چالش عرضه خودرو و سوخت یورو ۵

الزام گروه‌های خودروساز به تولید محصولات یورو ۵ از سال آینده، بار دیگر چالش بین خودروسازان و مدیران نفتی را در زمینه تقدم استاندارد‌سازی سوخت یا خودرو داغ کرده است.

این بحث در سال‌های اخیر نیز بین خودروسازان و مسوولان نفتی شکل گرفته بود، به ظوری که خودروسازان تاکید داشتند عرضه خودروی یورو ۵ زمانی میسر می‌شود که بتوان سوخت و سیالات مناسب با این سطح از استاندارد را تأمین کرد؛ حال آنکه مسوولان نفتی با تاکید بر استاندارد سوخت مصرفی، خودروسازان را ملزم به اجرای قانون هوای پاک ‌می‌دانستند. بر اساس قانون هوای پاک گروه‌های خودروساز موظف بودند از ابتدای سال‌جاری محصولات خود را بر اساس استاندارد یورو ۵ تولید و به بازار عرضه کنند. با این حال به خاطر بازگشت تحریم‌های مرتبط با صنعت خودرو از مرداد ماه ۹۷، اجرای این مصوبه قانونی یک سال به تأخیر افتاد. بنابراین خودروسازان ملزم به اجرای این مصوبه از ابتدای سال آینده هستند. حال که به زمان اجرای این مصوبه از طرف خودروسازان نزدیک می‌شویم بعضی از کارشناسان و دست‌اندرکاران این صنعت، با تاکید بر اینکه سوخت توزیعی از طرف وزارت نفت از کیفیت لازم برخوردار نیست،عنوان می‌کنند که بنزین توزیعی با خودرو یورو ۵ ناسازگار است به صورتی که سوخت کنونی، به بعضی از قطعات خودرو و از همه مهم‌تر به موتور صدمه می‌زند و در واقع بهره لازم از سرمایه‌گذاری بر ارتقای سطح موتور حاصل نمی‌شود. در این بین اگرچه بعضی خودروسازان ماند ایران ‌خودرو، اعلام کرده که به اجرای استاندارد آلایندگی یورو ۵ در سال آینده پایبند است با این حال انتقادات به کیفیت بنزین توزیعی از طرف وزارت نفت همچنان ادامه دارد به صورتی که بارها تاکید شده تا زمانی که تولید و عرضه بنزین در جایگاه‌های سوخت با استاندارد یورو ۵ فراگیر نشود، ارتقای استاندارد در خطوط تولید خودروسازان نمی‌تواند اهداف موردنظر در این زمینه را تأمین کند. البته استدلال‌های مطرح شده از طرف کارشناسان خودرو با این پاسخ مسوولان نفتی مواجه می‌شود که استاندارد یورو ۴ و یورو ۵ در بخش سوخت با هم تفاوت چندانی ندارد، از این‌رو استفاده از سوخت یورو ۴ برای محصولاتی که توانسته‌اند استاندارد یورو ۵ را پاس کنند، نمی‌تواند چالش‌هایی که مطرح می‌شود را به‌ وجود بیاورد.

برای بررسی ادعای هر یک از طرفین ابتدا تجربه جهانی را در این زمینه مورد مطالعه قرار می‌دهیم.

کاهش آلایندگی‌ در گرو سوخت با کیفیت

سازمان‌ملل متحد در ماه مه ۲۰۱۹ گزارشی در راستای سند اهداف توسعه پایدار خود منتشر کرده است که در آن عرضه سوخت با کیفیت برای خودروها، به‌عنوان یک پیش‌شرط و امر بدیهی در برنامه‌های کاهش آلایندگی کربنی مورد تاکید قرار گرفته است. از دهه ۸۰ میلادی، مقررات سازمان‌ملل نصب کاتالیزور‌ در خودروهای بنزینی را اجرایی کرده است تا سطح آلایندگی گازهای خروجی از خودروها و تولید آلاینده‌های مضر کاهش یابد.

در راستای عملکرد مناسب و اطمینان از اجرای آن، این سیستم‌ها نیازمند حداقل استاندارد‌های سوخت هستند تا بتوانند عملکرد مناسبی برای کاهش میزان آلایندگی‌ها داشته باشند. اکنون کمیسیون اقتصادی اروپا در سازمان‌ملل طرح خود برای اعمال استاندارد‌های ضروری بر سوخت که ابتدا در سال ۲۰۱۲ مصوب شد را اخیراً اصلاح کرده است و آخرین استانداردهای مربوطه (برابر با یورو ۵ و یورو ۶) در آن لحاظ شدند. این گزارش نشان می‌دهد که ایران به همراه عراق، افغانستان، سوریه، مصر، سومالی و کنگو در گروه‌ کشورهای قرمز با سطح گوگرد بیش از پنج هزار ppm در گازوئیل مصرفی، قرار می‌گیرند. از طرف دیگر کشورهایی نظیر کانادا، روسیه، ایالات‌‌متحده، تمامی اروپا، چین، ژاپن و کره‌ جنوبی هم در دسته کشورهای با وضعیت سفید و سطح گوگرد کمتر از ۱۵ ppm  قرار دارند. براین اساس تمامی کشورهایی که قصد دارند مقررات سرسختانه‌تری برای کاهش میزان آلایندگی خودروها تعریف و اجرا کنند، بهتر است ابتدا استاندارد‌های کیفی سوخت خود را براساس پیشنهادات سازمان ملل مورد بازبینی و اصلاح قرار دهند. آندره رندرز، رئیس کارگروه جهانی آلودگی و انرژی در تشریح اهمیت این روند می‌گوید: «استاندارد سوخت، مهم‌ترین مؤلفه در راستای کاهش مداوم آلایندگی خودروها است، در حالی‌که سیستم‌های کنترل آلایندگی وسایل‌نقلیه درحال به‌ روز‌رسانی هستند. از این رو عرضه سوخت با کیفیت بر اساس آخرین استانداردها، پیش ‌شرط بهبود بلند مدت و مداوم کیفیت هوا خواهد بود.»

چالش ارتقای استاندارد

به این ترتیب طبق گزارش سازمان ملل عرضه سوخت با کیفیت بر اساس آخرین استانداردها، می‌تواند پیش‌شرط بهبود بلندمدت و مداوم کیفیت هوا باشد. این گزارش در وضعیتی منتشر شده که به نظر می‌رسد به خاطر سختگیری دولت‌ها و همچنین رقابتی که در حال حاضر در صنعت خودروی دنیا شکل گرفته، سازمان ملل مبنا را بر تجهیز خودروها به استانداردهای آلایندگی قرار داده و در پس آن شروطی برای سوخت مصرفی تعریف کرده است.با این حال حسن کریمی‌سنجری کارشناس خودرو می‌گوید: باید ارتقای استانداردهای سوختی پیش از الزام گروه‌های خودروساز به افزایش استانداردهای خودرویی، مدنظر قرار گیرد. این کارشناس ادامه می‌دهد: آنچه گروه‌های خودروساز را به ارتقای استاندارد در خطوط تولید مجبور می‌کند از ناحیه قوانین بالادستی مانند قانون هوای پاک است که در آن به صراحت از گروه‌های خودروساز خواسته شده تا محصولات تولیدی خود را بر اساس استانداردهای یورو ۵ تولید کنند. کریمی‌سنجری هشدار می‌دهد: چنانچه ارتقای استانداردهای سوختی مورد توجه قرار نگیرد و تنها گروه‌های خودروساز برای افزایش استانداردهای محصولات خود از یورو ۴ به یورو ۵ تحت فشار قرار گیرند، این مساله نه‌تنها موجب کاهش آلایندگی هوا نمی‌شود بلکه خسارت‌هایی را هم متوجه صاحبان خودرو با استاندارد یورو ۵ می‌کند.این کارشناس در ارتباط با خسارت‌های وارد شده به خودروهای یورو ۵ که از بنزین با استاندارد پایین‌تر استفاده می‌کنند می‌گوید: اولین چالش در بخش کاتالیست خودرو اتفاق می‌افتد و به آنها ضربه می‌زند و در ادامه آسیب‌هایی را متوجه موتور می‌کند. کریمی‌سنجری می‌گوید از بین رفتن کاتالیست‌ها باعث می‌شود تا آلایندگی خودرو بیش از استانداردهایی باشد که برای خودرو تعیین شده است.این کارشناس وضعیت خودروهای وارداتی را که دارای استانداردهای یورو ۵ و یورو ۶ هستند اما مجبور به استفاده از بنزین یورو ۴ هستند مثال می‌زند و می‌گوید: به خاطر منطبق نبودن استانداردهای سوختی با استانداردهای خودرویی کاتالیست محصولات وارداتی به سرعت فرسوده شده و نیازمند تعویض است. هزینه تعویض کاتالیست‌های این خودروها روی دوش صاحبان آنهاست؛ این در وضعیتی است که اگر این کاتالیست‌ها تعویض نشوند، آسیب‌های به مراتب جدی‌تری را متوجه موتور این خودروها خواهند کرد. در وضعیتی کریمی‌سنجری بر ارجحیت ارتقای استانداردهای بنزینی بر افزایش استانداردهای خودرویی تاکید می‌کند که بهزاد اشجعی دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست محیطی سازمان محیط زیست می‌گوید: نیازی نیست ابتدا افزایش استانداردهای سوختی در دستور کار قرار گیرد و در ادامه استانداردهای خودرویی ارتقا یابد. این مقام مسوول در سازمان محیط زیست ادامه می‌‌دهد: چنانچه استانداردهای خودرویی را ارتقا دهیم می‌توانیم تا اندازه زیادی به اهداف تعیین شده در قانون هوای پاک دست یابیم. اشجعی می‌گوید: به همین خاطر سازمان محیط‌زیست اعلام کرده از ابتدای سال آینده از شماره‌گذاری خودروهایی که استاندارد یورو ۵ را پاس نکنند، جلوگیری خواهد کرد.استدلالی که اشجعی مطرح می‌کند این است که استانداردهای سوختی یورو ۴ با یورو ۵ تفاوت چندانی ندارد، این در وضعیتی است که استانداردهای یورو ۴ با یورو ۵ در خودرو تفاوت‌های به مراتب بیشتری با هم دارد. بنابراین چنانچه گروه‌های خودروساز تولید و عرضه محصولات یورو ۵ را افزایش دهند، این مساله می‌تواند برای کاهش آلایندگی هوا بسیار کمک‌کننده باشد.

دنیای اقتصاد