چرا نصف خریداران خودرو از بازار خارج شدند؟
در سال‌های گذشته، شاهد یک جهش بی‌سابقه در قیمت خودروها بودیم. اما تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی معتقدند که ریشه اصلی این بحران، آن‌طور که عموم تصور می‌کنند، صرفاً گران شدن خودرو نیست؛ بلکه سقوط شدید و چشمگیر قدرت خرید خانوارها در پی تورم لجام‌گسیخته و عدم افزایش متناسب حقوق و دستمزدهاست.
این پدیده، ساختار بازار خودرو رو کاملاً دگرگون کرده:
- خروج نیمی از متقاضیان: افزایش قیمت‌ها، به‌خصوص در محدوده بالای ۵۰۰ میلیون تومان، عملاً نیمی از خانوارهای کشور رو از توان خرید خارج کرده.
- خاموش شدن تقاضای تاریخی: جالب است بدانید در سال ۱۴۰۱، بیشترین سهم خرید خودرو متعلق به دهک‌های اول و دوم درآمدی (با سهم کلی ۴۸ درصد) بود. این اقشار، که موتور محرک تقاضای خودروهای اقتصادی یا ارزان‌قیمت بودند، حالا دیگر توان ورود به بازار را ندارند.
- تبدیل خودرو از کالای ضروری به کالای لوکس: برای طبقه متوسط و کم‌درآمد، خودرو که زمانی یک وسیله ضروری محسوب می‌شد، امروز به کالایی لوکس و دور از دسترس تبدیل شده است.
تحریم و سفته‌بازی: تغییر مسیر تقاضا
از سال ۱۳۹۷ و با تشدید تحریم‌های ثانویه، این روند شدت گرفت. یک تغییر دردناک در بازار اتفاق افتاد:
- ورود دهک‌های بالا: دهک‌های بالای درآمدی، خودروهایی را خریداری کردند که قبلاً مورد استقبال کم‌درآمدها بود.
- هدف خرید: هدف از این خرید، نه استفاده مصرفی، بلکه ذخیره ارزش پول و کسب سود (سفته‌بازی) بود.
- ایجاد حباب قیمتی: به گفته کارشناسان، ورود خودرو به معاملات سفته‌بازی، بخشی از قیمت آن را به صورت حباب نمایش داد و افزایش قیمت‌ها را تشدید کرد.
این وضعیت، خودرو را از سبد مصرفی طبقات ضعیف حذف کرد و هم‌زمان آن را در سبد طبقات ثروتمند به یک دارایی قابل سوداگری تبدیل کرد.
راهکار چیست؟ احیای تقاضا یا تولید خودروی ارزان؟
این پرسش اساسی مطرح می‌شود: برای بازگرداندن این نیمه از جامعه به بازار، چه باید کرد؟ دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود دارد:
الف) تقویت تقاضا و قدرت خرید (رویکرد کارشناسانه)
کارشناسانی مانند حسن کریمی سنجری، تحلیلگر صنعت خودرو، و مرتضی افقه، استاد دانشگاه، معتقدند که با توجه به زمان‌بر بودن تولید خودروی اقتصادی جدید و ناکارآمدی واردات (که با نرخ ارز فعلی، حتی ارزان‌ترین خودروی ۸ هزار دلاری نیز برای دهک‌های پایین، اقتصادی محسوب نمی‌شود)، راهکار اساسی، تقویت سمت تقاضا است.
راهکارهای پیشنهادی برای تقویت تقاضا:
- اعطای وام‌های کم‌بهره (کم‌سود) به خریداران.
- ارائه بسته‌های فروش اقساطی (لیزینگ) توسط شبکه بانکی و خودروسازان.
این روش باید به بازگشت قدرت خرید به دهک‌های کم‌درآمد منجر شود، روندی که در سال‌های گذشته نیز اجرا می‌شد.
ب) احیای مفهوم خودروی اقتصادی (دیدگاه دیگر)
گروهی دیگر بر این باورند که باید مفهوم خودروی اقتصادی احیا شود. این مسیر دو راه دارد:
- تولید داخلی: طراحی و تولید یک پلتفرم (زیرساخت یا شاسی اصلی خودرو) کاملاً اقتصادی و کم‌هزینه.
- واردات: تسهیل و انجام واردات خودروهای ارزان‌قیمت.
البته منتقدان این روش می‌گویند که با تورم بالا و افزایش هزینه‌های نهاده‌های تولید، تولید یک خودروی واقعاً ارزان‌قیمت دیگر برای خودروسازی داخلی توجیه اقتصادی ندارد و سال‌ها زمان می‌برد.
نتیجه‌گیری نهایی
بحران بازار خودرو، بیش از آنکه مسئله گران‌شدن باشد، معلول سقوط درآمدها و ناکارآمدی حکمرانی اقتصادی است. ادامه این وضعیت به حذف دائمی نیمی از جامعه از دسترسی به خودرو منجر خواهد شد و یک بازار ناقص، غیررقابتی و ناتوان در پاسخ به نیاز واقعی مردم شکل خواهد داد.
تا زمانی که تغییری جدی و موثر در روابط اقتصادی ایران با جهان رخ ندهد و تنش‌ها کاهش نیابد، این شکاف میان درآمد و قیمت کالاها، به‌ویژه خودرو، روزبه‌روز بیشتر خواهد شد. از همین رو، بهترین و سریع‌ترین اقدام در شرایط کنونی، تمرکز بر تقویت قدرت خرید مردم از طریق ابزارهای اعتباری و تسهیلاتی است تا به مطالبه فوری بازتعریف بازار پاسخ داده شود.
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد