آینده نامعلوم آلودگی هوا در پی تولید سواری دیزلی

آیا ورود ناوگان دیزلی سواری به جمع خودروهای درحال رفت و آمد ایران منطقی است؟ رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در جواب به این سؤال ضمن تشریح تفاوت‌های موتورهای دیزلی و بنزینی به لحاظ مصرف سوخت، شتاب و آلایندگی، تولید سواری‌های دیزلی را مخالف مصالح کشور می‌داند و می‌گوید: در صورت تولید سواری دیزلی در ایران، چشم‌انداز بسیار دلهره‌آوری به لحاظ وضعیت آلایندگی منابع متحرک در سال‌های آینده خواهیم داشت.

مدتی از اعلام درخواست ایران خودرو دیزل برای دریافت مجوز تولید «سواری دیزلی» می‌گذرد که همچنان با مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست مواجه است. روز پیش هم سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که این موضوع برای بررسی‌های فنی  بیشتر به کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر کشور محول شده و این مجموعه دانشگاهی هم مخالفت خود را با تولید سواری دیزلی در ایران اعلام کرده است.

ولی در این بین نکته قابل تأمل آن است که مرکز تحقیقات موتور ایران‌خودرو در آخرین اظهار نظر خود اعلام کرد که سواری دیزلی تولید شده توسط این شرکت، می‌تواند استاندارد یورو۵ را پاس کند. در این خصوص مهدی میرزایی رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم می‌گوید: اینکه سواری دیزلی قادر به پاس کردن استاندارد یورو۵ است، یک ادعا است که طبیعتاً راه حل اثبات آن، ارائه گزارش‌های مربوط به نتایج آزمون‌های انجام شده روی این موتور است.

وی ادامه می‌دهد: البته مشکل اصلی پاس کردن یا نکردن حدود یورو ۵ توسط این پیشرانه سواری دیزلی نیست بلکه باید ببینیم که این موتور ذاتاً تحت چه استانداردی طراحی شده حتی اگر یورو۵ هم باشد طبق حدود مجاز فعلی کشور برای اخذ مجوز شماره‌گذاری کافی نیست همچنین جدا از اینکه موتور طراحی شده برای سواری دیزلی، چه استانداردی را پاس می‌کند باید این موضوع را بررسی کنیم که آیا ورود ناوگان دیزلی سواری به جمع خودروهای درحال رفت و آمد صحیح است یاخیر؟

تاریخچه سواری‌های دیزلی‌ در دنیا

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با اشاره به تاریخچه تولید سواری‌های دیزلی و با ذکر اینکه نخستین خودروی سواری دیزلی در سال ۱۹۳۳ توسط سیترون با نام Rosalie تولید شد، می‌گوید: پس از این مرحله بود که کمپانی‌های مرسدس بنز، ایسوزو، فولکس واگن و پژو هم دست به تولید خودروهای سواری دیزلی زدند. در سال ۱۹۹۲ نزدیک به ۱۷ درصد از کل بازار تولیدات خودرو مربوط به خودروهای سواری دیزلی بود. از دهه ۹۰ میلادی با اضافه کردن سیستم‌هایی مثل کنترل الکترونیکی پاشش سوخت و استفاده از سوخت زیست دیزلی (biodiesel) تغییراتی در قدرت، بازده و آلایندگی موتورهای دیزلی به‌وجود آمد.

میرزایی موتورهای بنزینی و دیزلی را به لحاظ قدرت و شتاب مقایسه می‌کند و می‌گوید: اگر بخواهیم مقایسه‌ای بین موتورهای بنزینی و دیزلی داشته باشیم، در حجم موتور ثابت قدرت بیشینه موتورهای دیزلی در مقایسه با بنزینی بیشتر است که این به خاطر نسبت تراکم بیشتر موتورهای دیزلی است همچنین دور موتور و شتاب موتورهای دیزلی معمولاً کمتر از موتورهای بنزینی است. به همین خاطر موتور خودروهای سنگین معمولاً دیزلی است چون شتاب‌گیری برای این خودروها مدنظر نیست و تنها فاکتور توان بیشینه در طراحی موتور است. از طرفی خودروهای دیزلی عمر طولانی‌تر و مصرف سوخت پایین‌تری نسبت به موتورهای بنزینی دارند.

مقایسه دیزلی با بنزینی به لحاظ آلایندگی

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم  در ادامه به وضعیت سواری‌های دیزلی از لحاظ آلایندگی پرداخته و با تاکید بر اینکه از جهت آلایندگی عملکرد خودروهای بنزینی بسیار بهتر از خودروهای دیزلی است، می‌گوید: آلاینده‌های مهم یک موتور بنزینی شامل مونواکسید کربن و هیدروکربن‌های نسوخته و در برخی موارد اکسیدهای نیتروژن است اما برای موتورهای دیزلی آلاینده‌های مونواکسیدکربن و هیدروکربن‌های نسوخته به‌ خاطر نسبت بالای هوا به سوخت در احتراق این موتورها اصلاً مطرح نبوده و در عوض اصلی‌ترین آلاینده این موتورها ذرات معلق (۴۰ برابر پیشرانه بنزینی) در کنار اکسیدهای نیتروژن (۸ برابر موتور بنزینی) است.

میرزایی تاکید می‌کند: مخرب‌ترین آلاینده‌ها از منظر تأثیر بر سلامت، ذرات معلق است و این هم نشان‌دهنده اهمیت بیشتر خودروهای دیزلی به جهت آلایندگی است چون هر دو آلاینده (مونواکسیدکربن و هیدروکربن‌های نسوخته) ناشی از خودروهای دیزلی، عامل ایجاد آلاینده ذرات معلق اولیه و ثانویه در هواست. پس در نتیجه‌گیری اول آلاینده‌های منتشره از موتورهای دیزلی بسیار خطرناک‌تر از موتورهای بنزینی است.

وی با این توضیح که مدیریت انتشار هریک از آلاینده‌ها نیاز به روش خاصی دارد، اظهار می‌کند: در موتورهای بنزینی می‌توان تنها با استفاده از یک کاتالیست سه‌راهه، انتشار آلاینده‌های مربوط به این موتورها را تاحد بسیار زیادی کاهش داد ولی در پیشرانه‌های دیزلی روش‌های گوناگونی برای کنترل آلاینده‌های ذرات معلق و اکسیدهای نیتروژن توسعه یافته‌اند که هرکدام پیچیدگی خاص مربوط به خود را دارد. به‌طور کلی مدیریت آلایندگی موتورهای دیزلی بسیار پیچیده‌تر و سخت‌تر از موتورهای بنزینی است.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با اشاره به اینکه برای کنترل آلایندگی موتورهای دیزلی، استفاده از تجهیزات کنترل آلودگی یک الزام است، می‌گوید: برای کنترل آلاینده ذرات معلق از تجهیزاتی مثل  DPF،PM CAT و برای کنترل آلاینده اکسیدهای نیتروژن از سیستم‌هایی مانند EGR، deNox، SCR، Lean Nox Trap  استفاده می‌شود که هریک از این سیستم‌ها و تجهیزات به فضای مخصوص و کافی، ملزومات تغذیه، تعمیر و نگهداری و صرف هزینه بالا آن هم به‌موقع نیاز دارند. این درحالی است که هزینه تمام‌شده برای یک کاتالیست سه‌راهه مورد استفاده در خودروهای بنزینی بسیار کمتر و نگهداری از آن هم بسیار راحت‌تر است.

حساسیت تجهیزات خودروهای دیزلی به کیفیت سوخت

میرزایی همچنین با تاکید بر اینکه تجهیزات کاهنده آلایندگی خودروهای دیزلی حساسیت زیادی به کیفیت سوخت مصرفی موتور دارند،تصریح می‌کند: حساسیت به سوخت در موتورهای دیزلی به حدی که استفاده از سوخت بی‌کیفیت، حتی به شمار دفعات محدود، باعث خرابی موقت یا دائم تجهیزات مذکور و تأثیرات مخرب روی موتور می‌شود که این موضوع هم باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود درحالی‌که یک کاتالیست خودروهای بنزینی درصورت استفاده از سوخت نامناسب هم دچار تخریب نمی‌شود و حساسیت بسیار کمتری به کیفیت سوخت مصرفی دارد بنابراین مدیریت آلایندگی موتورهای دیزلی بسیار سخت‌تر و گران‌تر از موتورهای بنزینی است.

آزموده را آزمودن خطاست

وی با اشاره به توجه جدی کشورهای توسعه‌یافته به آلایندگی ناشی از سواری‌های دیزلی می‌گوید: به خاطر مشکل جدی‌تر آلایندگی خودروهای دیزلی همواره در تعیین حدود مجاز جدید در استانداردهای آلایندگی اروپایی توجه ویژه‌ای به آلایندگی خودروهای دیزلی شده است به صورتی که در آخرین سطح از حدود مجاز اروپایی (یورو۶) اعدادی تعیین شده که صرفاً معدود خودروسازانی با اعمال هزینه‌ها و انرژی و توان فنی هنگفت موفق به دسترسی به این حدود شده‌اند. شاید به همین علت است که هم اکنون تنها سه درصد از خودروهای سبک کشور آمریکا دارای موتور دیزلی هستند و در همه جای دنیا تنها درصورت نیاز به توان بالا به موتورهای دیزلی توجه می‌شود و در اروپا روز به روز استفاده از دیزلی‌های سواری محدود و محدودتر می‌شود بنابراین آزموده را آزمودن خطاست.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در پایان ضمن ابراز نگرانی نسبت به ورود سواری‌های دیزلی به چرخه حمل و نقل کشور اظهارمی‌کند: با مقایسه سطح تکنولوژی، کیفیت سوخت، سیستم تعمیر و نگهداری، فرآیندهای نظارتی بر تولید و نگهداری خودروها و … در ایران به سادگی می‌توان دید درصورت صدور اجازه ورود خودروهای سواری دیزلی به ناوگان خودروهای کشور چشم‌انداز بسیار دلهره‌آوری از وضعیت آلایندگی منابع متحرک در سال‌های آینده وجود خواهد داشت. اگر هنر و همتی است، باید برای کنترل آلایندگی خودروهای دیزلی سنگین موجود به کار برده شود.

ایسنا