احتمال افزایش تولید و سود خودروسازان در آینده

خوش‌بینی نسبت به آینده تولید به معنای وضعیت مطلوب نیست؛ اما مجموعه عواملی همچون روند مذاکرات، وعده‌های سیاستگذار خودرو و رشد قیمت انتظارات تولید آینده را افزایش داده است.

طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های مربوط به زنجیره خودروسازی کشور، شاخص مدیران خرید در دی ماه به عدد ۴۲/ ۵۰ رسیده که نسبت به دو ماه آبان و آذر که به ترتیب ۴/ ۵۹ و ۵۹ بوده، روند نزولی داشته است. در این ماه بسیاری از مولفه‌ها نسبت به ماه‌های آذر، آبان، شهریور، خرداد و اردیبهشت، افت کرده، با این حال «انتظارات تولید آینده» با فاکتور گرفتن از ۲ماه فروردین و مهر رشد چشمگیری به خود می‌بیند. طبق نظرسنجی اتاق بازرگانی ایران در قالب «طرح شاخص مدیران خرید» فعالان حاضر در زنجیره خودروسازی روزنه‌های امید به آینده را برای صنعت خودروی کشور در ماه‌های پایانی سال متصور شدند.

آنچه سبب شده در اولین ماه از فصل زمستان نسبت به آذرماه تا حدودی امیدواری به آینده دست اندرکاران خودرویی تشدید شود را باید در اخبار منتشر شده در ارتباط با مذاکرات احیای برجام، وعده‌های مطرح شده توسط سیاستگذار خودرویی و همچنین رشد ۱۸‌درصدی قیمت محصولات شرکت‌های خودروساز در مبدا جست‌وجو کرد. این عوامل سبب شده تا فعالان حاضر در زنجیره خودروسازی نسبت به آینده تا حدودی امیدوار شوند. البته نباید از نظر دور داشت که این صنعت با چالش‌های پیشین همچنان دست پنجه نرم می‌کند. همین مساله نیز سبب شده شامخ گروه به عنوان میانگینی از شاخص‌های مورد بررسی در دی ماه نسبت به ماه پیش از آن با افت حدود ۹ واحدی روبه‌رو شود. بدترین شامخ گروه با ثبت عدد ۵/ ۳۸ واحد مربوط به مرداد ماه است. اما همان‌طور که عنوان شد بسیاری از شاخص‌ها در دی ماه افت قابل‌توجهی به خود دیده‌اند، از جمله شاخص‌های تعداد تولید، میزان سفارش‌های جدید، موجودی مواد اولیه، میزان فروش و...

این در شرایطی است که طبق نظرسنجی‌های انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص (مدیران خرید) برای کل اقتصاد به کمترین نرخ ۵ماه اخیر رسیده است. عمده دلیل افت شاخص در کل اقتصاد که حاکی از رکود در صنایع کشور است، اولا به کمبود شدید تقاضا برمی‌گردد و دوما به کمبود نقدینگی.  هرچند در خودروسازی‌های کشور تقاضا بالاست اما مشکلات نقدینگی مانع از فعالیت بهینه این صنعت شده است. این مساله در گزارش دی ماه امسال طرح شاخص مدیران خرید (شامخ) نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به نظر می‌رسد مشکل نقدینگی و بدهی شرکت‌های خودروساز به قطعه‌سازان سبب شده تا شرکت‌های قطعه‌ساز نیز در تامین مالی خود دچار مشکل شده و همین مساله تولید آنها را با چالش همراه کرده است. افت تولید قطعه‌سازان به نوعی روی کار صنایع وابسته و پایین‌دستی مانند شرکت‌های لاستیک‌ساز اثر سوء گذاشته و آنها را با افت شدید تقاضا روبه‌رو کرده است. اما بررسی شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته مربوط به دهمین ماه سال‌جاری نشان می‌دهد فعالان صنعت خودرو نسبت به «تعداد تولید محصولات» چندان خوش‌بین نیستند که یکی از دلایل اصلی آن می‌تواند تداوم تحریم‌ها، کمبود تراشه‌های الکتریکی و از همه مهم‌تر مشکلات نقدینگی باشد. در نظر‌سنجی‌ها این شاخص عدد ۵۰ را نشان می‌دهد که بیانگر نااطمینانی مدیران به روند مطلوب خودرو است.  در حالی که شاخص «تعداد تولید محصولات» در اولین ماه از فصل زمستان نسبت به آذر روند نزولی پیدا کرده، با این حال شاهد هستیم که مدیران خرید، نظر متفاوتی درباره شاخص «موجودی محصول (انبار)» دارند. آنها امید زیادی به ترخیص محصولات دپو شده در پارکینگ شرکت‌های خودروساز دارند.

افزایش تعداد محصولات ناقص در پارکینگ خودروساز در چند وقت اخیر انتقاداتی را نسبت به عملکرد آنها به همراه داشته است. اما حالا به نظر می‌رسد با توجه به سیاست‌های اعلامی از سوی خودروسازان در ارتباط با تکمیل و تحویل خودروهای ناقص، پاسخ فعالان خودرویی حاضر در نظرسنجی ماهانه شامخ نیز این امیدواری را به نوعی منعکس کرده است. آن‌طور که شاخص شامخ در دی ماه نشان می‌دهد برآیند نظر فعالان خودرویی عدد ۳۳/ ۳۳ واحد را مقابل این شاخص «موجودی محصول (انبار)» قرار داده است. این در شرایطی است که در آذرماه امسال جلوی این شاخص عدد ۵۶/ ۵۵ واحد ثبت شده است، بنابراین شاهد افت حدود ۲۲ واحدی در دی ماه به نسبت آخرین ماه از فصل پاییز هستیم.  نظر دست‌اندرکاران فعال در زنجیره خودروسازی در ارتباط با شاخص «قیمت محصولات تولید شده» نیز تا حدودی نیز بهبود پیدا کرده است.

این به آن معناست که دست‌اندرکاران خودرویی قیمت محصولات تولید شده در دی ماه نسبت به آذرماه را تا حدودی به نفع خودروساز برآورد می‌کنند. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد به نظر می‌رسد بهبودی در برخی از شاخص‌ها را باید در سیگنال‌های ارسالی از وین و روند مذاکرات هسته‌ای جست‌وجو کرد. خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های صنعت خودرو به نوعی سبب ایجاد فشار به زنجیره خودروسازی کشور شد، حال که بعد از تغییر دولت در آمریکا بار دیگر شاهد مذاکرات برای احیای توافق‌نامه برجام هستیم. این مساله ذهنیت فعالان خودرویی را نیز به رونق دوباره این صنعت مثبت کرده است. در کنار آن وعده‌های مطرح شده از سوی سیاستگذار کلان خودرو در ارتباط با بهبود وضعیت تولید باعث شده تا امیدواری دست‌اندرکاران خودرویی نسبت به گذشته تا حدودی بهتر شود. در کنار سیگنال‌های مثبت از وین و همچنین وعده‌های خودرویی سیاستگذار کلان خودرو بحث رشد ۱۸‌درصدی قیمت محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز باعث شده تا بخشی از هزینه‌های تولید خودروسازان از مسیر افزایش قیمت محصولات تولیدی در مبدا جبران شود.

افت و خیز شامخ خودرو در دی ۱۴۰۰
بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران برای بررسی شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در دی ۱۴۰۰، طبق روال پرسش‌‌‌نامه‌‌‌ای شامل ۱۲ سوال در حوزه‌‌‌های مختلف مانند وضعیت تولید، وضعیت فروش، استفاده از خدمات و صادرات را در اختیار مدیران منتخب بنگاه‌‌‌های فعال در گروه یاد شده قرار داده و بعد از بررسی پاسخ‌‌‌های آنها نسبت به هر سوال، عددی را که نشانگر برآیند نگاه فعالان به وضعیت آیتم پرسیده شده است، در قالب گزارشی برای صنایع منتخب از جمله تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته منتشر می‌کند. اما نحوه پاسخگویی به سوال‌‌‌های مطرح شده به چه صورت است؟ نحوه پاسخگویی به سوال‌‌‌های حاضر در این پرسش‌‌‌نامه به این صورت است که پاسخ‌‌‌دهندگان باید نظر خود را در قالب ۳معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) بیان کنند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد یک، گزینه بدون تغییر: عدد ۵/ ‌‌‌‌‌‌۰ و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل‌‌‌ضرب‌ درصد پاسخگویان به هریک از گزینه‌‌‌ها در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ در آن پرسش است.  در نهایت معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر تا ۱۰۰ است.

عدد صفر و ۱۰۰ به ترتیب به معنای آن است که ۱۰۰‌درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌‌‌اند، عدد ۵۰ نشان‌‌‌دهنده «عدد متغیر» وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای ۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر ۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است. حال به بررسی شاخص شامخ در دی ۱۴۰۰ در گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته می‌‌‌پردازیم. از میان ۱۲ پرسشی که از مدیران بنگاه‌‌‌های منتخب حاضر در گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته پرسیده شده به نظر می‌رسد برخی از پرسش‌‌‌ها بهتر وضعیت حاکم بر این صنعت را مشخص می‌کند. پرسش‌‌‌هایی مانند تعداد تولید محصول، میزان سفارش‌‌‌های جدید، موجودی مواد اولیه، قیمت خرید مواد اولیه، موجودی محصول‌‌‌ (انبار)، قیمت محصولات تولید شده، میزان فروش محصولات و انتظار تولید در ماه آینده (بهمن۱۴۰۰) در این دسته قرار می‌‌‌گیرند. بررسی پاسخ‌‌‌های مدیران خودرویی به ۱۲ پرسش تاثیرگذار برای تعیین شاخص شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در دی ماه به نسبت آذر از افت‌‌‌وخیز آیتم‌‌‌های یاد شده حکایت دارد. بررسی جداول ارائه شده در گزارش بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد در برخی از آیتم‌‌‌ها به نسبت ماه‌های پیش، روند صعودی را شاهد هستیم، در حالی‌‌‌ که برخی دیگر از آیتم‌‌‌ها روند نزولی داشته‌اند.

در میان آیتم‌‌‌های مورد اشاره که در قالب پرسش‌‌‌های تعیین شاخص شامخ از مدیران خودرویی پرسیده می‌شود «موجودی محصول (انبار)» با کسب عدد ۳۳/ ۳۳ واحد در کف قرار دارد. در شاخص شامخ در گزارش آذر ماه اتاق بازرگانی ایران عدد ۵۶/ ۵۵ برای این آیتم به ثبت رسیده بود. مقایسه این دو عدد نشان می‌دهد میزان موجودی محصول (انبار) در دی ماه به نسبت ماه قبل حول‌‌‌ وحوش ۲۲ واحد افت کرده است. این میزان افت به معنای بهبود وضعیت شرکت‌های خودروساز در عرضه محصولات دپویی است.  به نظر می‌رسد دلیل این میزان افت موجودی محصول (انبار) را باید سیاست‌ها و برنامه‌های سیاستگذار خودرویی و شرکت‌های خودروساز در تکمیل و ترخیص محصولات ناقص خودروسازان جست و جو کرد.

به اعتقاد «مدیران خرید» روند ترخیص خودروهای ناقص از پارکینگ خودروسازان بهبود یافته است.  موجودی مواد اولیه با ثبت عدد ۷۵/ ۴۳ واحد بعد از «موجودی محصول (انبار)» در کف مولفه‌‌‌های مربوط به شاخص شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در دی ماه امسال قرار دارد. این شاخص در آذرماه عدد ۷۰/ ۵۳ را نشان می‌داد. بنابراین افتی در حدود ۱۰ واحدی را برای این شاخص شاهد هستیم. قرار گرفتن این شاخص در رده‌های انتهای جدول شاخص‌های شامخ را باید در چالش نقدینگی زنجیره خودروسازی جست‌وجو کرد. شرکت‌های خودروساز امکان پرداخت به موقع بدهی خود به شرکت‌های قطعه‌ساز را ندارند، قطعه‌سازان نیز به همین دلیل در سفارش‌گذاری به موقع برای مواد اولیه با مشکلاتی روبه‌رو هستند. این مساله باعث می‌شود که موجودی مواد اولیه در زنجیره خودروسازی به کف برسد. در ادامه شاهد هستیم که «میزان فروش محصولات» نیز بعد از «موجودی محصول (انبار)» و «موجودی مواد اولیه» جایگاه سوم را در انتهای جدول به خود اختصاص می‌دهد.

شاخص «میزان فروش محصولات» در اولین ماه از فصل زمستان ۱۴۰۰ عدد ۸۳/ ۴۵ را مقابل خود می‌بیند. این شاخص در دی ماه نسبت به ماه پیش از آن افتی حدود ۸ واحدی را به خود دیده است. این میزان افت به معنای بهبود روند فروش محصولات است. چنانچه فروردین ماه را کنار بگذاریم این شاخص تنها در تیرماه ۱۴۰۰ با ثبت عدد ۴۶ واحد عملکرد بهتری نسبت به دی ماه داشته است. نکته قابل تامل این است که تیر و دی ماه، ۲ ماه بعد از افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو محسوب شده و همین مساله روند فروش شرکت‌های خودروساز را در این ۲ ماه تسریع کرده است. بعد از شاخص «میزان فروش محصولات»، شاخص «میزان سفارش‌های جدید» رتبه چهارم را در انتهای جدول به خود اختصاص داده است. شاخص «میزان سفارش‌های جدید» در دی ماه امسال عدد ۹۲/ ۴۷ را مقابل خود می‌بیند. این عدد نسبت به آذرماه افتی حدود ۱۱ واحدی را تجربه کرده است.

آذرماه این شاخص ۱۱/ ۶۱ واحد بود. «مقدار تولید محصولات» نیز در رتبه بعدی قرار دارد. برآیند نظر فعالان زنجیره خودروسازی در دی ماه ۵۰ واحد برای این شاخص است. این شاخص نیز به نسبت عدد در نظر گرفته شده برای نهمین ماه سال، افتی حول‌وحوش ۱۱ واحد را نشان می‌دهد. افت «مقدار تولید محصولات» در دی ماه در راستای افت شاخص‌های «موجودی مواد اولیه» و «میزان سفارش‌های جدید» قابل ارزیابی است. مقابل «میزان استخدام و به کار‌گیری نیروی انسانی» و «قیمت محصولات تولید شده» در دی ماه عدد ۰۸/ ۵۲ واحد ثبت شده است. «میزان استخدام و به کار‌گیری نیروی انسانی» در دی ماه نسبت به ماه پیش از آن رشدی حدود یک واحد را به خود دیده است. «قیمت محصولات تولید شده» نیز در دی ماه نسبت به آخرین ماه فصل پاییز امسال افتی حدود یک واحدی را تجربه کرده است. در آذرماه برای این شاخص عدد ۷۰/ ۵۳ واحد ثبت شده بود.

این کاهش یک واحدی نشان می‌دهد قیمت محصولات تولید شده با توجه به رشد ۱۸‌درصدی قیمت کارخانه تا حدودی بهبود یافته است. شاخص «میزان صادرات» نیز در دی ماه عدد ۱۷/ ۵۴  واحد را به خود دیده است. این عدد در آذر ماه ۱۵/ ۴۸ واحد بود. بنابراین شاهد رشد حدود ۶ واحدی این شاخص هستیم. البته این رشد به معنای باریک شدن مسیر صادرات در گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته است. شاخص «سرعت انجام و تحویل سفارش» در اولین ماه از فصل زمستان ۱۴۰۰ نسبت به آذرماه افتی حدود ۶ واحدی را به خود دیده است. این شاخص در دی ماه عدد ۳۳/ ۵۸ واحد بود اما در آخرین ماه از فصل پاییز امسال برآیند نظر فعالان زنجیره خودروسازی عدد ۸۱/ ۶۴  واحد بود. بنابراین سرعت تحویل و انجام سفارش‌ها کندتر شده است. اما شاخص «مصرف حامل‌های انرژی» در دهمین ماه از سال‌جاری نسبت به آذرماه حدود ۴ واحد افت کرده است.

این افت نشان‌دهنده بهبود «وضعیت مصرف حامل‌های انرژی» است. «قیمت خرید مواد اولیه» نیز به عنوان آخرین شاخص مورد بررسی در گزارش بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران در دی ماه امسال عدد ۷۵/ ۶۸ را نشان می‌دهد که این عدد در مقابل عدد ۲۲/ ۷۲ که در آذرماه از افت حدود ۴ واحدی حکایت دارد، این میزان افت به معنای بهبود «قیمت خرید مواد اولیه» در دی ماه نسبت به ماه پیش از آن است. بهبود نسبی نرخ ارز و قیمت نهاده‌های تولید در دی ماه نسبت به آذر را باید دلیل این مساله دانست.