کاهش ۳۴ درصدی تیراژ تجاری سازان

آمار اعلامی از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد تولید خودروهای تجاری در کشور همچنان روندی نزولی دارد و تجاری سازان زیر ظرفیت اسمی خود به تولید مشغولند.

بنابر آمار منتشره که به ۱۱ ماه امسال مربوط می‌شود، تجاری‌سازان کشور در مجموع تنها ۱۱ هزار و ۷۷۹ دستگاه انواع محصول شامل کامیون، کشنده، کامیونت، اتوبوس، مینی‌بوس و میدل‌باس را تا پایان مهر امسال به تولید رسانده‌اند تا در مقایسه با مدت مشابه سال اخیر، نزدیک به ۳۴ درصد کاهش تیراژ را تجربه کنند. این آمار در حالی است که طبق ابرپروژه اسقاط، تا پایان دولت دوازدهم باید بیش از ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده سنگین اسقاط و محصولات نو جایگزین آنها شود. این تصمیم توسط دولت و پیش از خروج آمریکا از برجام و تحریم خودروسازی ایران، گرفته شده و هدف از آن، کاهش آلودگی هوا و پایین آمدن سرانه مصرف سوخت خودروهای تجاری به ویژه در بخش کامیون‌هاست.

در طول چند سال اخیر، روند آلودگی هوا در کشور شدت یافته و این بحران به ویژه در روزهای سرد سال، بیشتر خود را نشان داده و موجب بروز مشکلات زیادی برای شهروندان شده است. ازآنجاکه منبع اصلی آلودگی هوا را بدون تردید خودروها و به خصوص مدل‌های فرسوده سبک و سنگین تشکیل می‌دهند، اسقاط و جایگزینی آنها از اولویت‌هاست. از رده خارج کردن خودروهای فرسوده هم اکنون به‌عنوان یک راهکار جهانی برای مقابله با آلودگی شناخته می‌شود و خیلی از کشورها توانسته‌اند با لحاظ کردن قوانین سفت و سخت و همچنین در نظر گرفتن تسهیلات و مشوق‌های جذاب، تا حد قابل توجهی بحران آلودگی را کمرنگ کنند. در این بین، ثابت شده که خودروهای فرسوده سنگین نقشی بسیار بزرگ در آلودگی هوا دارند و اسقاط آنها می‌تواند کمک بزرگی به کاهش این بحران بکند. ابرپروژه اسقاط هرچند مزایای زیادی را در حوزه هوای پاک و مصرف سوخت و همچنین ایمنی، درپی خواهد داشت، با این حال با توجه به بروز تحریم‌ها و قطع ارتباط با شرکت‌های خارجی و همچنین کمبود منابع مالی، اجرای آن در وقت مقرر، درهاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

پس از آنکه آمریکا از برجام خارج و چندی بعد تحریم‌ها علیه خودروسازی کشور شروع شد، خروج کمپانی‌های خارجی از ایران هم کلید خورد تا نخستین ضربه در حوزه کمی و کیفی به ابرپروژه اسقاط وارد شود. وضعیت به شکلی پیش رفت که اولاً تأمین قطعات به مشکل خورد و ثانیاً امکان تولید محصولاتی با سطح کیفی خیلی بالا و مطابق با استانداردهای روز اروپا عملاً از بین رفت. پس در مجموع، بازگشت تحریم‌ها از جنبه مشارکت و حضور برندهای معتبر در ابرپروژه اسقاط و تأمین قطعات و همچنین کیفیت خودروهای جایگزین، این طرح بزرگ را تحت‌تاثیر قرار داد و اجازه نداد روندی که دولت برای آن تعریف کرده بود، طی کند. تا پیش از نقض برجام و تحریم، گمان می‌رفت تجاری‌سازان کشور بتوانند به کمک شرکای خارجی، تیراژ خود را افزایش داده و در مسیر اجرای ابرپروژه قرار گیرند؛ چون آنها همواره به خاطر کمبود مشتری، زیر ظرفیت اسمی خود تولید داشتند. در واقع ابرپروژه اسقاط فرصت بزرگی بود تا خودروسازان تجاری کشور تولید خود را احیا کرده و ضمن افزایش تیراژ و نزدیک کردن آن به ظرفیت اسمی، نقدینگی قابل توجهی هم به دست بیاورند. با این حال ولی تقریباً همه تجاری‌سازان خارجی از ایران رفتند تا ابرپروژه اسقاط پشت دیوار تحریم بماند.

با توجه به روندی که تولید خودروهای تجاری در کشور دارد و احتمالاً سال آینده هم (در صورت تداوم وضعیت فعلی اقتصاد و قطع ارتباط با برندهای خارجی) اوضاع بر همین منوال خواهد بود، بسیار بعید به نظر می‌رسد ابرپروژه اسقاط تا پایان دولت دوازدهم به سرانجام برسد. اسقاط و جایگزینی بیش از ۲۰۰ هزار خودرو فرسوده سنگین، منابع مالی بزرگی می‌خواهد و به مشارکت خارجی نیاز دارد، حال آنکه فعلاً نه نقدینگی لازم در دسترس است و نه شرکای بیرونی. ازآنجاکه تحریم‌های آمریکا ریشه هر دو محدودیت موردنظر است، برای حل آنها باید منتظر لغو تحریم‌ها بمانیم تا هم شرکای خارجی برگردند و هم نقدینگی تأمین شود.

ولی جدا از اینکه تولید ضعیف تجاری‌سازان کشور، ابرپروژه اسقاط را تحت‌تاثیر قرار داده، نکته دیگر، سرنوشت شرکت‌های تولیدی با ادامه شرایط فعلی است. هم اکنون تجاری‌سازان بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خود تولید دارند و ادامه این روند می‌تواند برخی از آنها به خصوص شرکت‌های بخش خصوصی را به سمت تعطیلی ببرد. مرور وضع تولید تجاری‌سازان نشان می‌دهد برخی از آن‌ها عملاً نیمه‌تعطیل هستند و بخشی از خطوط تولیدشان با وجود ظرفیت‌های ایجاد شده، محصولی برای ساخته شدن ندارد.

تیراژ ضعیف تجاری‌سازان

اما نگاهی به جزئیات آخرین آمار تولید خودروهای تجاری کشور بیندازیم و ببینیم چه افت و خیزی در گروه‌های سازنده در طول این ۱۱ ماه رخ داده است. در مجموع ۱۱ هزار و ۷۷۹ دستگاه انواع خودروی تجاری در کشور تا پایان بهمن‌ماه امسال به تولید رسیده که نشان‌دهنده کاهش ۳۴ درصدی تیراژ نسبت به بازه زمانی مشابه سال اخیر است. در حالت تفکیکی، تولید مینی‌بوس و میدل‌باس طی ۱۱ ماه امسال به یک هزار و ۶۱۳ دستگاه رسیده که در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال اخیر، افزایش نزدیک به ۳۵ درصدی را نشان می‌دهد. این در حالی است که تولید اتوبوس در کشور در طول ۱۱ ماه سال جاری، روندی کاهشی داشته و به ۵۵۷ دستگاه رسیده است. با این حساب، تولید این محصول در خودروسازان کشور نسبت به ۱۱ ماه مشابه سال اخیر، نزدیک به ۶۶ درصد افت داشته است. در نهایت اما تولید کامیون، کامیونت و کشنده هم روندی نزولی در طول ۱۱ ماه امسال داشته، به طوری که نزدیک به ۳۶ درصد از تیراژ این محصول نسبت به مدت مشابه سال اخیر کاسته شده است.

تجاری‌سازان کشور در مجموع، ۹ هزار و ۶۰۹ دستگاه کامیون و کشنده و کامیونت را تا پایان بهمن امسال تولید کرده‌اند. در بین تجاری‌سازان بزرگ، ایران خودرو دیزل (واحد تجاری‌ساز ایران خودرو)، در بازه زمانی تحت بررسی، ۱۲۷ دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس را به تولید رسانده، حال آنکه در بازه زمانی مشابه سال اخیر ۵۷ دستگاه از این محصولات را تولید کرده بود. با این حساب، واحد تجاری‌ساز ایران‌خودرو افزایشی حدود ۱۲۳ درصد را در تولید مینی‌بوس و میدل‌باس در بازه زمانی تحت بررسی تجربه کرده است. آمارها نشان می‌دهند ایران خودرودیزل تا پایان بهمن امسال ۵۰ دستگاه اتوبوس را به تولید رسانده و این یعنی نسبت به ۱۱ ماه سال اخیر، بیش از ۷۲ درصد افت تولید داشته است. اگر آمار مینی‌بوس و اتوبوس‌های ایران‌خودرودیزل را در کنار هم لحاظ کنیم، این شرکت در ۱۱ ماه امسال و نسبت به بازه زمانی مشابه سال اخیر، کاهشی حدود ۲۶ درصد را به خود می‌بیند. ایران خودرو دیزل ولی در بخش کامیون با رشد تیراژ قابل توجهی رو به رو شده است، چه آنکه تولید خانواده کامیون‌های این شرکت از ۴۷۴ دستگاه در طول ۱۱ ماه سال اخیر، به یک هزار و ۱۴۷ دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. با این حساب تولید کامیون، کامیونت و کشنده در واحد تجاری‌ساز ایران‌خودرو طی ۱۱ ماه امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۴۲ درصد رشد کرده است. از ایران خودرو دیزل بگذریم و به سراغ دو واحد تجاری‌ساز شرکت خودروسازی سایپا یعنی سایپا دیزل و زامیاد برویم و ببینیم آنها چه کارنامه‌ای را در تولید طی ۱۱ ماه امسال به‌جا گذاشته‌اند. طبق آمار، تولید گروه کامیون در زامیاد از ۱۷۷ دستگاه طی ۱۱ ماه سال اخیر، به ۲۴۸ دستگاه افزایش یافته است. این آمار نشان می‌دهد زامیاد توانسته تولید این محصولات را بیش از ۴۰ درصد بالا ببرد. از آن طرف اما سایپا دیزل نتوانسته تیراژ خانواده کامیون، کامیونت و کشنده را در ۱۱ ماه امسال و نسبت به مدت مشابه سال اخیر افزایش دهد. طبق آمار منتشره، تیراژ این محصولات از سه هزار و ۸۹۵ دستگاه در ۱۱ ماه سال پیش به دو هزار و ۸۷۹ دستگاه نزول پیدا کرده است. با توجه به این آمار، تولید خانواده کامیون‌ها در سایپادیزل طی بازه زمانی تحت بررسی بیش از ۲۶ درصد کاهش داشته است. سایپادیزلی‌ها در بخش کامیون صاحب بیشترین تیراژ بین تجاری‌سازان کشور در بازه زمانی ابتدای فروردین تا انتهای بهمن ماه سال جاری بوده‌اند. نکته دیگر اما اینجاست که سایپایی‌ها در ۱۱ ماه امسال هیچ تولیدی در بخش مینی بوس، میدل بأس و اتوبوس نداشته‌اند

اما اوضاع تولید در تجاری‌سازان بخش خصوصی هم چندان مساعد نیست و آنها هم با تیراژی نه‌چندان بالا روزگار می‌گذرانند. در این بین، «شرکت بهمن» آماری دو هزار و ۵۸۲ دستگاهی را در تولید کامیون و کامیونت در طول ۱۱ ماه امسال از خود به‌جا گذاشته و بنابراین نسبت به مدت مشابه سال اخیر، نزدیک به ۵۲ درصد کاهش تیراژ داشته است. این شرکت همچنین تولید ۳۰۱ دستگاه مینی‌بوس را تا پایان بهمن امسال به ثبت رسانده تا نسبت به مدت مشابه سال پیش کاهشی تقریباً ۲۱ درصدی را تجربه کند. از شرکت بهمن که بگذریم، عقاب‌افشان هم در تولید اتوبوس با کاهش تولید رو به رو شده است. این گروه در ۱۱ ماه امسال ۴۸۲ دستگاه اتوبوس را به تولید رسانده و بنابراین در مقایسه با مدت مشابه سال اخیر که یک هزار و ۳۲۷ دستگاه تیراژ داشت، ۶۴ درصد نزول کرده است. عقاب‌افشان مینی‌بوس را هم در سبد محصولات خود جای داده و این در وضعیتی است که آمار منتشره از کاهش تولید این محصول در گروه موردنظر حکایت دارد. بر این اساس، تنها ۴۵ دستگاه مینی‌بوس در عقاب‌افشان تا پایان بهمن امسال به تولید رسیده و با این حساب، تیراژ این محصول نسبت به بازه زمانی مشابه سال پیش، بیش از ۵۸ درصد پایین آمده است. در بین دیگر تجاری‌سازان، سروش دیزل مپنا نیز به‌عنوان یکی از گروه‌های بخش خصوصی، تیراژ خود را در بخش مینی بوس، به ۸۰۰ دستگاه تا پایان بهمن امسال رسانده است. با توجه به این آمار، این شرکت رشد تیراژی بیش از ۲۱۰ درصدی را نسبت به ۱۱ ماه سال گذشته به خود می‌بیند. از شرکت صنعتی ماموت اما خبر کاهش تولید می‌رسد. ماموت که به‌عنوان شرکتی خصوصی مشغول به تولید است، افت ۵۰ درصدی را در پایان بهمن امسال به ثبت رسانده است. این شرکت تا پایان بهمن امسال یک هزار و ۳۸۱ دستگاه کامیون را به تولید رسانده و در نتیجه نسبت به ۱۱ ماه سال اخیر، تولیدش به نصف رسیده است. در لیست تجاری سازان کشور البته نام شرکت‌های دیگری هم به چشم می‌آید که با تیراژ بسیار پایینی مشغول به فعالیت هستند. در این بین، کاریزان‌خودرو توانسته ۹۰۴ دستگاه کامیون را در ۱۱ ماه امسال به تولید برساند که این آمار حکایت از کاهش ۲۰ درصدی تیراژ این شرکت نسبت به مدت مشابه سال اخیر دارد. از آن طرف اما پیشرودیزل آسیا توانسته با تولید ۳۳۲ دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس، تیراژ این محصولات را نسبت به ۱۱ ماه سال اخیر نزدیک به ۱۸ درصد افزایش دهد.

این شرکت اما در تولید اتوبوس توفیقی نداشته و با تیراژی ۱۲ دستگاهی ۸۱ درصد افت تولید را به خود دیده است. دیگر تجاری‌سازان خصوصی شامل هوراند خودرو دیزل، آکیادویچ، آریادیزل، آذهایتکس و تیراژه دیزل تیراژهایی بسیار پایین را در بازه زمانی تحت بررسی به ثبت رسانده‌اند تا مشخص شود تولید آنها بسیار ضعیف بوده است. به‌عنوان مثال، هوراند خودرو دیزل تنها سه دستگاه مینی بوس و میدل بأس در ۱۱ ماه امسال تولید کرده و آذهایتکس هم تیراژی ۱۷ دستگاهی داشته است.

دنیای اقتصاد