وقایع مهم صنعت خودرو در سال ۹۷

سال ۹۷ بدون تردید سالی پر فراز و نشیب برای صنعت و بازار خودروی ایران بود که اتفاقات تلخ، کم در آن رخ نداد. از تحریم خودروسازی و رفتن شرکای خارجی گرفته تا انفجار قیمتی در بازار خودرو و تغییرات سریع مدیریتی و همچنین لغو قیمت‌گذاری دستوری و ممنوع شدن ثبت سفارش خودرو، از جمله مهم‌ترین وقایع سال ۹۷ به شمار می‌روند که در گزارش امروز آنها را مرور کرده‌ایم. چهاردهم فرودین ۱۳۹۷: دو هفته از سال ۹۷ گذشته و چرخ‌های خودروسازی و قطعه‌سازی بعد از استراحت نوروزی و به امید شکستن رکورد تولید، مجدداً به حرکت درآمده‌اند. مدیران خودروسازی در نخستین روز کاری وعده سالی پر رونق را در تولید می‌دهند، پیغامی که تثبیت قیمت هم در آن مستتر است.

بیستم فروردین ۱۳۹۷: چند روزی از آغاز به کار گذشته و خودروسازان اکنون کم کم متوجه شده‌اند که روزهایی سخت و پر دردسر را در پیش دارند. در کنار تهدیدهای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا مبنی‌بر خروج این کشور از توافق هسته‌ای و برجام، دور جدید سرکشی‌های ارز از آغازین هفته‌های سال شروع شده و این موضوع رفته رفته صنعت و بازار خودرو را متأثر از خود می‌کند. خودروسازان مثل دیگر بخش‌های اقتصادی کشور و همچنین شهروندان ایرانی، شوک نخست ارزی را در پاییز ۹۶ دریافت کرده ولی با آن نسبتاً کنار آمده‌اند؛ حالا ولی وضعیت سخت‌تر شده است، چون موتور بازار ارز بیشتر و بیشتر دور گرفته و می‌رود تا رکوردی تاریخی را در ثبت قیمت از خود به جا بگذارد. شب از راه می‌رسد و دولت از بسته ارزی‌اش رونمایی می‌کند و معلوم می‌شود نرخ چهار هزار و ۲۰۰ تومان را برای «دلار» در نظر گرفته شده است. این رقم به خودی خود چندان برای صنعت خودرو شوک‌آور نیست، ولی مشکل اینجاست که خودروسازان و قطعه‌سازان مدعی می‌شوند دسترسی‌شان به ارز دولتی قطع شده و این موضوع در کنار رشد قیمت مواد اولیه، هزینه‌های تولید آنها را بسیار بالا برده است.

هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷: نه ایرانی‌ها، بلکه خیلی از جهانیان چشم به تلویزیون و رسانه‌ها دوخته‌اند تا ببینند و بشنوند رئیس جمهوری آمریکا با توافق هسته‌ای و برجام چه می‌کند. «امروز من اعلام می‌کنم که ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای خارج می‌شود و بالاترین سطح از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران اعمال خواهد شد.» این جمله ترامپ، آتش به سال‌ها تلاش جهانیان برای حل مساله هسته‌ای ایران زد و اگرچه ایران و کشورهای اروپایی در توافق باقی ماندند، ولی این سند بین‌المللی با خروج آمریکا عملاً بخش زیادی از کارآیی خود را از دست داد. با اعلام ترامپ ولی خودروسازی در اولویت تحریم قرار می‌گیرد و کمپانی‌های خارجی تنها ۹۰ روز فرصت پیدا می‌کنند تا از ایران خارج شوند و ارتباط خود را با خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی به صفر برسانند. نوزدهم اردیبهشت ۱۳۹۷: پیغام نقض برجام به بازارها رسیده و ارز و سکه و البته خودرو ماراتن رشد قیمت را شروع می‌کنند. با وجود آنکه در بازار خودرو رکود پرسه می‌زند، قیمت‌ها ولی روندی صعودی را شروع کرده‌اند، چه در حوزه محصولات خارجی و چه در بخش داخلی.

نوزدهم خرداد ۱۳۹۷: صبح شنبه نوزدهم خرداد ماه خبری شوکه کننده روی خروجی رسانه‌ها می‌رود: «پژو باز هم از ایران رفت.» خبر کاملاً درست است؛ خودروساز فرانسوی برای دومین بار و باز هم با تطمیع از طرف آمریکایی‌ها، یک طرفه قرارداد با خودروسازی ایران را نقض و به کشورش برمی‌گردد. با رفتن پژو شوکی بزرگ به خودروسازی کشور به ویژه ایران خودرو وارد می‌شود، چون نه تنها دیگر امکان همکاری مشترک با این برند اروپایی وجود ندارد، بلکه تأمین قطعه از آن هم امکان‌پذیر نیست و این معنایی جز افت تولید ندارد. رفتن پژو از ایران عملاً به معنای خروج سیتروئن هم هست، چه آنکه این دو برند تحت یک ائتلاف قرار دارند و بنابراین سیاستی مشابه را در ماجرای نقض برجام و تحریم، پیش گرفته‌اند. سیتروئن که چند ماه پیش‌تر با خرید نصف سهام سایت سایپای کاشان، فصلی جدید را در سرمایه‌گذاری (در خودروسازی ایران) بنا گذاشته بود، اکنون مجبور است بگذارد و برود، اگرچه این «رفتن» به اندازه رفتن پژو بر روند تولید اثر نخواهد گذاشت.

بیست و هفتم خرداد ۱۳۹۷: در روزهایی که پژو سیتروئن ایران را ترک کرده، اکنون همه در انتظار اعلام موضع رنو در ماجرای نقض برجام هستند. در شرایطی که خبر هشت روز قبل (رفتن پژوسیتروئن) موجی از ناامیدی را در خودروسازی کشور ایجاد کرده، مدیرعامل رنو اعلام می‌کند این کمپانی در ایران خواهد ماند. کارلوس گوسن تاکید می‌کند که رنو با وجود خروج آمریکا از برجام و تحریم، قصد رفتن از ایران را ندارد، ولی مجبور است برای در ولین ماندن از مجازات‌ها (ناشی از رعایت نکردن تحریم)، فعالیت‌هایش را کاهش دهد. اعلام خبر ماندن رنو، امید را به خودروسازی ایران تزریق می‌کند و مشتریان دلشان خوش می‌شود که حداقل یک کمپانی معتبر اروپایی در کنار آنها خواهند ماند. سی‌ام خرداد ۱۳۹۷: قیمت دلار به بالای هفت هزار تومان رسیده و دولت هفته‌هاست که به فکر مدیریت منابع ارزی از مسیرهای مختلف به ویژه «ممنوعیت واردات» افتاده است. در نهایت «خودرو» هم وارد لیست ممنوعه می‌شود و محمد شریعتمداری وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت لیست جدید ممنوعه‌ها را که خودرو هم شامل آنهاست، به سازمان توسعه تجارت ابلاغ می‌کند تا ثبت سفارش خودرو رسماً ممنوع شود.

بیست و چهارم تیر ۱۳۹۷: وزارت صنعت، معدن و تجارت ولیر تولید خودروسازان کشور را اعلام می‌کند، ولیری که خبری بد را در خود جای داده است. تولید ماهانه خودروسازان متأثر از اتفاقات ارزی و خروج آمریکا از برجام، رو به کاهش رفته تا نزولی شدن تیراژ رسماً استارت بخورد. طبق ولیر اعلامی، خودروسازان کشور در خرداد ۹۷ و نسبت به اردیبهشت، نزدیک به ۳۰ درصد کاهش تولید را تجربه کرده‌اند، موضوعی که ریشه در مختل شدن تأمین قطعات (چه از داخل و چه از خارج) دارد. کارشناسان در تحلیل این عقبگرد عنوان می‌کنند که افزایش هزینه‌های تولید (ناشی از رشد قیمت مواد اولیه و ارز) در کنار محدود شدن ارتباط با تأمین کنندگان خارجی، تأمین قطعات را مختل کرده و در نتیجه، تولید در مسیر افت قرار گرفته است.

دوم مرداد ۱۳۹۷: محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت در ادامه اطلاع رسانی به افکار عمومی در خصوص پرونده تخلف در واردات خودرو، لیست شرکت‌ها و افرادی که اقدولیتی غیرقانونی را در دوران ممنوعیت ثبت سفارش انجام داده‌اند، اعلام کرد. وی با حضور در یک برنامه تلویزیونی، ضمن تشریح بعضی ابعاد پرونده تخلف در واردات خودرو، لیست متخلفان را رو کرد، لیستی که نشان می‌دهد هم نمایندگی‌های رسمی و هم شرکت‌های متفرقه واردکننده خودرو (گری مارکت‌ها) در تخلف رخ داده نقش داشته‌اند. شریعتمداری همچنین وزیر صنعت پیش از خود (محمدرضا نعمت زاده) را به نوعی در رخ دادن این ماجرا مقصر دانست و اعلام کرد وی به طور غیرقانونی اقدام به بستن سایت ثبت سفارش خودرو در سال ۹۶ کرده است. با اظهارات شریعتمداری ابعاد تازه‌ای از پرونده واردات خودرو رو شد، پرونده‌ای که از سال ۹۶ باز شده و طبق آن، واردکنندگان متهم بودند با همکاری بعضی نهادهای دولتی، اقدام به ثبت سفارش خودرو در زمان بسته بودن سایت کرده‌اند.

پنجم مرداد ۱۳۹۷: «به تبعیت از تحریم‌های آمریکا، احتمالاً ایران را ترک خواهیم کرد و ارسال قطعه به این کشور را تا پایان سال ۲۰۱۸ به صفر می‌رسانیم.» این جملات را بلومبرگ در صبح ۲۷ جولای ۲۰۱۸ به نقل از تیری بلور مدیر اجرایی رنو اعلام کرد تا معلوم شود خودروساز فرانسوی هم به اصطلاح تو زرد از آب درآمده است. با وجود آنکه مقولیت رنو پیش‌تر اعلام کرده بودند با ترفند کاهش فعالیت، در ایران می‌مانند، ولی اظهارات بلور نشان داد رنویی‌ها هم مقابل تحریم و تهدید یا شاید هم تطمیع آمریکا، کم آورده و تسلیم شده‌اند. با اعلام خروج رنو از ایران، اکنون هر دو خودروساز مطرح کشور در موقعیتی سخت‌تر و خطرناک‌تر از قبل قرار گرفته و سبد محصولاتشان پیوسته در حال خالی‌تر شدن است. با رفتن رنو نه فقط پروژه‌های بزرگ این کمپانی در ایران (از جمله حضور مستقل و تبدیل کردن ایران به هاب منطقه‌ای رنو) متوقف می‌شود، بلکه تأمین قطعات هم مختل و در نتیجه، تولید شوکی جدید را تجربه می‌کند.

پانزدهم مرداد ۱۳۹۷: روز موعد فرا رسید و آمریکایی‌ها همان طور که وعده داده بودند، خودروسازی ایران را رسماً تحریم کردند. اکنون دیگر خودروسازان مانده‌اند و قطعات خارجی که حدفاصل اعلام خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم، ذخیره کرده‌اند. کارشناسان عقیده دارند با شروع رسمی تحریم، اکثر قریب به اتفاق خودروسازان خارجی ارتباط خود را با ایران کاملاً قطع کرده‌اند و بنابراین روند تأمین قطعات که از اردیبهشت مختل شده، با اختلالی بیشتر مواجه و تیراژ نزولی‌تر از قبل خواهد شد. بیستم مرداد ۱۳۹۷: شوک قیمتی ناشی از شروع تحریم خودروسازی، قیمت‌ها را به مرور زمان در بازار افزایش داده و امروز سرانجام پراید به عنوان پرتیراژترین خودرو داخلی از مرز ۳۰ میلیون تومان رد شد. خبر ۳۰ میلیونی شدن پراید به تنهایی برای حدس زدن قیمت دیگر خودروهای داخلی کافی است، ازجمله پژو (۲۰۶) ۶۵ میلیون تومانی.

بیست و دوم مرداد ۱۳۹۷: هزینه‌های تولید به شدت صعود کرده و روند تأمین قطعات هم بیش از گذشته مختل شده است و تولید پیوسته رو به نزول می‌رود. خودروسازان که از مدت‌ها پیش دنبال قانع کردن دولت برای آزادسازی قیمت محصولاتشان هستند، تصمیم می‌گیرند خواسته خود را طی نامه‌ای با حسن روحانی رئیس جمهوری در میان بگذارند. نامه سرانجام تهیه و با امضای مدیران ارشد خودروسازی و قطعه سازی، امروز به دفتر ریاست جمهوری ارسال می‌شود، نامه‌ای که در آن از رئیس جمهوری خواسته شده حکم لغو قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی را صادر کند. شورای رقابت به این نامه و خواسته خودروسازان واکنش نشان داده و می‌گوید قیمت‌گذاری خودرو حق شورای رقابت است و از آن نمی‌گذرد.

اکنون همه در انتظار واکنش روحانی به درخواست زنجیره خودروسازی هستند و اینکه او ریسک آزادسازی قیمت خودرو را می‌پذیرد یا بر قیمت‌گذاری دستوری اصرار می‌کند. دوازدهم شهریور ۱۳۹۷: در حالی که کش و قوس‌ها و اختلاف نظرها بر سر آزادسازی قیمت خودرو همچنان ادامه دارد، محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد با مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه گانه، قیمت کالاهای تولیدی با ارز نیما (از جمله خودرو) طبق ضوابط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تعیین خواهد شد. این مصوبه را خیلی از تحلیلگران سرآغاز حذف شورای رقابت از پروسه قیمت‌گذاری خودرو و حرکت به سمت آزادسازی قیمت می‌دانند، با این حال مقولیت دولتی فعلاً توضیح خاصی در این خصوص نمی‌دهند. بیست و سوم مهر ۱۳۹۷: عصر امروز، خبرگزاری‌ها خبر برکناری محسن قاسم جهرودی را از مدیرعاملی سایپا با حکم شریعتمداری وزیر صنعت منتشر کردند؛ آن هم در شرایطی که شریعتمداری خود در آستانه رفتن از وزارتخانه است. با برکناری جهرودی و آمدن محمدرضا سروش به جای وی، رکورد سریع‌ترین جا به جایی مدیریتی در خودروسازی شکسته شد.

نوزدهم نوامبر ۲۰۱۸ (بیست و هشتم آبان ۱۳۹۷): کارلوس گوسن، مدیرعامل ائتلاف رنو نیسان میتسوبیشی بازداشت شد. گوسن که مشهورترین مدیر خودروسازی جهان به شمار می‌رود، با چند اتهام از جمله فرار مالیاتی بازداشت و روانه زندان شد. دهم دی ۱۳۹۷: اعلام ولیر جدید از تولید خودروهای داخلی نشان داد خودروسازان در آذر با کاهشی شدید رو به رو شده‌اند. بر این اساس، تولید ماهانه خودروسازان در آذر و نسبت به آبان، نزدیک به ۷۰ درصد کاهش یافت تا رکورد افت تولید ماهانه صنعت خودرو در سال ۹۷، شکسته شود. بیستم دی ۱۳۹۷: دولت سرانجام با لغو قیمت‌گذاری دستوری خودرو موافقت و تعیین قیمت را بر عهده بازار قرار داد. طبق این مصوبه، خودروسازان مجاز شدند قیمت محصولات خود را از ابتدای بهمن ۹۷، تا ۵ درصد زیر نرخ بازار تعیین کنند. آن‌ها همچنین مجوز افزایش ۳۰ درصدی قیمت آن دسته از محصولات پیش فروش شده خود را که موعد تحویل آنها حدفاصل ابتدای شهریور ۹۷ تا انتهای دی ۹۷ است را هم دریافت کردند. سی‌ام دی ۱۳۹۷: رکورد تغییرات مدیریتی در خودروسازی ایران بار دیگر شکسته شد و این بار محمدرضا سروش با حکم رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت و با تنها سه ماه حضور در سایپا، برکنار و جای خود را به میرجواد سلیمانی داد.

اول بهمن ۱۳۹۷: آخرین صورت‌های مالی ارائه شده خودروسازان به بورس نشان می‌دهد زیان انباشته ایران خودرو و شرکت خودروسازی سایپا تا پایان پاییز ۹۷ به مرز ۱۱ هزار میلیارد تومان نزدیک شده است. با توجه به این رقم، رکورد زیان انباشته در خودروسازی ایران شکسته شد. این در حالی است که فعالان صنعت خودرو و بعضی نمایندگان مجلس عقیده دارند زیان واقعی خودروسازان بسیار بیش از این رقم است. نهم بهمن ۱۳۹۷: تجمع عمومی در مقابل وزارت صنعت، معدن و تجارت بالاخره کار خود را کرد و وزیر صنعت رسماً خبر از لغو افزایش ۳۰ درصدی قیمت خودروهای پیش فروش شده داد. این اقدام وزارت صنعت را خیلی از کارشناسان تقبیح و آن را زمینه ساز دلالی مجدداً در بازار خودرو دانستند. پانزدهم بهمن ۱۳۹۷: وعده دولت مبنی‌بر پرداخت تسهیلات به زنجیره خودروسازی بالاخره کلید خورد و چهار هزار میلیارد تومان به حساب خودروسازان واریز شد تا به این واسطه بخشی از مطالبات قطعه‌سازها پرداخت شود. این اتفاق در ادامه موجب شد روند تأمین قطعات تسریع و تولید خودروسازان افزایش یابد.

بیست و هشتم بهمن ۱۳۹۷: با اعلام ولیر جدید از تولید خودروهای داخلی، مشخص شد چینی‌ها هم با کاهشی شدید رو به رو و حتی در مقاطعی از سال، خطوط تولیدشان تعطیل بوده است. این اتفاق بعد از آن رخ داد که بعضی خودروسازان چینی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران تبعیت کردند و در ادامه هم کونلون بانک چین ارتباط با گروه‌های ایرانی را محدود و حتی قطع کرد تا تأمین قطعات مختل‌تر از قبل شود. سی‌ام بهمن ۱۳۹۷: خودروسازان با حکم وزارت صنعت، معدن و تجارت و در راستای تنظیم بازار و کاهش قیمت‌ها، طرح فروش فوری‌های روزانه را کلید زدند، طرحی که با قیمت‌های تحمیلی از طرف وزارتخانه انجام شد. در واقع با وجود آنکه خودروسازان حکم قیمت‌گذاری در حاشیه بازار را در جیب داشتند، با دستور وزارت صنعت مجبور شدند قیمت‌هایی خیلی پایین‌تر از نرخ بازار را برای محصولات خود لحاظ کنند. اول اسفند ۱۳۹۷: انفجاری بزرگ در بازار خودرو رخ داد، تا جایی که در عرض تنها یک هفته به طور متوسط ۱۷ درصد به قیمت خودروهای داخلی اضافه شد. این انفجار به حدی بزرگ بود که قیمت پراید را از ۵۰ میلیون تومان عبور داد و پژو ۲۰۶ را هم به محصولی ۱۰۰ میلیون تومانی تبدیل کرد.

دنیای اقتصاد