سیاست گذاری جدید شورای رقابت: سرنوشت بازار خودرو در دستان شفافیت و رقابت‌پذیری
بازار خودروی ایران همواره با چالش‌های پیچیده‌ای روبرو بوده است. در همین راستا، شورای رقابت با یک دستورالعمل جدید، تلاش کرده تا مسیری تازه برای حل مشکلات این بازار پرنوسان باز کند. این مصوبه که در سه محور اصلی یعنی قیمت‌گذاری بر اساس بهای تمام‌شده واقعی، شاخص رقابت‌پذیری و حذف بلوکه پول تنظیم شده، می‌تواند نقطه عطفی در سیاست‌گذاری‌های آتی باشد؛ البته به شرطی که به درستی و با دقت اجرا شود. در این مطلب، به بررسی عمیق‌تر این تغییرات و تأثیرات احتمالی آن بر بازار خواهیم پرداخت.
قیمت‌گذاری: قدمی به سوی واقع‌بینی
بر اساس مصوبه جدید، خودروسازان موظف شده‌اند بهای تمام‌شده واقعی هر خودرو را محاسبه کرده و به سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده اعلام کنند. این سازمان تنها یک ماه فرصت دارد تا قیمت‌های پیشنهادی را بررسی کند و در صورت عدم پاسخگویی، قیمت‌ها به‌طور خودکار تأیید می‌شوند. این رویکرد جدید، زمان انتظار برای تعیین قیمت‌ها را کاهش می‌دهد و گامی مثبت در جهت کاهش بوروکراسی است.
با این حال، موفقیت این سیستم به شفافیت کامل خودروسازان وابسته است. در گذشته، همیشه این انتقاد وجود داشت که هزینه‌های غیرضروری و مازاد نیز در بهای تمام‌شده محاسبه می‌شود. اگر خودروسازان واقعاً به شفافیت کامل تن دهند، قیمت‌ها به واقعیت نزدیک‌تر خواهند شد و از اختلافات قبلی کاسته می‌شود.
شاخص رقابت‌پذیری: ابزاری نو برای انتخاب آگاهانه
یکی از خلاقانه‌ترین بخش‌های این دستورالعمل، معرفی شاخص رقابت‌پذیری است. این شاخص یک معیار مشخص به خریدار می‌دهد تا بفهمد خودرویی که می‌خرد، در مقایسه با خودروهای مشابه خارجی چه ارزشی دارد. برای تعیین این شاخص، وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) موظف شده است:
- حداقل سه خودروی خارجی مشابه را از نظر کلاس (مثلاً سدان، شاسی‌بلند و غیره)، کیفیت و استاندارد برای هر محصول داخلی مشخص کند.
- قیمت ارزی آن‌ها را به سازمان حمایت اعلام کند.
سپس با مقایسه قیمت ریالی خودروهای داخلی با نمونه‌های خارجی، هر خودرو در یکی از رده‌های زیر قرار می‌گیرد:
- رده A: حداقل ۲۵% ارزان‌تر از نمونه خارجی. (بهترین وضعیت رقابتی)
- رده B: ۱۵% تا ۲۵% ارزان‌تر از نمونه خارجی.
- رده C: ۵% تا ۱۵% ارزان‌تر از نمونه خارجی.
- رده D: اختلاف قیمتی کمتر از ۵% با نمونه خارجی.
- رده E: ۵% تا ۱۵% گران‌تر از نمونه خارجی.
- رده F: بیش از ۱۵% گران‌تر از نمونه خارجی. (ضعیف‌ترین وضعیت رقابتی)
طبق این مصوبه، خودروهایی که در رده F قرار می‌گیرند، اجازه افزایش قیمت نخواهند داشت تا زمانی که از نظر کیفیت و قیمت ارتقاء پیدا کنند. این شاخص، ابزاری مهم برای شفافیت است، اما موفقیت آن به انتشار مداوم نتایج ارزیابی‌های کیفی خودروها توسط وزارت صمت بستگی دارد.
تسهیل در ثبت‌نام و محدودیت‌های جدید
بسیاری از خریداران از الزام به بلوکه کردن پول برای ثبت‌نام خودرو ناراضی بودند که این شرط با دستورالعمل جدید برداشته شده است. با این حال، محدودیت‌های دیگری برای جلوگیری از دلالی و سفته‌بازی وضع شده که شامل موارد زیر است:
- افرادی که در چهار سال گذشته از ایران‌خودرو یا سایپا و در دو سال گذشته از سایر خودروسازان خودرو خریده‌اند، مجاز به ثبت‌نام نیستند.
- متقاضیانی که پلاک فعال به نام خود با خودروی کمتر از پنج سال عمر دارند، امکان خرید ندارند.
- انتقال امتیاز ثبت‌نام، فروش حواله یا قراردادهای وکالتی کاملاً ممنوع است.
با این حال، برای افرادی که مشمول قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت هستند، امکان صلح در قرارداد (انتقال خودرو به نام همسر یا فرزند) همچنان مجاز است.
چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
این مصوبه در صورت اجرای صحیح می‌تواند تأثیرات مثبتی بر بازار داشته باشد:
- کاهش سفته‌بازی و دلالی: قیمت‌گذاری بر اساس واقعیت و محدودیت در انتقال حواله، خرید خودرو برای سوداگران را کم‌جاذبه می‌کند.
- شفافیت در بازار: معرفی شاخص رقابت‌پذیری ابزاری علمی برای خریداران فراهم می‌کند.
- فشار بر خودروسازان برای بهبود کیفیت: مقایسه با نمونه‌های خارجی، شرکت‌ها را به سمت ارتقاء کیفیت و کاهش هزینه‌های اضافی سوق می‌دهد.
اما موفقیت این دستورالعمل به چند شرط اساسی وابسته است:
- شفافیت در محاسبه بهای تمام‌شده: بدون حسابرسی دقیق، قیمت‌گذاری واقعی نخواهد بود.
- توانایی سازمان حمایت: این سازمان باید به ابزارهای تحلیلی و داده‌های کافی مجهز باشد.
- انتشار عمومی داده‌های کیفیت: بدون این شفافیت، شاخص رقابت‌پذیری کارایی خود را از دست می‌دهد.
- تسهیل واردات خودرو: در نبود رقابت واقعی با خودروهای خارجی، شاخص رقابت‌پذیری معنای خود را از دست خواهد داد.
در نهایت، می‌توان گفت دستورالعمل جدید شورای رقابت شروعی امیدوارکننده است، اما تنها در صورتی به اهداف خود می‌رسد که شفافیت و کارآمدی لازم در تمامی مراحل اجرا وجود داشته باشد. در غیر این صورت، خطر آن وجود دارد که بازار خودرو همچنان در چرخه بسته‌ی قیمت‌گذاری، انحصار و کیفیت پایین باقی بماند.
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد