افزایش تقاضا و ناتوانی خودروسازان جهان

رشد تقاضا در بازار خودرو از یکسو و شیفت تولید‌کنندگان تراشه به بازار افزایشی گجت‌های الکترونیک، خودروسازی دنیا را تحت تاثیر قرار داده است. به این‌ترتیب کاهش دسترسی به خودروهای نو، تقاضا برای خودروهای دست‌دوم را افزایش داده و به موازات آن قیمت محصولات نو و دست‌دوم نیز روند صعودی داشته است.

کمبود تراشه‌های آهنی، خودروسازی جهان را در وضعیت بغرنجی قرار داده است. به دنبال شیوع کرونا و اجبار به ماندن در خانه و دورکاری، تقاضا برای لوازم کامپیوتری به‌طور فزاینده‌ای از سال گذشته افزایش یافته است. این در شرایطی است که صنایع مخابراتی، کامپیوتر و تجهیزات خانگی بیشترین سهم را در بازار قطعات نیمه هادی یا ریز تراشه به خود اختصاص داده‌اند.

اما صنعت خودرو چهارمین مشتری این قطعات است، حال آنکه رشد تقاضا برای خودرو و همچنین شیفت تولید‌کنندگان تراشه به بازار افزایشی گجت‌های الکترونیک نظیر کامپیوتر، موبایل، تبلت و...‌ تولید جهانی خودرو را متاثر از خود کرده است. به این‌ترتیب تغییر ذائقه مردم بعد از کرونا و به دنبال آن افزایش تقاضا برای گجت‌های الکترونیک از یکسو و همچنین پیشی گرفتن تقاضا از عرضه تراشه‌ها در کنار پیش‌خریدهای کلان دلالان جهانی از سوی دیگر، جدی‌ترین دوران کمبود ریزتراشه‌ها در سال‌های اخیر را کلید زده است. در حال حاضر سهم تایوان از تولید ریزتراشه جهان ۵۰ درصد، کره‌جنوبی ۲۰ درصد و سهم آمریکا، چین و فلسطین اشغالی ۳۰ درصد برآورد شده است. حالا با توجه به مشکلات جهانی تامین ریزتراشه و نقش استراتژیک آن در اقتصاد جهانی رقابت بر سر سرمایه‌گذاری در این حوزه شدت گرفته است. به‌طوری‌که آمریکا بودجه مورد نیاز کارخانه‌های تولید تراشه در این کشور را تا ۳۷ میلیارد دلار افزایش داده و چین نیز در تلاش برای کاهش وابستگی این کشور به فناوری ایالات‌متحده آمریکا است.

اما در کنار کمبود جهانی تراشه برای تولید خودرو، تقاضا برای خودرو نیز بعد از کاهش شیوع کرونا رشد قابل توجهی در بازارهای جهانی پیدا کرد. در کنار رشد فزاینده تقاضا دو اتفاق دیگر باز هم به کمبود تراشه برای عرضه خودرو دامن زد. آتش‌سوزی در یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های ساخت تراشه در ژاپن و توفان در ایالت تگزاس، محل یکی دیگر از کارخانه‌های ساخت تراشه، عرضه را به‌طور چشمگیری کاهش داد.

مجموع این عوامل باعث شد که از سال پیش، تقریبا همه خودروسازان ناچار شوند خط تولید را برای مدتی متوقف کنند. برخی دیگر از شرکت‌ها مانند نیسان، خودروهای خود را بدون آپشن‌هایی مثل راهیاب ماهواره‌ای تولید کرده‌اند و بعضی دیگر عرضه مدل‌های جدید خود را به تعویق انداخته‌اند.

در این زمینه مدیر گروه فولکس‌واگن، وضعیت این کارخانه‌ را بحرانی توصیف کرد و استلانتیس، چهارمین خودروساز بزرگ جهان پیش‌بینی کرده که وضعیتش در سه‌ ماه دوم سال ۲۰۲۱ بدتر خواهد شد.

آنچه مشخص است در ساخت هر خودرو به‌طور متوسط بین ۵۰ تا ۱۵۰ تراشه کامپیوتری استفاده می‌شود و هزینه خرید این قطعه برای کارخانه‌هایی نظیر فولکس‌واگن و تویوتا سالانه بیش از چهار میلیارد دلار است. در این زمینه اما چندی پیش شرکت مشاوره الکسی پارتنرز پیش‌بینی کرده بود که کمبود ریز‌تراشه‌ها ۷/ ۷ میلیون خودرو از تولید دنیا در ۲۰۲۱ کم کند و ۲۱۰ میلیارد دلار به درآمد صنعت خودرو‌ی جهان آسیب برساند. گزارش جدید شرکت مشاوره الکسی پارتنرز نشان می‌دهد ادامه کمبود ریز‌تراشه‌ها ۲۱۰ میلیارد دلار به درآمد صنعت خودروی جهان در ۲۰۲۱ آسیب می‌رساند. این رقم تقریبا‌ دو برابر ۱۱۰ میلیارد دلاری است که این شرکت در ماه مه پیش‌بینی کرده بود. ضرر و زیان تولیدکنندگان خودرو در ابتدای سال جاری میلادی یعنی آغاز کاهش تولید آنها ۶/ ۶۰ میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شد.

این شرکت پیش‌بینی می‌کند ۷/ ۷ میلیون خودرو از تولید دنیا در ۲۰۲۱ کم شود. این شرکت قبلا کاهش تولید ۹/ ۳میلیون واحدی را تخمین زده بود.

در این زمینه بسیاری از خودروسازان بزرگ دنیا از جمله فورد و جنرال موتورز در مورد کاهش شدید درآمد در سال جاری میلادی به خاطر کمبود ریزتراشه هشدار داده‌اند. مدیرعامل جنرال موتورز اعلام کرده بود که عرضه ریزتراشه از مناطقی از جهان صورت می‌گیرد که نرخ پایین واکسیناسیون کرونا را دارند، بنابراین بی‌ثباتی بالایی در عرضه این قطعات وجود دارد. چندی پیش نیز وب‌سایت اویل پرایس در گزارشی تاکید کرده بود فروش خودرو در آمریکا در سه‌ماهه سوم سال جاری میلادی کاهش یافته است. بر این اساس، شرکت خودروسازی جنرال موتورز نیز اعلام کرد فروش آن در فصل تابستان ۸/ ۳۲ درصد نسبت ‌به همین دوره در ۲۰۲۰ کاهش یافته و به ۶۶۵هزار و ۱۹۲ خودرو رسیده است. این خودروسازی اختلال در زنجیره عرضه نیمه‌رساناها و ذخایر بسیار پایین خودرو را دلیل این کاهش تولید می‌داند. دراین‌بین شرکت خودروسازی فورد هم اعلام کرد فروش آن در آمریکا ۷/ ۱۷ درصد در ماه سپتامبر کاهش یافته است.

فیات کرایسلر هم گزارش داد فروش آن ۱۹ درصد در سه‌ماهه سوم پایین آمده و به ۴۱۰هزار و ۹۱۷ خودرو رسیده است. فروش شرکت خودروسازی هوندا هم در آمریکا ۹/ ۱۰ درصد در فصل تابستان پایین آمده و به ۳۴۵هزار و ۹۱۴ خودرو رسیده است. فروش این خودروسازی در ماه سپتامبر ۷/ ۲۴ درصد کاهش‌یافته و تنها ۹۵هزار و ۸۱۶ خودرو فروخته‌شده است.به‌طوری‌که فروش خودرو در چین هم رو به کاهش بوده است. فروش خودرو در این کشور در ماه اوت برای پنجمین ماه پیاپی کاهش یافت و به ۸۰/ ۱میلیون خودرو رسید، یعنی ۵/ ۳درصد کمتر از ماه قبل از آن. 

  
در این بین غول خودروسازی ژاپن نیز برنامه تولید جهانی خود برای ماه جاری میلادی برای سومین ماه متوالی به علت کمبود تراشه‌های مورد نیازش ۱۵ درصد کاهش داد. به گزارش سرویس بین‌الملل «دنیای اقتصاد»، این شرکت در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد که در ماه نوامبر بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو کمتر از آنچه برای این ماه برنامه‌ریزی کرده بود تولید خواهد کرد و نمی‌تواند تولید از دست رفته ماه‌های گذشته را جبران کند. بر اساس اظهارات سخنگوی این شرکت، کاهش تولید کل تویویا از ماه سپتامبر تا نوامبر ۲۰۲۱ حدود ۹۱۰ هزار دستگاه خودرو خواهد بود. با این وجود این خودروساز ژاپنی در میان آخرین خودروسازان بزرگی است که به علت کمبود قطعات مورد نیاز، تولید خود را کاهش می‌دهد. این درحالی است که تقاضای خودرو به دنبال فروکش کردن همه‌گیری کرونا بازگشته است.

شرکت تویوتا در ماه‌های سپتامبر و اکتبر نیز تولید خود را به علت کمبود قطعات تولید کاهش داد. این شرکت اعلام کرد که به علت کمبود تراشه‌های کامپیوتری مورد نیازش، تولید خود را ۴۰ درصد کاهش می‌دهد؛ اتفاقی که تویوتا تا این زمان از رخ دادن آن اجتناب کرده بود. تولید ۱۴ کارخانه تویوتا در ژاپن در این دوره در مجموع ۱۴۰ هزار دستگاه کاهش پیدا کرد. خودروسازان بزرگ دیگر چون فولکس واگن، جنرال موتورز و فورد نیز در ماه‌های گذشته به دلیل کمبود تراشه‌های مورد نیازشان، تولید را در برخی کارخانه‌ها موقتا به حالت تعلیق در آورده بودند. ولی تویویا به علت انبار کردن حجم بالایی از تراشه و دیگر قطعات مورد نیازش پس از مشکلات عرضه قبلی که به دنبال زلزله بزرگ سال ۲۰۱۱ ژاپن به وجود آمد، تا حدی از این مشکل در امان مانده بود. تویوتا در ماه اکتبر نیز برای دومین ماه متوالی تولید جهانی خود را ۴۰ درصد کاهش داد. این شرکت در بیانیه‌ای اعلام کرد که در این ماه ۳۳۰ هزار خودرو کمتر از برنامه‌اش تولید خواهد کرد.

تمامی خودروهای جدید با انبوهی از ریزتراشه‌ها ساخته می‌شوند‌که سبب شده صنعت خودرو به واسطه کمبود تراشه‌های مورد نیاز، از کاهش سرعت تولید دچار آسیب شود. برای مصرف‌کنندگانی که مشتاق خرید خودروهای جدید هستند نیز این موضوع به معنی دسترسی کمتر به خودروهای جدید و افزایش قیمت آنهاست. کاهش دسترسی به خودروهای نو، تقاضا برای خودروهای دست دوم و قیمت آن را نیز در بازار افزایش داده است. وزارت کار ایالات‌متحده در ۱۴ سپتامبر سال جاری گزارش داد که قیمت خودروهای نو در ماه آگوست ۶/ ۷ درصد نسبت به ۱۲ ماه قبل افزایش داشته است که بیشترین افزایش سالانه در طول ۴۰ سال گذشته محسوب می‌شود و میانگین قیمت یک خودروی نو در ماه آگوست به بیش از ۴۳ هزار دلار رسیده است. مشکل کمبود تراشه‌ها که در سال جاری و به دنبال تعطیلی کارخانه‌های تولیدی، خودروسازان را درگیر کرده و سبب افزایش قیمت خودروها در بازار شده بود، با شیوع سویه دلتا در کشورهای آسیایی امیدها برای عادی شدن قریب‌الوقوع عرضه را از بین برد. فروش خودروهای جدید در ماه آگوست به دلیل کمبود خودرو در بازار آمریکا حدود ۱۸ درصد کاهش داشته است. بسیاری از خریداران خودرو که نیاز فوری به خودرو ندارند، ترجیح داده‌اند تا خرید خود را به تعویق بیندازند. با این وجود، خودروسازان در این شرایط تلاش کرده‌اند که تراشه‌های در دسترس را به خودروهای محبوب و پرفروش خود اختصاص دهند.

تویوتا راوفور، تویوتا کمری، تویوتا هایلندر، تویوتا تاکوما و تویوتا کورولا، در میان محبوب‌ترین خودروها قرار دارند که این شرکت تلاش کرده است به بازار عرضه کند. اما به عنوان نمونه، با وجود افزایش فروش سالانه راوفور، فروش این خودروی محبوب تویوتا، به دنبال کمبود تراشه‌ها در سه ماه سوم سال حدود ۲۲ درصد و در ماه سپتامبر ۵۴ درصد کاهش داشته است.

با وجودی که شرکت تویوتا اعلام کرده است که نمی‌تواند به هدف تولید یک میلیون خودروی خود در ماه نوامبر دست پیدا کند و کمبود عرضه ماه‌های گذشته را جبران نماید، در بیانیه‌ای اعلام کرده است که انتظار دارد پیش‌بینی تولید سالانه ۹ میلیون دستگاه خود را تا پایان سال مالی، در مارس ۲۰۲۲ عملی کند. با این وجود مت مورفی، مدیرعامل شرکت تولیدکننده نیم رسانای مارول تکنولوژی، اعلام کرده است که کمبود تراشه‌های نیم رسانا، که تولید محصولاتی چون خودرو و کامپیوترها را مختل کرده است، تا سال ۲۰۲۲ و احتمالا فراتر از آن ادامه خواهد یافت. در حالی که بسیاری از تولیدکنندگان تراشه برنامه‌های خود را برای افزایش ظرفیت تولید اعلام کرده‌اند، مورفی با بیان اینکه شرکت او طراح تراشه‌های نیم رساناست و با شرکت‌های تولیدکننده کار می‌کند، می‌گوید که این موضوع تا سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ عملی نخواهد شد.