شوک قیمتی در بازار خودرو پس از فعال‌ سازی مکانیسم ماشه

بازار خودروی کشور در هفته‌های اخیر شاهد یک پدیده متناقض و نگران‌کننده بوده است: افزایش شدید قیمت‌ها در کنار توقف کامل معاملات. این وضعیت غیرعادی، که ناشی از عوامل روانی و تحولات بین‌المللی است، بازار را به بن‌بست کشانده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌ویژه پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه (مکانیزم بازگشت تحریم‌های سازمان ملل)، قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی طی تنها دو روز با جهشی بی‌سابقه روبه‌رو شده است. این روند، به وضوح تأثیر مستقیم عوامل روانی بر بازار پرنوسان ایران را نشان می‌دهد.

ریشه اصلی نوسان: تأثیر روانی تحریم‌ها

بزرگ‌ترین عامل در جهش اخیر قیمت‌ها، تأثیر روانی تحولات سیاسی و اقتصادی بین‌المللی بوده است. فعال شدن مکانیسم ماشه، فوراً یک موج نگرانی در بازار ایجاد کرد:

• تقاضای احتیاطی (Precautionary Demand): بسیاری از خریداران، نگران افزایش قیمت‌های شدیدتر در آینده، تلاش کردند تا با خرید سریع و پیش‌دستانه، دارایی خود را حفظ کنند.
• افزایش قیمتی بر پایه انتظار: تحلیلگران بازار تأکید می‌کنند که این افزایش قیمت‌ها، حتی بدون تغییر فوری در میزان عرضه یا تولید خودرو، صرفاً بر پایه انتظارات تورمی و ترس خریداران رخ داده است.

آمارها نیز این شوک قیمتی را تأیید می‌کنند. کرمی، رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو، در این باره اعلام کرده است که قیمت‌ها به تفکیک زیر افزایش یافته است:

• خودروهای وارداتی: تا ۱۵ درصد
• خودروهای مونتاژی: ۱۰ درصد
• خودروهای داخلی: تا ۷ درصد

با این حال، نتیجه نهایی این نوسانات، رکود مطلق معاملات است؛ نه خریدار تمایلی به ورود به بازار با قیمت‌های جدید دارد و نه فروشنده حاضر است برای کسب سود بیشتر، خودروی خود را به قیمت کنونی عرضه کند.

کندی عرضه و پدیده «خالی‌فروشی»

یکی دیگر از عوامل بی‌اعتمادی و نوسان در بازار، به کندی روند عرضه خودرو و همچنین پدیده «خالی‌فروشی» بازمی‌گردد.

به گفته فعالان بازار، برخی شرکت‌ها بدون داشتن موجودی خودروی واقعی، اقدام به پیش‌فروش یا فروش می‌کنند. این عمل که با عنوان خالی‌فروشی شناخته می‌شود، اعتبار بازار را زیر سؤال برده و باعث افزایش بی‌اعتمادی میان طرفین معامله شده است. در چنین شرایطی، خریداران تصمیم به صبر کردن می‌گیرند تا وضعیت تثبیت شود و فروشندگان نیز به امید کسب سود بالاتر، خودروهای خود را احتکار می‌کنند.

تفاوت اثرگذاری بر مونتاژی‌ها و داخلی‌ها

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تأثیر نوسانات ارزی و تحریم‌ها بر خودروها متفاوت است:

1. مونتاژی‌ها (خصوصی): این خودروها حساسیت بیشتری به تغییرات نرخ ارز دارند، زیرا بخش عمده‌ای از قطعات آنها (به صورت CKD یا قطعات منفصله) وارداتی است. بنابراین، رشد قیمت این محصولات سریع‌تر و شدیدتر بوده است.
2. داخلی‌ها (دولتی): اگرچه خودروهای داخلی نیز افزایش قیمت داشته‌اند، اما این افزایش بیشتر یک اثر روانی تبعی است که ناشی از انتظارات خریداران از گران‌تر شدن قیمت‌ها در ماه‌های آینده است.

برای برون‌رفت از وضعیت فعلی، لازم است سیاست‌های تثبیتی قوی در دو حوزه اعمال شود: ۱. اقتصادی و ارزی (کاهش نوسانات نرخ دلار) و ۲. سیاسی (شفاف‌سازی و کاهش ابهامات درباره تحولات بین‌المللی). در غیر این صورت، تقاضای احتیاطی و خالی‌فروشی، همچنان عامل کلیدی نوسانات کوتاه‌مدت بازار باقی خواهند ماند.

قیمت امروز (۷ مهر) برخی خودروهای داخلی در بازار

جدول زیر، نرخ‌های اعلامی برخی خودروهای داخلی و مونتاژی در بازار آزاد را در تاریخ امروز، ۷ مهرماه، نشان می‌دهد (مبالغ به ریال است):