وضعیت بحرانی تیراژ سایپا و ایران خودرو + نمودار
آن طور که آمار ثبت شده خودروسازان مطرح کشور در بورس نشان می‌دهد، ایران خودرو و سایپا روندی پرنوسان را در تولید طی هشت ماه امسال (فروردین تا آبان) پشت سر گذاشته‌اند. طبق ارقام منتشره از طرف ایران خودرو و سایپا در بورس، دو خودروساز بزرگ کشور در مقاطعی از بازه زمانی تحت بررسی، با روندی رو به رشد در تیراژ رو به رو و در مقاطعی دیگر با افت تولید مواجه شده‌اند. پیش از آنکه به جزئیات این نوسان ورود کنیم، به بررسی دلایل آن می‌پردازیم تا معلوم شود چرا تیراژ خودروسازان در طول ۸ ماه امسال تا این حد بالا و پایین شده است.
به نظر می‌رسد اصلی‌ترین علت دامنه پرنوسان تولید خودروهای داخلی در طول امسال (به ویژه از خرداد به بعد)، تحریم‌ها و همچنین مشکلات و محدودیت‌های اقتصادی است. اگرچه تحریم‌های مرتبط با صنعت خودرو از نیمه مردادماه رسماً شروع شد، ولی اثرات آن از همان روزی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا خروج کشورش را از توافق هسته‌ای و برجام اعلام کرد، رفته رفته پدیدار شد. هجدهم اردیبهشت امسال بود که ترامپ خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و خبر از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران داد. وی خودروسازی کشور را در اولویت تحریم گذاشت و در آخر اواسط مرداد، وعده‌اش را عملی کرد تا صنعت خودرو ایران در گرداب تحریم‌هایی سخت گرفتار شود.
بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام، خودروسازان خارجی که به قصد تولید و سرمایه‌گذاری به ایران آمده بودند، کم کم چمدان‌هایشان را بستند و آماده رفتن شدند تا با جرائم سخت آمریکایی‌ها رو به رو نشوند. اثرات روانی خروج آمریکا از برجام خیلی زود خود را نشان داد، تا جایی که روند تأمین قطعات و مواد اولیه از خارج و همچنین نقل‌وانتقالات مالی رو به کندی رفت و پس از بازگشت تحریم‌ها در نیمه مرداد، کندتر و کندتر هم شد.
در طول چند ماهی که از شروع تحریم صنعت خودروی ایران می‌گذرد نیز ضمن خروج خودروسازان معتبر خارجی از کشور، روند تأمین مستقیم قطعات از آنها تقریباً متوقف شده و پیامدهای آن به وضوح در روند نزولی تولید خودروسازان قابل مشاهده است. با توجه به آنکه وابستگی به قطعات خارجی در خودروسازی ایران هنوز وجود دارد، این موضوع خود را در دوران تحریم به وضوح نشان می‌دهد و هم اکنون هم به یکی از عوامل اصلی نزولی شدن تیراژ تبدیل شده است. در این وضعیت، خودروسازان در پی آن هستند تا قطعات موردنیاز خود را از منابع فرعی (که احتمالاً با کاهش کیفیت و افزایش هزینه تأمین همراه است) تهیه کنند. آنها البته در فرصت سه ماههای که بعد از خروج آمریکا از برجام تا بازگشت تحریم‌ها داشتند، استفاده و تا حد امکان اقدام به ذخیره قطعات کردند. اگرچه تیراژ خودروسازان روند عادی گذشته را ندارد، با این حال ذخیره قطعات موجب شد تولید خودرو در کشور تا پایان مهر افت خیلی زیادی را تجربه نکند، ولی با اتمام این ذخایر و در صورت عدم تأمین قطعات از منابع فرعی، سقوط آزاد تولید خودرو دور از ذهن نیست.
آن طور که فعالان صنعت خودرو می‌گویند، اگر مجموعه مشکلات و محدودیت‌های داخلی حل شود، آنها با توجه به تجربیات پیشین، توانایی اداره امور خود را در دوران تحریم خواهند داشت. منظور آنها از مشکلات و محدودیت‌های داخلی، بیشتر مسائلی نظیر قیمت گذاری دستوری و سختگیری در ترخیص مواد اولیه و قطعات از گمرک و همچنین گره‌های بانکی به ویژه در بخش گشایش اعتبار است. فعالان صنعت خودرو عقیده دارند که خودروسازی و قطعه‌سازی کشور هم اکنون علاوه‌بر تحریم‌های خارجی، با تحریم‌های داخلی هم رو به رو است و اتفاقاً دومی آنها را بیشتر آزار می‌دهد.
در این میان، کاغذبازی‌های زیاد در پروسه ثبت سفارش قطعات و مواد اولیه و همچنین ترخیص آنها از گمرک، دست و پای خودروسازان و قطعه‌سازان را برای سرپا نگه داشتن تولید بسته است. مشکل اصلی در این ماجرا، به ارز مربوط می‌شود، چه آنکه با وجود تداوم قیمت گذاری دستوری، ارز دولتی در اختیار زنجیره خودروسازی قرار نمی‌گیرد. از آن طرف، داستان دریافت مابه‌التفاوت ارزی از خودروسازان و قطعه‌سازان هم هنوز کم و بیش پابرجاست. البته خودروسازان ظاهراً بابت قطع یارانه ارزی موضع منفی ندارند، منتها حرفشان این است که قیمت‌گذاری هم باید آزاد شود. به عقیده آنها، وقتی پرداخت ارز دولتی به زنجیره خودروسازی قطع شده و نرخ مواد اولیه هم بالا رفته، دیگر قیمت گذاری دستوری معنایی ندارد و باید لغو شود. موضوع قیمت خودرو سال‌هاست یکی از چالش‌های بزرگ خودروسازی کشور به شمار می‌رود و در وضعیت فعلی که تحریم‌ها برقرار و نرخ ارز و مواد اولیه صعود کرده، بیش از هر زمان دیگری مطرح است.
در کل، وضعیت کلی برای فعالیت عادی خودروسازی کشور فراهم نیست و مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی، موجب شده تیراژ در مسیری نزولی قرار گیرد. اوضاع به شکلی است که فعالان صنعت خودرو بتازگی در نامه‌ای به رئیس جمهوری تاکید کردند ادامه کار با این وضعیت امکانپذیر نیست و اگر اصلاحات و اقدامات لازم در خصوص مسائلی نظیر ترخیص قطعات و لغو قیمت گذاری دستوری انجام نگیرد، تولید خودرو متوقف و موجی بزرگ از بیکاری ایجاد خواهد شد.
رکورد کاهش تولید در آبان
ولی ببینیم آمارهای اعلامی خودروسازان به بورس، چه جزئیاتی از افت و خیز تولید را در خود جای داده است. مقایسه نمودار ایران خودرو و شرکت خودروسازی سایپا با یکدیگر، نشان می‌دهد هر دو گروه روندی تقریباً یکسان را در هشت ماه امسال طی کرده‌اند. بر این اساس، هر دو خودروساز فروردین را با تولیدی کمتر از ظرفیت اسمی خود به پایان رسانده‌اند که البته این موضوع روال عادی هر ساله به شمار می‌رود و با تعطیلات نوروزی در ارتباط است. طبق نمودارهای موجود، ایران خودرو در این ماه ۳۰ هزار و ۱۹۰ دستگاه تیراژ داشته و سایپایی‌ها هم ۲۹ هزار و ۶۵۹ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده‌اند. طبق معمول، تیراژ خودروسازان در اردیبهشت رشدی بزرگ را تجربه و ایران خودرو ۶۴ هزار و ۴۷۹ دستگاه تولید را به نام خود ثبت کرده و شرکت خودروسازی سایپا هم ۴۷ هزار و ۵۴ دستگاه تیراژ داشته است.
روند نزولی تولید در هر دو شرکت ولی از خرداد (پس از اعلام خروج آمریکا از برجام) شروع و تا پایان شهریور ادامه داشته است. بر این اساس، تیراژ ایران خودرو در خرداد به ۳۶ هزار و ۷۹۲ دستگاه نزول کرده و در تیر هم به ۳۱ هزار و ۲۶۶ دستگاه رسیده است. اگرچه ایران خودرویی‌ها در مرداد و نسبت به تیر، افزایش تیراژ را ثبت کرده‌اند، با این حال در شهریور مجدد افت کرده و تولیدشان به زیر ۳۰ هزار دستگاه رسیده است. در این بازه زمانی، سایپایی‌ها روندی کمی متفاوت را طی کرده از خرداد تا شهریور، کاهش تیراژ داشته‌اند. این خودروساز در خرداد ۳۳ هزار و ۱۶۶ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده و در تیر نیز ۳۱ هزار و ۲۳۸ دستگاه تیراژ داشته است. در مرداد و شهریور نیز به ترتیب ارقام ۲۵ هزار و ۷۱۷ دستگاه و ۲۰ هزار و ۵۸۵ دستگاه برای گروه خودروسازی سایپا در تولید به ثبت رسیده است.
دو خودروساز مطرح کشور ولی در مهر امسال ناگهان افزایش تیراژ را تجربه کرده‌اند. طبق آمار، ایران خودرویی‌ها توانسته‌اند در نخستین ماه پاییز ۳۵ هزار و ۳۹۷ دستگاه انواع محصول را به تولید برسانند که در مقایسه با شهریور، مرداد و تیر، روندی افزایشی را نشان می‌دهد. سایپا هم تیراژی ۲۸ هزار و ۳۲۵ دستگاهی را در مهر به ثبت رسانده تا در مقایسه با شهریور و مرداد، روندی افزایشی داشته باشد. به‌نظر می‌رسد تسریع روند ترخیص قطعات و مواد اولیه از گمرک، یکی از دلایل رشد تیراژ خودروسازان در مهر بوده است. این البته در حالی است که ایران خودرو و سایپا در آبان، آماری ناامیدکننده را به ثبت رسانده و رکورد کاهش تولید ماهانه خود را شکسته‌اند.
بر این اساس، ایران خودرو در آبان فقط ۲۱ هزار و ۹۲۳ دستگاه تیراژ داشته که از تمام آمارهای ماهانه این شرکت در طول سال جاری کمتر است. همچنین سایپایی‌ها نیز ۲۰ هزار و ۲۹۵ دستگاه تیراژ را به ثبت رسانده‌اند که در طول هشت ماه امسال کمترین بوده است. باید منتظر ماند و دید روند کاهشی تیراژ خودروسازان در ماههای آینده هم ادامه خواهد داشت یا سرنوشتی دیگر در انتظار آنهاست.
دنیای اقتصاد
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد