نگاهی به خودروهای برقی در ایران

با توجه به معضلات زیست‌محیطی جدی و مشکلات تأمین سوخت‌های فسیلی، دیگر نمی‌توان خودروی برقی در ایران را صرفاً یک گزینه لوکس دانست؛ بلکه باید آن را یک ضرورت استراتژیک قلمداد کرد.

این گذار از خودروهای بنزینی به برقی، اگرچه نویدبخش رانندگی بی‌صدا، کاهش چشمگیر هزینه‌های نگهداری و آلایندگی صفر است، اما برای بسیاری از مصرف‌کنندگان با ابهاماتی در زمینه قیمت و زیرساخت‌های شارژ همراه است. هدف این تحلیل، اطمینان‌بخشی و بررسی جامع واقعیت‌های این بازار نوظهور است.

سیاست‌های حمایتی و چالش‌های اولیه

دولت با درک صحیح از ضرورت توسعه حمل‌ونقل پاک، مسیر ورود خودروهای برقی را با اتخاذ سیاست‌های مشوقانه هموار کرده است:

• کاهش حقوق ورودی: حقوق ورودی این خودروها تنها ۴ درصد تعیین شده است.
• سقف واردات: سقف قیمت واردات به ۴۰,۰۰۰ یورو افزایش یافته است.
• تخصیص ارز: بانک مرکزی ۱ میلیارد یورو برای تسهیل واردات در نظر گرفته است.
• تمرکز اولیه: فعلاً تمرکز اصلی بر تزریق این خودروها به ناوگان حمل‌ونقل عمومی (مانند تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها) است.

با این حال، معایب خودروهای برقی مانند قیمت نسبتاً بالای اولیه و کمبود زیرساخت‌های شارژ در سراسر کشور، همچنان به عنوان بزرگ‌ترین چالش‌ها باقی مانده‌اند.

 تنوع مدل‌های برقی وارداتی در ایران

برداشته شدن سقف قیمت واردات، تنوع چشمگیری را در مدل‌های موجود ایجاد کرده که مقایسه خودروهای برقی در ایران را برای خریداران جالب توجه می‌سازد. تا مرداد ۱۴۰۴، حدود ۱۸ مدل خودرو برقی وارد کشور شده‌اند که در سه دسته اصلی قابل بررسی هستند.

۱. خودروهای برقی اروپایی (تأکید بر لوکس و عملکرد)

۲. خودروهای برقی ژاپن و کره (تأکید بر کارایی و دوام)

۳. خودروهای برقی چینی (تأکید بر تنوع و رقابت قیمتی)

• آواتار ۱۱ (Avatr 11): با ۵۷۸ اسب بخار قدرت و برد ۷۰۰ کیلومتر (باتری ۱۱۶ کیلووات ساعتی)، قوی‌ترین و دوربُردترین مدل وارداتی است.
• اسکای‌ول ET5 (Skywell ET5): اولین خودروی برقی مونتاژ داخل توسط نبکا موتور با برد ۵۲۰ کیلومتر (باتری ۷۲ کیلووات ساعتی).
• کی‌ام‌سی EJ7 (KMC EJ7): از اولین مدل‌ها که وارد ناوگان تاکسیرانی شده است. (۱۹۰ اسب بخار، برد ۴۰۲ کیلومتر).
• ایکس‌پنگ (Xpeng): برندی فناورمحور که با مدل‌های G9، G6 و P7 وارد شده و برگ برنده آن، فناوری شارژ سریع (۱۰ تا ۸۰ درصد در ۱۲ دقیقه) است.
• سایر مدل‌ها: شامل لونا GRE (سدان برقی)، هونگچی E-QM5 (سدان لوکس)، ام‌جی ۴ EV (هاچ‌بک اسپرت) و چانگان E-Star (ارزان‌ترین هاچ‌بک شهری).

 وضعیت تولید داخل

علیرغم پروژه‌های متعدد (مانند آریانا و ساینا برقی) که به تولید انبوه نرسیدند، خودروسازان داخلی با جدیت به این حوزه ورود کرده‌اند:

• ایران خودرو: پروژه‌های تارا برقی (برد ۳۰۰ کیلومتر)، ری را برقی (برد ۴۲۰ کیلومتر) و رانا برقی (شتاب زیر ۱۰ ثانیه) را دنبال می‌کند.
• کرمان موتور: در حال توسعه کی‌ام‌سی ایگل EV (KMC Eagle EV) با برد ۴۰۰ کیلومتر است.

تجربه مالکیت و چالش‌های واقعی

• محدوده قیمت: قیمت اولیه از حدود ۱ میلیارد تومان (برای مدل‌های اقتصادی مانند لونا GRE) تا نزدیک ۷ میلیارد تومان (برای مدل‌های لوکس مانند آئودی Q5) متغیر است.
• مزایای عملی: رانندگی نرم، بی‌صدا، شتاب آنی و استهلاک بسیار پایین (به عنوان مثال، یک تاکسی برقی پس از ۴۰,۰۰۰ کیلومتر فقط مایع خنک‌کننده نیاز دارد).
• چالش زیرساخت:
  • کمبود شدید ایستگاه شارژ عمومی: حدود ۱۰۰ ایستگاه در کل کشور، که استفاده بین‌شهری را عملاً ناممکن می‌سازد.
  • اضطراب پیمایش (Range Anxiety): نگرانی از تمام شدن شارژ باتری در مسیر.
  • هزینه باتری: باتری به تنهایی یک سوم قیمت خودرو را تشکیل می‌دهد که ریسک بزرگی برای بازار دست دوم پس از پایان گارانتی (۵ تا ۶ ساله) ایجاد می‌کند.

موانع کلیدی بر سر راه فراگیر شدن

چالش‌های اصلی که مانع از سرعت گرفتن گذار به سمت خودروهای برقی می‌شوند، عبارتند از:

1. بحران زیرساخت شارژ: فقدان ایستگاه‌های عمومی و فرسودگی شبکه برق کشور که در تابستان با ناترازی و قطعی مواجه است.
2. مانع اقتصادی: هزینه بالای تعویض باتری و ریسک اقتصادی برای خریداران دست دوم.
3. کمبود اکوسیستم فنی: نبود تکنسین‌های آموزش‌دیده کافی و کمبود قطعات یدکی تخصصی.
4. مانع فرهنگی: عدم تجربه مستقیم و شک و تردید بخش زیادی از مردم نسبت به این فناوری جدید.

چشم‌انداز آینده ماشین برقی در ایران

آینده این بازار به شدت به اجرای برنامه‌های دولت گره خورده است:

• اهداف بلندمدت: سند چشم‌انداز ۱۴۱۰، ساخت بیش از ۱ میلیون ایستگاه شارژ را پیش‌بینی کرده است.
• الزام به تولید: برنامه کوتاه‌مدت شامل واردات تا انتهای سال ۱۴۰۳ و پس از آن، الزام خودروسازان داخلی به تولید انبوه مدل‌های برقی است.
• افزایش رقابت: ورود برندهایی مانند ایکس‌پنگ با معماری ولتاژ بالا (۸۰۰ ولتی) که سرعت شارژ را بسیار بالا می‌برد، سطح انتظار بازار را افزایش داده و خودروسازان داخلی را وادار به به‌روزرسانی فناوری‌های خود کرده است.