ۱۵ سال، تاکسی ۱۰ سال، مینی بوس ۱۵ سال، اتوبوس شهری ۱۰ سال، اتوبوس برون شهری ۱۵ سال، کامیون کشنده ۲۵ سال، وانت ۱۵ سال و موتورسیکلت ۱۰ سال است.

سرهنگ محمدی بیان کرد: خودرو‌هایی که دارای انواع پلاک‌های قدیمی هستند و در سن فرسودگی هم قرار دارند، امکان ارائه خدمات شماره گذاری مربوط به تبدیل پلاک آن‌ها به پلاک ملی وجود ندارد.

رئیس مرکز شماره گذاری پلیس راهور ناجا ادامه داد: این قبیل خودرو‌ها باید مسیر اسقاط یا اوراق را طی کنند.

خروج خودرو‌های فرسوده از چرخه حرکت در درون شهر‌ها آن طور که فکر می‌کنیم ساده نیست و عدم توجه به وضعیت آینده خودرو‌های فرسوده، مشکلات و ناهنجاری‌های بسیار زیاد زیست محیطی و اجتماعی را ایجاد می‌کند.

بازیافت مواد و قطعات خودرو‌های فرسوده یکی از صنایع مهم وابسته به صنعت خودرو است و برای مثال: در کشور ژاپن به میزان ۴۰ تا ۵۰ درصد خودرو‌های ساخته شده جدید از مواد بازیافتی تشکیل می‌شوند.

بازیابی مواد و قطعات وسایل نقلیه در کاهش قیمت تمام شده یک وسیله نقلیه به طور مستقیم و غیر مستقیم می‌تواند اثرگذار باشد و باید از آن در برنامه‌ریزی‌های مالی به صورت درست استفاده کرد.

در کشور‌های گوناگون دیگری مانند آلمان، قوانین بسیار سنگینی برای کنترل و نظارت بر فرآیند بازیافت از دیدگاه‌های زیست محیطی استفاده صحیح از صنایع حاصل از بازیافت و مدیریت استفاده از قطعات تعمیراتی ایجاد شده که بسیار تأثیرگذار است.

این موضوع بازیافت هم می‌تواند موجب شود تا برای این پدیده صنعتی که طی سال‌های آتی عوارض خود را آشکار می‌کند، از هم اکنون برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام گیرد.

حال با توجه به موضوع بازیافت وسایل نقلیه، اهداف بازیافت خودرو‌های فرسوده را می‌خواهیم در این گزارش ارائه دهیم.

کارشناسان و شهروندان، اهداف بسیار گوناگونی را برای بازیافت خودرو‌های فرسوده بیان می‌کنند که هر یک از این موارد دارای منافع و مصالح ویژه‌ای هستند که در ادامه خواهیم گفت.

بازیافت قطعات و... نه تنها بر تجدید ساختار ناوگان حمل و نقلی و رونق اقتصادی می‌تواند کمک کند، بلکه به مواردی از جمله حفاظت از محیط زیست، ایجاد اشتغال، جلوگیری از مصرف مواد خام و حفظ مواد اولیه و توسعه فناوری و بازیافت، جمع آوری خودرو‌های آلاینده و کاهش هزینه‌های اضافی، طراحی خودرو‌های جدید با قابلیت بازیافت تا میزان ۸۵ درصد و... به عنوان مهمترین اهداف بازیافت اشاره کرد.

حال اگر بخواهیم به هدف از اسقاط خودرو‌های فرسوده اشاره‌ای داشته باشیم، می‌توان به کاهش مصرف سوخت و افزایش ایمنی در حمل و نقل هم اشاره کرد که در همین راستا به سراغ افراد مختلفی رفتیم تا نظراتی را دریافت کنیم.

بسیاری از کارشناسان و همچنین شهروندان، هدف از اسقاط خودرو‌های فرسوده را هر ۲ مورد گفته شده دانستند.

میزان تأثیر اسقاط خودرو‌های فرسوده بر کاهش مصرف سوخت

اسقاط خودرو‌های فرسوده بر کاهش مصرف سوخت بسیار تأثیرگذار است، چون که بسیاری از خودر‌های قدیمی نه تنها از سیستم‌های امروزی برای کاهش مصرف سوخت برخوردار نیستند، بلکه اغلب آن‌ها ۸ سیلندر هستند.

اگر بخواهیم تأثیر اسقاط خودرو‌های فرسوده بر افزایش ایمنی حمل و نقل و کاهش تصادفات را در نظر بگیریم، اسقاط خودرو‌های فرسوده بر افزایش ایمنی حمل و نقل و کاهش تصادفات بسیار تأثیرگذار هستند.

زمانی که عمر مفید یک خودرو به اتمام برسد، بسیاری از قطعات آن دچار پوسیدگی می‌شوند که همین پوسیدگی‌ها در بعضی قطعات، موجب واژگونی وسیله نقلیه در حین حرکت می‌شوند.

یکی از موضوعاتی که در بیشتر موارد و بحث‌ها مطرح می‌شود، موضوع فرهنگ سازی و اطلاع رسانی است که در زمینه اسقاط خودرو هم می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.

یکی از مهمترین عوامل اثرگذار در از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده، آموزش و فرهنگ سازی پایدار توسط تمامی سازمان‌های مرتبط است. شاید در این زمینه اقدامات گسترده‌ای انجام نشده باشد، اما فرهنگ‌سازی به طور جدی در این زمینه نیاز است.

یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در اجرای موفق طرح خروج خودرو‌های فرسوده، سهولت انجام امور مربوطه و دسترسی سریع و آسان مردم به مراکز اسقاط وسایل نقلیه است و اکثر کارشناسان میزان دشواری انجام امور اسقاط و دسترسی آسان مردم به مراکز اسقاط خودرو‌های فرسوده را در ایران زیاد می‌دانند.

البته بهتر است در نظر داشت که بهترین امتیاز به مالکان خودرو‌های فرسوده در جهت اسقاط وسایل نقلیه می‌تواند موضوع کمک بلاعوض و ارائه وام‌های بانکی باشد و نیاز است که دستگاه‌های مربوطه در این زمینه تمهیداتی را بیاندیشند.

البته افزایش هزینه بیمه شخص ثالث با افزایش سن خودرو نیز می‌تواند یکی از گزینه‌هایی باشد که افراد نسبت به اسقاط وسایل نقلیه خود اقداماتی را انجام دهند، اما گزینه‌های بهتری هم می‌توان در نظر گرفت.

فراهم شدن زمینه رقابت و افزایش کیفیت خودرو‌های داخلی با کاهش عوارض گمرکی و در نتیجه کاهش قیمت خودرو‌های خارجی هم می‌تواند بسیار در این امر اثرگذار باشد. طبق گفته کارشناسان، فراهم شدن زمینه رقابت و افزایش کیفیت خودرو‌های داخلی با کاهش عوارض گمرکی و در نتیجه کاهش قیمت خودرو‌های خارجی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.

دلایل بی رغبتی مالکان خودرو‌های فرسوده برای اسقاط خودرو‌های خود

با بررسی وضعیت موجود مشخص شد بسیاری از مالکان خودرو‌های فرسوده علی‌رغم مشکلات ناشی از نگهداری و استفاده از خودروی فرسوده، میل چندانی برای خروج خودروی خود ندارند و دلیل این عدم رغبت اسقاط خودرو‌ها عادت به خودرو‌های قدیمی هم می‌تواند باشد، چون که بسیاری از افراد سن بالا، به خودرو‌های خود عادت کرده اند.

تعدادی از شهروندان، هزینه زیاد خودروهای جدید و تمهیدات نامناسب از طرف بعضی دستگاه را علت نداشتن رغبت نسبت به تعویض خودرو‌های قدیمی دانستند.

پس می‌توان با تمهیدات مناسب‌تر و همچنین اعطای وام با مبالغ مناسب‌تر، تا جایی این مشکل را رفع کرد. البته تعدادی از هموطنان نا ایمن بودن خودرو‌های جدید تولید داخل را هم مطرح یکی از دلایل بی رغبتی خود برای اسقاط خودروهای قدیمی دانستند، با این تفاسیر بهتر است برای ایمن سازی خودرو‌های تولید داخل هم تمهیداتی اندیشیده شود.

در بین عوامل موثر برای اقدام مالک خودروی فرسوده نسبت به اسقاط خودروی خود، عامل بهره‌مندی از وام خودرو‌های فرسوده، کاهش هزینه سوخت و کاهش هزینه تعمیرات و نگهداری خودرو بیشترین درصد اهمیت را به خود اختصاص داده‌اند.

وظیفه دولت و سازمان‌های مرتبط در راستای از رده خارج کردن وسایل نقلیه فرسوده، ایجاد شرایط مناسب و مطلوب برای مالکان این نوع خودرو‌ها است و افزایش وام اعطایی دولت برای اسقاط خودرو می‌تواند بسیار در این امر تأثیرگذار باشد.

با خواندن این گزارش می‌توان گفت که از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده در کشور اثر بسیار زیادی بر موضوعات مختلف از جمله کاهش آلودگی زیست محیطی، افزایش ایمنی و کاهش تلفات ناشی از تصادفات، کاهش مصرف سوخت و بهبود اقتصاد کشور دارد.

همان طور که گفته شد؛ مشوق‌های مختلفی از جمله ارائه وام، طرح‌های بانکی کم بهره به همراه کمک‌های بلاعوض و... امری بسیار مهم در جهت دعوت افراد برای اسقاط خودرو‌های فرسوده است تا بتوان به اقتصاد کشور کمک کرد.

البته این روز‌ها شاهد هستیم که در کشور ما خودرو برخلاف دیگر کشور‌های پیشرفته به عنوان یک کالای سرمایه‌ای محسوب می‌شود که لازم است با ایجاد بستر‌های لازم، وسایل نقلیه به کالاهای مصرفی تبدیل شوند.

با انجام این اقدام هم چالش‌های موجود برای اسقاط و از رده کردن خودرو‌های فرسوده می‌تواند رفع شود.

ارائه بسته‌های حمایتی برای افزایش میل و رغبت مالکان وسایل نقلیه فرسوده در خروج خودرو و جایگزینی آن با وسایل نقلیه جدید، استفاده از حداکثر ظرفیت و همکاری با سازمان‌های گوناگون در خصوص آموزش و فرهنگ سازی پایدار در امر خروج خودرو‌های فرسوده، ایجاد کارگروه تخصصی اسقاط جهت تسریع و تسهیل در امور مربوطه می‌تواند از جمله راهکار‌ها در این زمینه باشد.

همچنین حمایت در جهت ایجاد سیستم‌های نو و ایجاد صنعت بازیافت در کشور که موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد می‌شود، افزایش کمک‌های مالی بلاعوض دولت به مالکان خودرو‌های فرسوده، اطلاع رسانی گسترده سازمان‌های مختلف از جمله سازمان حفاظت محیط زیست و... در تخصیص یارانه حمایت از صنعت اسقاط توسط دولت، کاهش هزینه‌های جاری، کاهش سن فرسودگی خودرو‌ها و نیز عدم ارائه خدمات به این گونه وسایل نقلیه از جمله دیگر راهکار‌ها برای حذف خودروهای فرسوده و جایگزینی خودروهای با کیفیت هستند.

امیدواریم دستگاه‌های مربوطه پای کار آیند تا مالکان وسایل نقلیه در راستای اسقاط کردن خودرو‌های فرسوده اقدام کنند تا شاهد مشکلاتی مانند حوادث رانندگی و آلودگی هوا نباشیم. البته این موضوع می‌طلبد که خودروسازان داخلی هم تمهیدات بیشتری را در نظر بگیرند.

باشگاه خبرنگاران جوان