رونق دوباره خرید و فروش حواله خودرو

در هفته‌ها و ماه‌های اخیر، بازار خودرو بار دیگر شاهد افزایش چشمگیر خریدوفروش حواله خودرو بوده است؛ پدیده‌ای که معمولاً در دوره‌های افزایش قیمت و بی‌ثباتی بازار جان می‌گیرد. حواله‌ای که در اصل فقط یک تعهد ساده برای تحویل خودرو در آینده بود، امروز به کالایی مستقل تبدیل شده که پیش از رسیدن خودرو به دست مصرف‌کننده نهایی، چندین بار معامله می‌شود.

من به‌عنوان کسی که سال‌ها بازار خودرو ایران را دنبال کرده‌ام، معتقدم رونق دوباره این معاملات نشانه‌ای روشن از نبود تعادل میان قیمت کارخانه و قیمت بازار آزاد است؛ فاصله‌ای که در برخی خودروها به ارقام بسیار بالا رسیده و انگیزه واسطه‌گری را تقویت کرده است.

چرا بازار حواله دوباره داغ شده است؟

مهم‌ترین عامل رشد معاملات حواله، افزایش فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار است. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد:

• در برخی خودروهای داخلی، اختلاف قیمت کارخانه و بازار آزاد به حدود یک میلیارد تومان رسیده است.
• این اختلاف، خرید حواله را به یک ابزار سودآور برای واسطه‌ها تبدیل کرده است.
• در این شرایط، خودرو حتی قبل از تحویل، چند بار دست‌به‌دست می‌شود و قیمت آن تغییر می‌کند.

این موضوع فقط به خودروهای داخلی محدود نیست. خودروهای مونتاژی و وارداتی نیز سهم قابل توجهی از معاملات حواله دارند و در بعضی موارد، قیمت حواله آن‌ها به دلیل ارزش نهایی خودرو، بسیار بالا تعیین می‌شود.

قیمت حواله‌ها چقدر است؟

با نگاهی به آگهی‌های خریدوفروش حواله، با ارقام قابل توجهی روبه‌رو می‌شویم:

• قیمت حواله‌ها از حدود ۱۰۰ میلیون تومان شروع می‌شود
• در برخی موارد، به‌ویژه حواله خودروهای جانبازان، به ۳ میلیارد تومان یا حتی بیشتر هم می‌رسد

نکته قابل توجه اینجاست که حتی حواله‌هایی که هنوز وارد مرحله اجرایی نشده‌اند، مانند حواله خودروهای مربوط به ایرانیان مقیم خارج از کشور، نیز در بازار خریدوفروش می‌شوند؛ موضوعی که از نظر منطقی و حقوقی جای تأمل دارد.

کدام حواله‌ها گران‌تر هستند؟

قیمت حواله به دو عامل اصلی بستگی دارد:

1. میزان اختلاف قیمت کارخانه و بازار
2. محبوبیت و تقاضای خودرو در بازار

برای مثال:

• حواله خودروهای اصطلاحاً «رُند بازار» (یعنی مدل‌هایی که تقاضای بالا دارند) گران‌تر معامله می‌شوند.
• در حال حاضر، حواله هایما S8 به دلیل تقاضای بالا و اختلاف قیمت قابل توجه، حدود ۶۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شود.
• حواله پژو ۲۰۷ و برخی مدل‌های مشابه، معمولاً در بازه ۲۰۰ میلیون تومان معامله می‌شوند.

در بخش خودروهای مونتاژی و وارداتی:

• حواله تیگو ۸ پرومکس حدود ۱ میلیارد تومان قیمت دارد.
• حواله خودروهای جانبازی اغلب بالای ۳ میلیارد تومان معامله می‌شوند.

معاملات حواله چگونه انجام می‌شود؟

برخلاف خرید خودرو به‌صورت رسمی، بازار حواله سازوکار مشخص و شفافی ندارد. معمولاً فرآیند به شکل زیر انجام می‌شود:

• فرد در قرعه‌کشی یا طرح فروش برنده می‌شود.
• واسطه، حواله را از او خریداری می‌کند.
• مبلغ تکمیل وجه خودرو توسط واسطه پرداخت می‌شود.
• فروشنده در محضر رسمی تعهد می‌دهد که خودرو پس از تحویل، متعلق به خریدار حواله باشد.
• سود فروشنده همان ابتدا پرداخت می‌شود و معامله خاتمه پیدا می‌کند.

این روش‌ها اگرچه در ظاهر ساده به نظر می‌رسند، اما ریسک‌های حقوقی و مالی قابل توجهی دارند.

نقش آشفتگی بازار در رشد واسطه‌گری

از نگاه کارشناسی، هر زمان بازار خودرو وارد فاز افزایشی می‌شود و ثبات خود را از دست می‌دهد، واسطه‌ها فعال‌تر می‌شوند. تجربه سال‌های گذشته نشان داده:

• افزایش نرخ ارز
• فشار تورمی
• و نبود شفافیت در قیمت‌گذاری

همگی زمینه را برای رشد خریدوفروش حواله فراهم می‌کنند. در چنین شرایطی، برخی افراد با هدف حفظ ارزش پول یا کسب سود کوتاه‌مدت وارد این معاملات می‌شوند.

آیا خریدوفروش حواله جرم است؟

به‌طور کلی، خریدوفروش حواله خودرو جرم کیفری مستقیم محسوب نمی‌شود. اما:

• اگر نیت سوء وجود داشته باشد
• یا فروشنده اطلاعات نادرست ارائه دهد
• یا تعهدات خود را انجام ندهد

امکان پیگرد قانونی تحت عناوینی مانند کلاهبرداری یا خیانت در امانت وجود دارد. به همین دلیل، این بازار می‌تواند بستر مناسبی برای سوءاستفاده از خریداران واقعی باشد.

راهکار کنترل بازار حواله چیست؟

برخوردهای مقطعی و دستوری معمولاً اثر ماندگاری ندارند. تجربه نشان داده تا زمانی که:

• ثبات اقتصادی برقرار نشود
• قیمت‌گذاری شفاف نباشد
• و تعادل واقعی بین عرضه و تقاضا شکل نگیرد

واسطه‌گری و خریدوفروش حواله از بازار خودرو حذف نخواهد شد. به بیان ساده‌تر، کنترل این پدیده بدون اصلاح ریشه‌های اقتصادی، بیشتر شبیه یک آرزو است تا یک راه‌حل عملی.

جمع‌بندی

حواله خودرو امروز دیگر فقط یک تعهد تحویل نیست؛ بلکه به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شده که از نوسانات بازار تغذیه می‌کند. تا زمانی که شکاف قیمت کارخانه و بازار آزاد پابرجاست و ثبات به بازار خودرو بازنگردد، این معاملات ادامه خواهند داشت؛ معاملاتی که اگرچه برای برخی سودآور است، اما در نهایت فشار اصلی آن به مصرف‌کننده واقعی وارد می‌شود.