افزایش ایمنی حمل و نقل در گرو بکار گیری فناوری

راه ‌بندان ‌های بزرگ و کوچک در جاده‌های شهری و برون‌ شهری در همه جای جهان از مهم ترین عواملی است که علاوه ‌بر اتلاف میلیون‌ ها ساعت از وقت شهروندان، آلودگی‌ های زیست ‌محیطی زیادی در پی دارد. همین امر دستیابی به حمل و نقل هوشمند را ضروری می داند تا کمتر با مشکلات و مسائل موجود درحمل و نقل مواجه شویم.

از دیگر دلایلی که ما را به سمت حمل و نقل هوشمند سوق می دهد می توان به کاهش منابع انرژی و گرانی آن اشاره کرد. در ادامه سوانح و حوادث جاده ای سالانه خسارات عظیم جانی و مادی به همراه دارد که این مورد آخر در کشور ما رتبه بالایی در سوانح منجر به آسیب دیدگی و مرگ بخ خود اختصاص داده است، و همین باعث می شود که ما به نقش مهم حرکت به سمت حمل و نقل هوشمند پی ببریم.

هم چنین کاهش سوانح و تلفات با نظارت بر رفتار رانندگان حرفه ای به خصوص در حمل و نقل مسافران بین شهری، نیاز به  ضرورت توسعه حمل و نقل هوشمند را ملموس تر می کند.

سامانه‌های حمل ‌و نقل هوشمند ‌

قدمت کاربرد و برنامه‌ ریزی سامانه‌ های حمل‌ و نقل هوشمند به اوایل دهه ۹۰ میلادی می‌ رسد که در کشورهای توسعه ‌یافته، از همان زمان به مطالعه، طراحی و گسترش این سیستم‌ها پرداختند و با توجه به توسعه سامانه‌ های مختلف حمل ‌و نقل زمینی و افزایش تقاضای سفر به‎ صورت تصاعدی و مشکلات عرضه، شاخه ‌های مختلف (‌ITS‌) موفق شده اند، تأثیرات بسیار مطلوبی در حل چالش ‌های حمل ‌و نقل برای کشورها ایجاد کنند.‌

سامانه ‌های حمل‌ و نقل هوشمند (‌IntelligentTransportation Systems‌) به مجموعه‌ ای از ابزارها، امکانات و تخصص‌ ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژی ‌های نرم‌ افزاری، سخت‌ افزاری و مخابراتی گفته می‌شود که به‌ صورت یکپارچه و هماهنگ به‌ منظور بهبود عملکرد و ایمنی در سیستم حمل‌ و نقل استفاده می‌شود.‌

سامانه‌ های حمل ‌و نقل هوشمند (‌ITS‌)، سامانه‌هایی متشکل از فناوری‌های نوین الکترونیک، کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، الکترومکانیک و… هستند که در برنامه‌ ریزی سیستم‌های حمل ‌و نقل زمینی، در حال حاضر نقش بسیار پررنگی دارند.‌

سرهنگ حسین منوچهر پارسا، محقق و نویسنده در زمینه خودرو، ترافیک را دارای چهار ضلع می‌داند و می‌گوید: ترافیک ۴ ضلع دارد؛ راننده، خودرو، جاده و محیط. به غیر از راننده که مهم‌ ترین فاکتور در رفت ‌و آمد است، بحث ایمنی جاده و ایمنی رفت‌ وآمد اهمیت بالایی دارد. درواقع وقتی صحبت از ترافیک می شود یکی از مهم ترین مسائل، ایمنی می باشد.

جاده‌های هوشمند

جاده ها، بخش دوم سیستم های هوشمند را شامل می شوند. جاده هایی که هشدارهای لازم را به خودرو و راننده می دهند. پارسا در این مورد توضیح می‌دهد: در بسیاری از نقاط دنیا برای سیستم حمل ‌و نقل جاده‌ ای هوشمند برنامه ‌ریزی شده است.‌

به‌گفته وی، سامانه‌های حمل ‌و نقل هوشمند مجموعه‌ ای از فناوری ‌های گوناگون است که موجب بهبود حمل‌ و نقل می‌شود. این سیستم برمبنا ارتباطات و اطلاعات طراحی شده است.‌

پارسا توضیح می‌دهد: ما سامانه‌های هوشمند را در خودروهای خود داریم  اما برای ایمن ‌تر شدن، نیاز است در جاده‌ها نیز سامانه‌ های هوشمند به کار گرفته شود. در این سامانه‌ها، حسگرهای یک پارچه ‌ای وجود دارد که بین خودرو و جاده هماهنگی ایجاد می‌کند. هماهنگی میان آ‌‌ن‌ها به ‌وسیله فناوری‌ های نوین پردازش اطلاعات انجام می‌گیرد. به این ترتیب، ترافیک ایمن، کارآمد، ارزان و مطمئن با شکل‌ گیری این‌ گونه سامانه ‌ها بوجود می آید. تعدادی از آ‌ن‌ ها خیلی ساده هستند و مدت هاست در ایران استفاده می شود. مثلاً سامانه هوشمند روشنایی بزرگراه‌ ها از جمله مهم ترین سامانه ‌هاست که باعث کاهش ۸۵ درصدی تصادفات می‌شود. دیگر سامانه ‌های هوشمند جاده‌ها کم ‌کم در حال ورود به کشور ما هستند. نمونه هایی از آن ها شامل: سامانه کنترل ترافیک، سامانه گزارش شرایط جوّی، سامانه راهنمای سبقت، کنترل راهگرد که وضعیت بزرگراه‌ها را می‌سنجد و حجم ترافیک را گزارش می دهد، سامانه‌های الکترونیکی راهنمایی مسیر، بهینه سازی توقف‌گاه‌ها، آب و هوای جاده و….‌ پارسا تأکید می‌کند: از طریق این‌گونه سامانه‌هاست که باید ترافیک نظارت و کنترل شود. ۳۰ سامانه در جاده‌ها موجود است که باید با سامانه‌های داخل خودروهماهنگ شود.

هوشمندسازی، ایمنی ‌

پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژی به خصوص در زمینه ارتباطات، زمینه مناسبی را برای هوشمندشدن ترافیک بوجود آورده است.‌ در آینده ای دور، خودروها بدون راننده در خیابان‌ها در تردد خواهند بود و ترافیک بوسیله یک مرکز، ساماندهی و هدایت می‌شود. هر چند که امروز، درباره خودروهای بدون راننده صحبت می شود و نمونه‌های ساخته‌شده، در دست آزمایش هستند، اما تا زمانی که همه جاده‌های شهری و برون‌شهری، مجهز به سامانه‌های هوشمند شوند و در کنار آن، خودروهای هوشمند بازار را پر کنند، راه طولانی در پیش است.‌ در حال حاضر در بیشتر کشورها روند هوشمندسازی آغاز شده‌است. پله‌های ابتدایی بعضاً بسیار مهم و حیاتی هستند و در ادامه طبیعتاً روند تخصصی‌تر می‌شود.‌

حسین منوچهر پارسا با اشاره به موضوع بالا افزود: اگر در پی داشتن ایمنی در ترافیک هستیم، باید با ‌همین روند ادامه بدیم.  الان در جاده‌ها و خودروها سامانه‌های هماهنگ نصب می‌شود و به ایمنی عبور و مرور و جلوگیری از برخورد با عابران کمک زیادی می‌کند. از دیگر سامانه‌ها، می توان سامانه هشدار برای یخ سیاه جاده را نام برد یا یکی‌دیگر که احتمال وقوع بهمن را هشدار می‌دهد. وجود این سامانه‌ها در کشور ما ضروری بوده و باید اجرا شود تا کنترل ترافیک از حالت سنتی خارج شود.‌

این محقق کشورمان در ادامه تأکید می‌کند:استفاده از فناوری روز دنیا برای بهبود وضعیت، نیازمند هماهنگی لازم بین سامانه‌های داخلی خودروها با سامانه‌های جاده‌ای است و مطمینا باید این سامانه‌ها برای کشورمان بومی‌سازی شود. درواقع می‌توان گفت برای داشتن یه عبور و مرور ایمن نیازمند تبادل حجم بزرگی از اطلاعات هستیم تا کارآمد و مطمئن انجام شود.

سامانه هوشمند و یکپارچه‌سازی

سامانه حمل‌ونقل هوشمند یک ابزار یا تکنولوژی نو نیست. در واقع، ‌ITS‌ امکان یکپارچه‌سازی سیستم حمل‌ونقل را فراهم می کند. یک سیستم حمل‌ونقل به‌طور کلی، شامل شبکه‌ها، وسایل نقلیه، افراد و کالاهاست. هرکدام از اجزای سیستم حمل‌ونقل مشخصات، ارگان‌ها و بعضاً آژانس‌های جداگانه دولتی دارند. در حالی که فناوری اطلاعات می تواند تمامی این اجزا را به‌صورت یک سیستم یکپارچه درآورد.‌

تبادل اطلاعات، تأثیر مستقیمی بر روی کــارآمدی سیستم حمل‌ونقل دارد.‌ اگر اطلاعات راحت و ارزان بوسیله تکنولوژی مدرن مبادله شود، سیستم امکان بیشتری برای بهینه شدن و درست عمل کردن خواهد داشت. برعکس، اگر اطلاعات در دسترس نباشد یا با تأخیر، جریان یابد، عملکرد درست سیستم ممکن نیست.

یک سیستم حمل‌ونقل با محوریت ارتباطات و فناوری اطلاعات، می‌تواند راه حلی برای رفع مشکلات قدیمی و کاذب موجود بین حمل ‌‌ونقل و ارتباطات باشد. افراد، کالاها و اطلاعات می‌توانند از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند و در موارد بیشماری، برای دستیابی بهتر به این هدف، یکی می‌تواند جایگزین دیگری شود. برای مثال، فرستادن یک نامه به‌صورت الکترونیکی سریع‌تر، ارزان‌تر و قابل اطمینان‌تر از پست‌کردن آن است یا حضوردر یک ویدیو کنفرانس به‌جای مسافرت کردن و شرکت در کنفرانس در مکانی دیگر به مراتب راحت تر و اقتصادی‌تر است. پیشرفت‌های به‌وجود آمده در فناوری اطلاعات می‌توانند در ایجاد یک سیستم کاملاً یکپارچه برای سال‌های آینده نقش مهمی ایفا کند.‌