نگاهی به آمار نهایی قرعه‌ کشی ایران‌ خودرو

مجموعاً پنج میلیون و ۶۵۵ هزار و ۶۳۴ نفر برای خرید محصولات ایران‌خودرو در این مرحله ثبت‌نام کرده‌اند. این عدد، برخلاف گمانه‌زنی‌های قبلی برخی رسانه‌ها که از ثبت‌نام بیش از ۶ میلیون نفر خبر می‌دادند، آماری است که رسماً تایید شده.

نکته مهم اینجاست که ایران‌خودرو در این طرح تنها ۷۳ هزار دستگاه خودرو عرضه می‌کند. این تعداد محدود در مقابل تقاضای میلیونی، خود نشان‌دهنده عمق نابرابری عرضه و تقاضا در بازار ماست.

برای توزیع این ۷۳ هزار دستگاه، شرکت، متقاضیان را به سه گروه اصلی تقسیم کرده و برای هر گروه سهمیه مشخصی در نظر گرفته است:

1. متقاضیان عادی: ۳۰ درصد از سهمیه کل.
2. طرح جوانی جمعیت (مادران): ۵۰ درصد از سهمیه کل.
3. طرح نوسازی خودروهای فرسوده: ۲۰ درصد از سهمیه کل.

مقایسه شانس خرید در گروه‌های مختلف

با توجه به تعداد ثبت‌نام‌کنندگان در هر گروه و سهمیه‌ای که به آن‌ها اختصاص یافته، می‌توان شانس واقعی هر فرد برای برنده شدن در قرعه‌کشی را محاسبه کرد. در ادامه، وضعیت هر گروه را بررسی می‌کنیم.

۱. متقاضیان عادی

• تعداد شرکت‌کننده: ۵ میلیون و ۷۷ هزار و ۹۰۲ نفر.
• سهمیه اختصاص‌یافته: ۳۰ درصد از ۷۳ هزار دستگاه، یعنی ۲۱ هزار و ۹۰۰ دستگاه خودرو.
• بخش از کل شرکت‌کنندگان: حدود ۸۹.۸ درصد از کل متقاضیان.
• شانس خرید هر نفر: تقریباً ۰.۴ درصد.

تحلیل ساده: به عبارت دیگر، از میان هر ۲۳۲ نفر متقاضی عادی که ثبت‌نام کرده‌اند، تنها یک نفر موفق به خرید خودرو از کارخانه خواهد شد. این رقم به خوبی نشان می‌دهد که چرا خرید خودرو از این مسیر برای افراد عادی، عملاً مانند یک بخت‌آزمایی بزرگ است.

۲. طرح جوانی جمعیت (مادران)

• تعداد شرکت‌کننده: ۵۰۰ هزار و ۴۳۷ نفر.
• سهمیه اختصاص‌یافته: ۵۰ درصد از ۷۳ هزار دستگاه، یعنی ۳۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو.
• شانس خرید هر نفر: تقریباً ۷.۳ درصد.

تحلیل ساده: شانس این گروه نسبت به گروه عادی به‌طور قابل توجهی بالاتر است. به این معنا که تقریباً از هر ۱۴ نفر ثبت‌نام کننده در این طرح، یک نفر می‌تواند خودرو بخرد. تخصیص بالاترین سهمیه به این گروه (۵۰ درصد) با هدف حمایت از فرزندآوری صورت گرفته و آمارها نشان می‌دهد که این سهمیه، شانس برنده شدن را به‌شدت افزایش داده است.

۳. طرح نوسازی خودروهای فرسوده

• تعداد شرکت‌کننده: ۷۷ هزار و ۲۹۵ نفر.
• سهمیه اختصاص‌یافته: ۲۰ درصد از ۷۳ هزار دستگاه، یعنی ۱۴ هزار و ۶۰۰ دستگاه خودرو.
• شانس خرید هر نفر: تقریباً ۱۸.۹ درصد.

تحلیل ساده: این گروه بالاترین شانس خرید خودرو را در این دوره به خود اختصاص داده است؛ به طوری که حدوداً از هر پنج نفر متقاضی فرسوده، یک نفر موفق به خرید خودرو خواهد شد.

چرا شانس این گروه انقدر بالاست؟

این رقم بالا نه به دلیل بزرگواری شرکت، بلکه به دلیل استقبال کم دارندگان خودروهای فرسوده است. با افزایش شدید قیمت خودروهای صفر کیلومتر، مبلغی که برای اسقاط (از رده خارج کردن) خودروی قدیمی پرداخت می‌شود، دیگر برای دارندگان خودروهای فرسوده انگیزه‌ای کافی برای جایگزینی ایجاد نمی‌کند. در نتیجه، تعداد ثبت‌نام‌کنندگان در این بخش کمتر از ظرفیت پیش‌بینی شده بوده و همین امر، شانس برنده شدن افراد حاضر را به‌طور چشمگیری بالا برده است.

جدول مقایسه گروه‌های ثبت‌نام‌کننده

برای درک بهتر تفاوت‌ها، آمار کلیدی را در یک جدول خلاصه کرده‌ام:

ریشه‌یابی تقاضای میلیونی

در پایان، باید به این پرسش پاسخ دهیم که چرا با وجود شانس بسیار کم، همچنان شاهد ثبت‌نام‌های میلیونی هستیم؟ این پدیده را می‌توان از دو منظر کلیدی بررسی کرد:

۱. برداشتن شرط بلوکه کردن پول: در طرح‌های فروش قبلی، متقاضی باید مبلغی را برای مدتی در حساب خود مسدود می‌کرد. با حذف این شرط، افراد بدون هیچ هزینه‌ای می‌توانند شانس خود را امتحان کنند. این کار به‌طور طبیعی منجر به افزایش شدید تعداد ثبت‌نام‌ها شده است. ۲. افزایش شکاف قیمتی (رانت): مهم‌ترین عامل، افزایش شدید نرخ تورم در بازار خودرو طی هفته‌های اخیر است. این تورم، اختلاف قیمت میان نرخ کارخانه (دولتی) و نرخ بازار آزاد را به‌طور فزاینده‌ای بالا برده است. برنده شدن در قرعه‌کشی عملاً به معنای دست یافتن به یک سود تضمین شده و قابل توجه است. متأسفانه، این وضعیت، که در ادبیات اقتصادی از آن با عنوان رانت یاد می‌شود، باعث شده که تقاضای واقعی (برای مصرف) با تقاضای سوداگرانه (برای کسب منفعت از تفاوت قیمت) درهم آمیخته و آمار ثبت‌نام‌ها را به این ارقام نجومی برساند.