دنده دستی یا اتومات؟ کدام یک را انتخاب کنیم؟

هنگام خرید یک خودروی جدید تصمیمات بسیاری زیادی وجود دارند که باید بگیرید. همه چیز از انتخاب مدل و تیپ گرفته تا تصمیم گیری در مورد این که آیا نصب سیستم صوتی روی خودرو ارزشش را دارد یا نه برخی از این تصمیمات را شامل می‌شوند. یکی از بزرگ‌ترین تصمیم‌هایی که یک فرد هنگام خرید خودرو می‌گیرد این است که خودروی دنده دستی بخرد یا اتومات. هر کدام از این گیربکس‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و درک اساس کار این دو نوع جعبه دنده بهترین راه برای تصمیم گیری درست در این زمینه است.

زمانی که به دنبال خرید یک خودرو جدید هستید، بهتر است که هم با مدل دنده دستی و هم با مدل اتومات یک تست درایو انجام دهید تا ببینید با کدام یک بیشتر راحت هستید و کدام با سلیقه شما سازگار است. در حالی که یک گیربکس دستی کنترل بیشتری روی خودرو به شما می‌دهد و می‌تواند تجربه سواری بهتری در اختیار شما قرار دهد، رانندگی با یک خودروی اتومات بسیار راحت‌تر می‌باشد.

گیربکس مناسب برای شما می‌تواند به عوامل زیادی بستگی داشته باشد. همه چیز از نوع رانندگی گرفته تا میزان نیروی موتور و این که آیا راحتی و آسایش را به پرفورمنس بهتر ترجیح می‌دهید روی تصمیم شما تأثیر گذار خواهد بود.

مورد اول: طرز کار گیربکس‌ها چگونه است

اتومات: گیربکس‌های اتوماتیک از یک سیستم به نام دنده‌های سیاره‌ای استفاده می‌کنند. این دنده‌ها نیروی موتور را با استفاده از ضرایب دنده مختلف به چرخ‌ها انتقال می‌دهند. یک سیستم دنده سیاره‌ای از یک دنده مرکزی که به آن دنده خورشیدی هم گفته می‌شود استفاده می‌کند. این سیستم همچنین یک رینگ خارجی به نام دندانه‌های داخلی دارد که به آن دنده رینگی هم می گویند. علاوه بر این دو مورد، معمولاً دو یا سه دنده سیاره‌ای هم وجود دارند که امکان تغییر ضریب دنده به هنگام شتاب گیری خودرو را فراهم می‌کنند.

سیستم انتقال قدرت خودرو به یک مبدل گشتاور متصل است که در واقع مانند یک کلاچ بین گیربکس و سیستم انتقال قدرت کار می‌کند. یک گیربکس اتوماتیک با شتاب گیری یا کاهش سرعت خودرو، به صورت خودکار دنده‌ها را عوض می‌کند.

دستی: یک گیربکس دستی یک قطعه به نام فلایویل دارد که به میل لنگ موتور متصل شده است. فلایویل همراه با چرخیدن میل لنگ می‌چرخد. یک دیسک کلاچ بین صفحه کلاچ و فلایویل وجود دارد. فشاری که توسط صفحه کلاچ ایجاد می‌شود دیسک را به فلایویل متصل می‌کند. زمانی که کلاچ فعال می‌شود، فلایویل صفحه کلاچ و گیربکس را می‌چرخاند. زمانی که پدال کلاچ را فشار می‌دهید، دیگری فشاری از سوی صفحه کلاچ روی دیسک نیست و همین به دنده‌ها اجازه می‌دهد تا بتوانند عوض شوند.

مورد دوم: هزینه‌های گیربکس‌های اتومات و دستی

بسته به نوع خودرویی که به دنبالش هستید، تفاوت‌های بسیار زیادی میان یک گیربکس دستی و یک گیربکس اتومات می‌تواند وجود داشته باشد و هر کدام می‌توانند مزایا و معایب متفاوتی از هم داشته باشند. بیایید نگاهی بیندازیم به برخی از تفاوت‌های اساسی میان این دو سیستم تا شما بتوانید راحت‌تر در مورد این کدام یکی از این فاکتورها برایتان مهم‌تر است تصمیم گیری کنید.

هزینه‌های اولیه: تقریباً در تمامی موارد، یک گیربکس دستی گزینه ارزان‌تری هنگام خرید یک خودروی صفر کیلومتر است. بسته به نوع خودرو این کاهش در هزینه خرید متفاوت است ولی به طور میانگین، مدل‌های مجهز به دنده دستی حداقل هزار دلار در آمریکا در مقایسه با مدل‌های اتومات ارزان‌تر هستند.

به عنوان مثال، یک هوندا آکورد LX-S کوپه مدل ۲۰۱۵ با یک گیربکس شش دنده دستی قیمت پایه‌ای برابر با ۲۳ هزار و ۷۷۵ دلار دارد و در عین حال، قیمت مدل مجهز به دنده اتومات آن از ۲۴ هزار و ۶۲۵ دلار شروع می‌شود.

این کاهش قیمت در مورد مدل‌های دست دوم هم صادق است. در حالی که پیدا کردن دو خودرو دست دوم کاملاً مشابه هم همیشه کار سختی است، با نگاهی به برخی آگهی‌های اینترنتی می‌توان دید که مثلاً قیمت یک فورد فوکوس SE مدل ۲۰۱۳ با یک گیربکس دستی ۱۱ هزار و ۹۹۷ دلار آگهی شده، در همین حال یک مدل مشابه با کارکرد یکسان و دنده اتومات قیمتی برابر با ۱۳ هزار و ۵۹۸ دلار دارد.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد: صرفه جویی در هزینه‌ها صرفاً به معنی بهتر بودن گیربکس‌های اتومات در مقایسه با گیربکس‌های دستی نمی‌توان محسوب شود. مخصوصاً در خودروهای لوکس یا اسپرت، گیربکس دستی می‌تواند قیمتی یکسان با گیربکس اتومات داشته باشد و حتی در برخی موارد، گران‌تر هم هست.

در دیگر مواقع، یک گیربکس دستی ممکن است حتی روی برخی خودروها به طور کلی ارائه نشود. در بازار آمریکا، در سال ۲۰۱۳ تقریباً ۶۷ درصد از خودروهای جدید بازار آپشن گیربکس دستی نداشتند.

هزینه‌های استفاده: بار دیگر، در این بخش گیربکس دستی برنده می‌شود. گیربکس‌های دستی تقریباً همیشه مصرف سوخت بهتری برای خودرو در مقایسه با گیربکس‌های اتومات به ارمغان می‌آورند. البته روز به روز با پیشرفت تکنولوژی فاصله میان میزان مصرف سوخت خودروهای مجهز به این دو نوع گیربکس در حال کم‌تر شدن است.

به عنوان مثال، شورولت کروز Eco مدل ۲۰۱۴ با یک گیربکس اتومات به صورت ترکیبی ۷.۵ لیتر به ازای هر صد کیلومتر بنزین مصرف می‌کند و این عدد در مدل مجهز به گیربکس دستی ۷.۱ لیتر به ازای هر صد کیلومتر است. این تفاوت قیمت به قدری ناچیز است که اگر کل مصرف سوخت یک سال این خودرو را در نظر بگیرید، میزان صرفه جویی در مصرف سوخت در مدل دنده دستی فقط ۱۰۰ دلار خواهد بود.

هزینه‌های نگهداری: گیربکس‌های اتوماتیک پیچیده هستند و قطعات بسیاری دارند و به همین دلیل، هزینه نگهداری آن‌ها بالاست. اگر گیربکس خودرو خراب شود، مدل‌های اتومات هزینه‌های تعمیر بالاتری هم خواهند داشت.

به عنوان مثال، اگر مجبور به تعویض یا تعمیر اساسی یک گیربکس اتومات شوید، هزینه آن معمولاً چند هزار دلار می‌تواند بشود و در عین حال، تعویض مجموعه کلاچ یک مدل دستی فقط چند صد دلار هزینه برای شما خواهد تراشید.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد: بالاخره در طول عمر یک خودرو، گیربکس اتومات آن روزی نیاز به تعویض یا تعمیر اساسی پیدا خواهد کرد و این گونه نیست که هیچ وقت گیربکس اتومات خودروی شما خراب نشود.

گیربکس‌های دستی بسیار طراحی ساده‌تری دارند و معمولاً در تمام طول عمر خودرو بدون عیب و ایراد کار می‌کنند و به تعمیرات و رسیدگی‌های کمتری نیاز دارند. در بیشتر مواقع، دیسک کلاچ هر از چند گاه یک بار باید تعویض شود، ولی به طور کلی، هزینه‌های نگهداری گیربکس‌های دستی بسیار کم‌تر است. گیربکس‌های دستی از روغن واسکازین استفاده می‌کنند که در مقایسه با مایع دنده اتومات (ATF)، طول عمر بیشتری دارند.

بار دیگر باید تاکید کنیم که این موضوع صرفاً شامل همه خودروها نمی‌شود و مثلاً در مدل‌های لوکس یا اسپرت، هزینه‌های کلاچ و گیربکس دست می‌تواند بسیار بالا باشد.

بدون توجه به این که ما در مورد هزینه‌های خرید، هزینه استفاده یا حتی هزینه‌های نگهداری صحبت می‌کنیم یا نه، در این بخش بدون شک گیربکس دستی برگ برنده را در اختیار دارد.

مورد سوم: قدرت

تفاوت‌های اساسی در نوع انتقال نیروی موتور توسط یک گیربکس دستی و اتومات به چرخ‌ها وجود دارند و همین می‌تواند موجب شود یا یک نوع گیربکس در مقایسه با دیگری مزیت‌های بیشتری داشته باشد. در اکثر مواقع با یک گیربکس دستی شما حداکثر قدرت موتور یک خودرو را با گیربکس دستی دریافت می‌کنید، ولی این گیربکس برخی ایرادهایی دارد که مخصوصاً مرتبط با راحتی و آسایش راننده هستند.

خودروهای کم قدرت: اگر به دنبال خرید خودرویی هستید که موتورش قدرت آن چنانی ندارد، انتخاب یک مدل مجهز به گیربکس دستی معمولاً بهترین و عاقلانه‌ترین کار است. یک مدل اقتصادی با موتوری ۱.۵ لیتری ۴ سیلندر می‌تواند به بهترین شکل از یک گیربکس دنده دستی بهره ببرد. با این گیربکس قادر خواهید بود تا حداکثر قدرت موتور را به چرخ‌های خودرو برسانید و مخصوصاً در سربالایی‌ها، عملکرد این دو سیستم در کنار هم بسیار خوب می‌تواند باشد.

گیربکس‌های اتومات معمولاً با توجه به وضعیتی که خودرو از نظر سرعت و شتاب دارد، بهترین دنده را انتخاب می‌کنند، ولی در بیشتر موارد آن‌ها به گونه‌ای برنامه ریزی شده‌اند که محتاط‌ تر باشند، موضوعی که به تعویض دنده بسیار بالا منجر می‌شود و در واقع، هدر دادن نیروی موتور است.

گیربکس دستی از سویی دیگر، این تصمیم‌ها را به شما واگذار می‌کند و به شما اجازه می‌دهد تا تمام نیروی موجود را قبل از تعویض به دنده بالاتر در اختیار داشته باشید. این موضوع می‌تواند هنگام رانندگی در یک سربالایی یا حین سبقت گرفتن از یک خودروی دیگر بسیار به کار شما بیاید. یک گیربکس اتومات معمولاً دنده را خیلی زود عوض می‌کند و درست زمانی که به حداکثر قدرت موتور نیاز دارید، دستتان را در پوست گردو می‌گذارد.

زمانی که بحث خرید یک خودرو قدرتمند، مانند مدل‌های مجهز به موتورهای شش سیلندر و هشت سیلندر خورجینی مطرح می‌شود، انتخاب یک گیربکس اتومات می‌تواند تصمیم بهتری باشد.

خودروهای قدرتمند: یک خودروی اسپرت با موتور قدرتمندی که دارد معمولاً آپشن گیربکس دستی را هم ارائه می‌کنند، اگر چه بسیاری از ابرخودروهای قوی، معمولاً از یک گیربکس دستی با حالت اتومات بهره می‌برند.

بار دیگر، همه چیز به میزان کنترلی که راننده می‌تواند روی قدرت موتور داشته باشد وابسته است. یک گیربکس دستی به شما اجازه می‌دهد تا آخرین اسب بخار نیرو موتور خود قبل از تعویض به دنده بالاتر استفاده کنید و یک گیربکس اتومات، معمولاً دنده‌ها را زود تعویض می‌کند. به همین دلیل است که معمولاً تفاوت‌های قابل توجهی در صفر تا صد مدل‌های مجهز به گیربکس دستی و اتومات وجود دارد و اگر شتاب گیری اولیه خودرو برای شما مهم است، بدون شک گیربکس دستی بهترین گزینه برای شما خواهد بود.

این یک قانون جامع نیست، ولی اگر قصد خرید یک ابرخودرو دارید، گیربکس دستی با حالت اتومات معمولاً طوری برنامه ریزی می‌شوند که بیشترین بهره را از نیروی موتور در هر دنده ببرد، با این حال، در بیشتر خودروهای معمولی بازار هم این گیربکس‌ها می‌توانند تفاوت خوبی ایجاد کنند.

مورد چهارم: سبک رانندگی

واقعیت این است که رانندگی با خودروهای اتومات بسیار راحت‌تر بوده و راننده آسایش و رفاه بیشتری دارد. این که قبل از خرید خودرو و تصمیم گیری در مورد گیربکس اتومات یا دستی، به دقت به سبک زندگی خود و عادت‌هایی که در رانندگی دارید فکر کنید، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

رانندگی در ترافیک: یک گیربکس دستی برای رانندگانی که در مسیر روزانه خود زیاد در ترافیک حضور دارند می‌تواند مانند یک کابوس باشد. تعویض دنده و کلاچ گیری مستمر خیلی سریع می‌تواند راننده را خسته کند. در برخی موارد، مخصوصاً هنگامی که خودرو پدال کلاچ سفتی دارد، مشکلات مرتبط با مفصل زانو ممکن است در طولانی مدت برای راننده پیش بیاید.

مهارت رانندگی: در حالی که رانندگی با گیربکس اتومات بسیار کار راحتی است، در مورد گیربکس دستی اوضاع فرق می‌کند و راننده از قبل باید آموزش‌های لازم را در این مورد ببیند. راننده‌های تازه کار ممکن است هنگام یادگیری رانندگی با گیربکس دستی مشکلات زیادی داشته باشند. علاوه بر این، شروع به حرکت با یک خودروی دنده دستی در سربالایی، تا زمانی که گیربکس دستی و سیستم کلاچ کاملاً آشنا و هماهنگ نشده‌اید می‌تواند تجربه‌ای ترسناک باشد.

لذت رانندگی: کسی نمی‌تواند منکر این موضوع شود که رانندگی با یک خودروی دنده دستی بسیار لذت بخش است، مخصوصاً اگر بخواهید در یک جاده پر پیچ و خم خلوت رانندگی کنید! یک گیربکس دستی سطحی از کنترل روی یک خودرو در اختیار شما می‌گذارد که هیچ وقت با یک گیربکس اتومات نخواهید داشت. متاسفانه، خیلی از مردم در این شرایط و این نوع جاده‌ها به صورت روزانه رانندگی نمی‌کنند، ولی اگر شما جزو این دسته هستید، یک گیربکس دستی قطعاً می‌تواند بهترین گزینه برای شما باشد.

تمرکز راننده: رانندگی با یک گیربکس دستی به توجه و تمرکز بیشتری نیاز دارد، دنده‌ها باید عوض شوند، کلاچ باید گرفته شود و تمامی این‌ها باید همزمان با این که چشم‌هایتان روی جاده است و تصمیم می‌گیرید که کدام دنده با توجه به سرعت خودرو مناسب است صورت می‌پذیرند. گیربکس‌های اتوماتیک تمامی این کارها را به صورت خودکار انجام می‌دهند.

در حالی که تقریباً در همه کشورها کار کردن با گوشی موبایل حین رانندگی غیر قانونی است، ولی اگر این کار را اکثر اوقات انجام می‌دهید، پشت فرمان خودروی دنده اتومات کار راحت‌تری خواهید داشت. کار کردن با گوشی، فرمان، دسته دنده و پدال‌های گاز و کلاچ به صورت همزمان می‌تواند کار بسیار سخت و خیلی خطرناکی باشد. یک خودروی دنده اتومات به راحتی این مشکل را حل می‌کند.

مورد پنجم: یک گیربکس نیمه اتومات؟

اگر هنوز هم نمی‌توانید بین این دو گزینه یکی را انتخاب کنید، یک گزینه دیگر وجود دارد که به شما اجازه می‌دهد هر زمان که خواستید تعویض دنده را به صورت دستی انجام دهید و هر موقع که دلتان خواست، آن را به حالت اتومات برگردانید. یک گیربکس نیمه اتومات (SAT) نام‌های مختلفی در بازار دارد و برخی به آن گیربکس AMT یا پدل شیفت هم می گویند.

نام آن هر چیزی که باشد، یک گیربکس نیمه اتومات به شما اجازه می‌دهد هر موقع دلتان خواست خودتان دنده را عوض کنید و خبری از پدال کلاچ هم در این خودرو نیست. این گیربکس از سیستمی متشکل از سنسورها، پردازنده‌ها، فعال کننده‌ها و قطعات پنوماتیکی برای تعویض دنده‌ها استفاده می‌کند.

در بیشتر خودروهای مجهز به این گیربکس، به صورت پیش فرض تعویض دنده به صورت اتومات انجام می‌گیرد و آپشن استفاده از حالت نیمه اتومات هم وجود دارد. حتی در حالت نیمه اتومات، اگر دنده را به موقع عوض نکنید گیربکس به صورت خودکار آن را برای شما تعویض خواهد کرد، از این رو، این حالت هیچ خطری برای گیربکس ندارد. این خودروها برای تمرین کردن تعویض دنده با دور موتور مناسب بدون نیاز به کلاچ بسیار گزینه خوبی هستند.

اکنون باید اطلاعات کافی در مورد مزایا و معایب انواع مختلف گیربکس‌ها را داشته باشد، موضوعی که شما را آماده می‌کند تا به بازار رفته و خودرویی مناسب برای خود خریداری کنید. همیشه قبل از خرید یک خودرو، هر چند بار که لازم بود با آن رانندگی کرده و اطمینان حاصل کنید که هم با خودرو و هم با گیربکس آن کاملاً راحت هستید.

منبع ترجمه: وب سایت Your Mechanic